Reportage Bruinkoolmijn Lützerath
In ‘bruinkooldorp’ Lützerath weten de klimaatactivisten dat de politie komt: ‘Ik ben bereid weer pijn te lijden’
Klimaatactivisten maken zich in het gekraakte Duitse dorp Lützerath op voor een confrontatie met een gigantische politiemacht. Ze willen voorkomen dat energiebedrijf RWE doorgaat met het winnen van het vervuilende bruinkool. Stenen worden doorgegeven en opgestapeld.
In een slaapzak op twee isolatieplaten en wat stro brengt bioloog Manuel Gebauer (51) sinds zondag zijn nachten door. Niet omdat hij in alle vroegte veldwerk wil verrichten op zoek naar een bijzondere vogel of insect. Hij verkiest de hooizolder van een winderige boerenschuur in het Duitse gehucht Lützerath boven zijn eigen huis om niets minder dan het klimaat te redden.
Vanuit het zolderraam vlakbij zijn provisorische bed is de machine te zien die het kwaad vertegenwoordigt in de ogen van Gebauer en zijn honderden medekrakers van het dorp Lützerath: een bijna honderd meter hoge graafmachine die bruinkool opgraaft, de meest vervuilende aller brandstoffen. Op deze sciencefictionachtige ‘graafwielbagger’ prijken de drie blauwe letters van de door de activisten gehate eigenaar: RWE, het op een na grootste energiebedrijf van Duitsland.
Lützerath, driekwartier autorijden over de grens bij Roermond, moet wijken om de bruinkoolwinning voort te zetten, net als zo’n driehonderd andere Duitse plaatsen dat in de afgelopen decennia al moesten. Het gekraakte dorp, waar de oorspronkelijke bewoners zijn vertrokken, maakt zich op voor wat een veldslag lijkt te gaan worden. De politie heeft toestemming om het vanaf dinsdag op de klimaatactivisten te heroveren. De autoriteiten zijn op alles voorbereid, zei de politie maandag tijdens een persconferentie. Van activisten die de hoge graafmachines gaan beklimmen tot valkuilen en serieus verzet om de politie uit het dorp te houden. De chef van de politie in Aken verwacht dat de ontruiming door tweeduizend agenten vier weken kan gaan duren.
Naast de versperringen van de activisten bouwt de politie op de smalle strook tussen het uitgestrekte maanlandschap van de dagbouwmijn Garzweiler en de boerenschuur een eigen dorp op met noodkantoren, commandocentra, dixies en bulldozers. Ondertussen rijden bussen met behelmde agenten af en aan. Sommigen met schild en stok in de aanslag. Het kwam vorige week al tot een confrontatie toen de politie begon met het verwijderen van barricades.
De meeste oorspronkelijke dorpsbewoners kocht RWE jaren geleden al uit. De laatste was eind vorig jaar boer Eckhardt Heukamp, in wiens schuur de activisten nu kamp houden. Ze hebben zich aangesloten bij de grofweg 150 bewoners die al twee jaar permanent wonen in de tientallen verlaten gebouwen en zelfgemaakte boomhutten. Terwijl de politie toekijkt, werken de honderden activisten aan de barricaden rond het dorp als waren zij mieren. Stenen worden doorgegeven en opgestapeld, stalen constructies steken uit de grond naast auto’s zonder wielen.
Op de U-vormige binnenplaats van de boerderij, waar met zware afvalcontainers een soort fort is gecreëerd, helpt Gebauer mee aan het barricaderen van de schuur, om zich in te verschansen met de voorraden voedsel en water die zijn aangelegd. Als lid van Scientist Rebellion – onderdeel van klimaatprotestbeweging Extinction Rebellion – vindt Gebauer dat zijn onderzoekswerk niet genoeg uithaalt voor natuur en milieu. Daarom komt hij ook zelf in actie. ‘Als bioloog ben ik niet meer dan een accountant die uitstervende soorten registreert.’
De activisten zien Lützerath als de ultieme klimaatgrens. Als dit dorp valt, ligt de weg vrij naar zoveel meer bruinkool dat alle klimaatdoelen door RWE, dat in 2009 Essent kocht, tenietgedaan kunnen worden. ‘Grenzschutz 1,5 graden Celsius’, staat op een bord, verwijzend naar de bovengrens voor temperatuurstijging die is afgesproken op de klimaattop van Parijs (2015).
RWE zegt de bruinkool nodig te hebben om het wegvallen van Russisch gas sinds de oorlog op te vangen. Een student die met twee grote pakken gerecycled wc-papier het terrein op komt lopen, gelooft er niets van. ‘Alsof Lüzerath niet van de kaart geveegd zou worden als Rusland Oekraïne niet was binnengevallen’, redeneert hij. ‘RWE heeft altijd een reden om door te gaan’, zegt de student die uit angst voor de politie naam noch leeftijd wil geven. ‘En die reden is geld.’
Al voor de oorlog in Oekraïne was bruinkool aan een opmars bezig in de Duitse energievoorziening. Na jaren van daling steeg vanaf 2020 het verbranden van bruinkool, terwijl de daling van gasgebruik toen al werd ingezet. Vorig jaar kwam 20 procent van de Duitse stroom uit bruinkool. Daarmee is de Duitse politiek nog ver verwijderd van het doel in 2030 afscheid te nemen van de meest vervuilende brandstof.
In de verte is aan de waterdamp uit de koeltorens te zien dat de Neurath-energiecentrale van RWE bruinkool omzet in elektriciteit. Boomhutbewoner Alma Janssens, lid van actiegroep Lützerath Bleibt, hekelt de macht van bedrijven als RWE. Ze vreest in de laatste zeven bruinkooljaren voor een eindsprint: het energiebedrijf zal nog zo veel mogelijk proberen te verbranden. Terwijl dit helemaal niet nodig is, verwijst ze naar een studie van het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW), waaruit blijkt dat het licht zonder bruinkool niet uit gaat in Duitsland.
En al helemaal niet als de mens zijn gedrag nu eens werkelijk omgooit, zoals bioloog Gebauer hoopt. Minder consumeren, zodat veel minder energie nodig is. Dat Duitsland vooroploopt met bijna 50 procent stroom uit duurzame bronnen, noemt hij ‘niet slecht, maar niet genoeg’.
Om zijn boodschap over te brengen bezette Gebauer eerder al wegen en ministeries. Hij belandde er voor in de gevangenis en lag in menig pijnlijke houdgreep bij politieagenten. Uitkijken naar weer een confrontatie doet de bioloog niet. Maar zegt hij: ‘Ik ben bereid weer pijn te lijden.’