De schade in
kaarten en beelden

De zware aardbevingen in Zuidoost-Turkije kenden twee verschillende epicentra. De eerste beving van 7,8 op schaal van Richter trof een langgerekt gebied tussen Malatya in Centraal-Anatolië en de Golf van Iskenderun. De tweede beving van 7,5 op de schaal van Richter trof een meer cirkelachtig gebied, met het dunbevolkte Ekinözü als epicentrum.

Over het dodental en de schade in beide gebieden, die zich uitstrekken tot Noordwest-Syrië, komt met het uur meer informatie binnen. Op dinsdag rond 18.00 uur lag het aantal geregistreerde dodelijke slachtoffers op 6.200. Dit aantal zal nog verder oplopen.

In een gebied met een groter oppervlakte dan Nederland voelden miljoenen inwoners de zware aardschokken. Over het aantal slachtoffers per stad of regio komt mondjesmaat informatie naar buiten. Aan de hand van beelden en berichten uit Turkije en Syrië ontstaat per stad en regio wel gestaag een overzicht van de enorme schade die de aardbevingen hebben aangericht.

De stad die het dichtst bij het epicentrum van de eerste beving ligt, is Gaziantep, met ongeveer twee miljoen inwoners. Veel Syrische vluchtelingen verblijven hier. ‘Alles bewoog onder onze voeten’, vertelde een van hen aan de Volkskrant.

Net als bij veel andere getroffen steden is over het aantalslachtoffers en de schade in Gaziantep nog weinig bekend. Wel is zeker dat het iconische kasteel in het centrum van de stad zwaar is getroffen: na bijna tweeduizend jaar geschiedenis is een groot deel van de muren ingestort.

Adana, een stad met bijna twee miljoen inwoners, is de meest westelijk gelegen grote plaats die getroffen is. Meerdere appartementencomplexen in de stad liggen plat. De zoektocht naar overlevenden ging dinsdag nog altijd door. Onder meer tussen de resten van een flat van veertien verdiepingen probeerden reddingswerkers overlevenden te bevrijden. Bewoners hielden zich ondertussen met een zelfgestookt vuur warm.

Het Nederlandse reddingsteam gebruikte het vliegveld van Adana om de rest van het aardbevingsgebied te bereiken. Omdat de bevingen ook de infrastructuur hebben vernield is dat geen eenvoudige operatie.

De stad Kahramanmaras ligt tussen de epicentra van de twee grootste bevingen in. Langs wegen zijn de restanten van verwoeste gebouwen te zien. De constructies zijn als plumpuddingen in elkaar gezakt. Burgers waren maandagavond gefrustreerd over het uitblijven van hulp. ‘Geen soldaten, geen politie, geen soep, geen dekens’, zegt een man in een video op Twitter. ‘Er is hier niks.’

Behalve de naschokken kunnen in de dagen na een aardbeving ook landverschuivingen tot nog meer schade en slachtoffers leiden. Daarop is met name in de bergachtige gebieden rond de beide epicentra een significante kans, berekende het Amerikaanse seismologische instituut USGS. In een gebied met een oppervlakte van ongeveer 100 vierkante kilometer, waar enkele duizenden mensen wonen, acht de USGS aardverschuivingen waarschijnlijk. Het gebied waar de aardbevingen plaatsvonden, heeft een huiveringwekkende reputatie als het gaat om de onstabiele aarde.

In de haven van Iskenderun brak na de bevingen een grote brand uit. Het vuur zou zijn ontstaan doordat enkele containers, met onbekende inhoud, op elkaar vielen. Ook dinsdag woedden de vlammen nog. Op beelden van de lokale televisie is te zien hoe uit de brandende containers zwarte rookwolken opstijgen.

Elders in de havenstad richtten bevingen eveneens grote schade aan. Een deel van een ziekenhuis stortte in. Dinsdag meerde een marineschip aan in de haven om overlevenden medische zorg te verlenen. De provincie Hatay, waar Iskenderun in ligt, is een van de zwaarst getroffen gebieden.

In de stad Malatya brachten inwoners de nacht noodgedwongen door in sporthallen, culturele centra of in hun auto, vertelden zij aan de Turkse tak van de BBC. In het centrum zijn veel gebouwen ingestort. Een groot hotel is volledig verwoest, een moskee raakte zwaar beschadigd. Terwijl de temperatuur zelfs overdag niet boven het vriespunt uitkomt, zochten reddingswerkers dinsdag onder het puin verder naar overlevenden. In de gehele, gelijknamige provincie Malatya was het dodental dinsdagmiddag opgelopen tot 166.

In oostelijke richting strekt het getroffen gebied zich uit tot Diyarbakir, een stad op bijna 300 kilometer van de epicentra. De bevolking van ruim een miljoen mensen bestaat grotendeels uit Koerden. Ten minste twintig gebouwen, waaronder enkele appartementen, zouden zijn ingestort.

Reddingswerkers konden in deze stad enkele mensen onder het puin vandaan halen. Hoeveel precies is onbekend. Een inwoner vertelt aan persbureau Reuters dat de kinderen van een vriend gered zijn uit de bovenste verdieping van een gebouw. ‘We moeten nog zien wat er is gebeurd met degenen die op de begane grond wonen.’

In de provincie Hatay kwamen ten minste 827 mensen om het leven. Door schade aan de infrastructuur is het gebied slecht te bereiken voor hulpdiensten. Ook is er weinig communicatie mogelijk.

Omdat noodhulp uitbleef, sloeg onder inwoners dinsdag de paniek toe. In de provinciehoofdstad Antakya was vanonder het puin het geschreeuw van slachtoffers te horen. ‘We zijn er kapot van’, zei een inwoner tegen persbureau Reuters. ‘Ze roepen om hulp, maar we kunnen hen niet redden.’

Vanuit het Turkse rampgebied bereiken berichten al moeilijk de buitenwereld, vanuit Syrië is de informatiestroom nog zwakker. Toch is er weinig reden om aan te nemen dat de situatie daar beter is. Met name het noorden van het door burgeroorlogen geteisterde land is zwaar getroffen.

In de regio Idlib, het laatste Syrische gebied dat de oppositie in handen heeft, zaten dinsdagochtend nog altijd honderden families klem onder brokstukken, aldus vrijwilligersbrigade de Witte Helmen. Volgens het hoofd van de gezondheidsautoriteit in de stad Idlib is de situatie ‘catastrofaal’. De meeste ziekenhuizen zijn vol, zegt hij. ‘We hebben dringend medicijnen nodig.’

‘Iedereen belt met de Witte Helmen’, vertelt een 27-jarige inwoner van Idlib aan de Volkskrant. ‘Dat is de enige reddingsdienst die hier in de regio van de oppositie actief is. Zij komen normaal in Idlib in actie na luchtaanvallen van het regeringsleger. Maar dat zijn reddingsacties op kleinere schaal. Nu moeten de Witte Helmen overal tegelijk zijn. Daar hebben ze de mensen en het materieel niet voor.’

Ook in de door de regering gecontroleerde stad Aleppo is de schade enorm. Op beelden van het Syrische staatspersbureau Sana is te zien hoeveel gebouwen zijn ingestort. Ook is te zien hoe gewonden met zeer beperkte middelen zo goed als mogelijk worden verzorgd.

De historische binnenstad heeft de bevingen volgens Unesco niet goed doorstaan. ‘De citadel is aanzienlijk beschadigd’, meldt de VN-organisatie. ‘De westelijke toren van de oude stad is ingestort en meerdere gebouwen zijn verzwakt.’