Opgegroeid in Koewacht

Een dertiger uit Koewacht verdiende in 2018 gemiddeld 32.734 euro

Gz-psycholoog Mirjam Kouijzer legde net als zo veel Zeeuws-Vlamingen letterlijk een lange weg af om carrière te maken. Opleidingen liggen niet voor het oprapen in de regio, en dus ondernam Kouijzer na het gymnasium elke maandag voor het krieken van de dag een ellenlange bus- en treinreis naar haar studie pedagogische wetenschappen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Op vrijdag keerde ze terug naar huis voor haar weekendbaantje in de supermarkt en de repetitie van de harmonie, waarin ze klarinet speelde. ‘Op vrijdag was het altijd feest in de bus, dan gingen alle studenten uit Zeeland terug naar huis, dat was één grote reünie.’

De dochter van een administratief medewerkster en een politieagent groeide op in het Zeeuws-Vlaamse grensdorp Koewacht, qua sociale stijging een van de meest gemiddelde plekken van Nederland. Als je alle plaatsen ordent op basis van hoever dertigers uit gezinnen met bescheiden inkomens het schopten, dan eindigt Koewacht precies in het midden, met een gemiddeld jaarinkomen van 27 duizend euro bruto in 2018. Het gemiddelde inkomen van alle dertigers uit Koewacht, dus niet alleen uit arme, maar ook uit rijke gezinnen en alles daartussenin, was een kleine 33 duizend euro.

Kouijzer schopte het tot doctor: ze promoveerde op een proefschrift over de behandeling van kinderen met autisme met zogeheten neurofeedback, een trainingsmethode die via het meten van hersengolven het brein beter in balans zou brengen, beweren althans pleitbezorgers van de therapie. In haar proefschrift concludeerde Kouijzer echter dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat de therapie helpt tegen autisme.

In psychologisch opzicht had ze op bijna geen betere plek kunnen opgroeien dan in Koewacht, waar ze een jeugd beleefde van boomhutten bouwen, verstoppertje spelen en eindeloze zomers in het zwembad, vertelt ze. ‘Het dorp voelde heel veilig en gemoedelijk. Van de ellende in de wereld heb ik als kind weinig meegekregen. Ik zat op een klein schooltje met een superleuk clubje meiden met wie ik nog steeds bevriend ben. Als kind krijg je daarvan denk ik een enorme dosis vertrouwen in de wereld en in jezelf.’

Opgegroeid in Usquert

Een dertiger uit Usquert verdiende in 2018 gemiddeld 26.886 euro

Tik eens ‘Groningen’ of ‘Limburg’ in op Google Maps, zegt internetmiljonair Ben Woldring, en druk dan een keer of wat op het minnetje rechtsonder om uit te zoomen. ‘Kijk wat een enorm achterland er bij Limburg en Groningen om de hoek ligt’, zegt Woldring, zoon van twee leraren uit het Noord-Groningse Usquert. Maastricht ligt bijvoorbeeld dichter bij Brussel dan bij Amsterdam, idem dito voor Keulen en het Ruhrgebied, een van Europa’s grootste metropoolregio’s. ‘En Usquert heeft postcode 9988, dus dan denk je: daar zit niet veel meer boven. Maar als je uitzoomt, zie je een gebied met 8 miljoen mensen, met Bremen, de tiende stad van Duitsland, en Hamburg, de nummer 2. De afstand van Groningen tot die steden is niet veel verder weg dan tot Den Haag en Amsterdam.’

Dus houd op het noorden of zuiden als uithoek te zien, zegt Woldring, groot geworden met vergelijkingssites als Gaslicht.com, Bellen.com en Poliswijzer.nl. Want die mentaliteit draagt bij aan de relatief slechte toekomstperspectieven voor wie daar is opgegroeid. ‘Floor Milikowski heeft daar in haar boek Een klein land met verre uithoeken een heldere analyse over: vanaf de jaren tachtig is in Nederland bijna al het geld in de Randstad terechtgekomen, en vrijwel niets in de regio’, zegt Woldring, die al jaren werkt vanuit Groningen-stad. ‘Dit soort veranderingen wordt niet van het ene op het andere jaar zichtbaar, maar op de lange termijn heeft dat zijn weerslag.’

Het opdoeken van de ‘spreiding van rijksdiensten’ – het eerlijk verdelen van ambtenarenbanen over het land – in de jaren tachtig is een voorbeeld, maar ook het uitblijven van die felbegeerde snellere treinverbinding tussen de Randstad en het noorden, zegt Woldring, zelf groot voorstander van de zogeheten Lelylijn. Vanuit Rotterdam is het 2,5 uur treinen naar Groningen-stad, in bijna dezelfde tijd ben je met de Thalys in Parijs. ‘Stel dat we in de jaren zeventig al waren begonnen met die snellere treinverbinding – Zwolle barst nu bijna uit zijn voegen dankzij de goede verbinding met de Randstad. Dan hadden we nu dezelfde economische ontwikkeling gezien in Noord-Nederland.’

Opgegroeid in Westerhoven

Een dertiger uit Westerhoven verdiende in 2018 gemiddeld 36.065 euro

Sopraan Klaartje van Veldhoven groeide op in het Kempense dorp Westerhoven, wat toekomstperspectief betreft een van de betere Brabantse plekken om op te groeien, en dat in een provincie die er, buiten de steden dan, nationaal gezien toch al positief uitspringt. De in Den Haag woonachtige barokzangeres, komend seizoen weer te bewonderen als soliste met het Residentie Orkest, heeft een originele suggestie over wat het Brabantse succes zou kunnen verklaren, los van de goede banen en opleidingen in de provincie.

‘Ik merk dat ik er altijd veel profijt van heb gehad dat het je als Brabander met de paplepel wordt ingegoten om met iedereen makkelijk te kunnen kletsen. In Brabant moet altijd alles gezellig zijn. Mijn man komt uit de buurt van Rotterdam en die snapt daar niks van, al die gesprekken over niks en familiefeesten die de hele dag duren. Maar het valt me op dat Brabanders makkelijk contact leggen met andere mensen, wat toch belangrijk is om een netwerk op te bouwen.’

Dat de dochter van een politieagent tegenwoordig een goede boterham verdient met haar stem heeft ze mede te danken aan de steun die ze in haar jeugd van Westerhovenaren kreeg. ‘We hadden op school een heel bevlogen muziekdocent, er zat een geweldige zanglerares in het dorp en ook een fantastische pianoleraar – dat zijn allemaal mensen die me zoveel plezier voor muziek hebben bijgebracht.’ En dan is de Westerhovense fanfare nog niet eens genoemd, waarin Klaartje net als haar ouders meeblies.

Van Veldhoven ziet ook nog een andere verklaring voor het feit dat kinderen uit kleine plaatsen à la Westerhoven, Vijfhuizen en Sint Odiliënberg het zo goed doen: ‘Een van de voordelen van een klein dorp is dat je weinig afleiding hebt. Zo’n klein wereldje creëert heel veel rust in je hoofd als kind. Je kunt je helemaal verliezen in iets, in mijn geval muziek, omdat er verder zo weinig te doen is.’

Opgegroeid in Breukelen

Een dertiger uit Breukelen verdiende in 2018 gemiddeld 33.321 euro

Als iemand twintig jaar geleden had verteld dat Erwin Koch (32) ooit het schippersbestaan vaarwel zou zeggen, had hij niet alleen raar opgekeken, hij had het ronduit niet geloofd. Als 11-jarige wist hij al heel goed wat hij wilde. ‘Het water op. Naar Dubai. Ik had een documentaire gezien van de opgespoten palmeilanden voor de kust. Ik dacht: daar wil ik naartoe.’

Op de woonark in Breukelen waar de jonge Koch vanaf zijn 4de samen met zijn moeder en stiefvader na de scheiding van zijn ouders woonde, was het water bovendien altijd al dichtbij geweest. De keuze na de basisschool was niet moeilijk. ‘De matrozenopleiding in IJmuiden’, vertelt hij. Thuis was niet iedereen enthousiast over het idee, maar vanwege Kochs vastberadenheid steunden ze hem. Pas later begreep hij dat die opleiding behoorlijk wat geld heeft gekost. ‘Mijn stiefvader was net begonnen als zzp’er, dat ging moeilijk in het begin. Het was aanpoten.’

Kochs plannen bleven al die jaren onveranderd. Hij werd matroos, probeerde nog even de zeevaartschool, ‘maar studeren is niks voor mij’, en voer een jaar op een binnenvaartschip. Het buitenland bleef trekken en hij solliciteerde bij een internationale baggeraar. ‘Een maand later zat ik op het vliegtuig. Naar Dubai.’ De afgelopen elf jaar gleed Koch met zijn sleepboot over de Perzische Golf, hielp hij in het regenwoud met de verbreding van het Panamakanaal, baggerde rond de kust van Colombia en ving in zijn vrije uren kreeften op de Bahama’s. ‘Het lijkt misschien een droombaan, maar je bent nooit thuis.’

Sinds een paar maanden staat de voormalig schipper weer aan wal, achter de toonbank van de Telecomzaak in Breukelen, die hij samen met een vriend runt. ‘Ik werd moe van het reizen. Ik heb alles wel gezien.’ Gaat hij het varen niet missen? ‘Soms denk ik nog wel aan die keren dat ik over het Amsterdam-Rijnkanaal voer. Al die files en mensen met haast om me heen, en ik op mijn dooie gemak in die stuurhut. Ja, dat was wel vrijheid.’

Opgegroeid in Assen

Een dertiger uit Assen verdiende in 2018 gemiddeld 28.301 euro

Als hij met klanten rond de tafel zit, is Lorenzo Mathijssen (39) op z’n sterkst. Dan komt de verkoper in hem naar boven. Tijdens zijn werk in de keukenzaak in het Drentse Klazienaveen neemt hij de tijd. ‘Je zit zo twee uur of langer met klanten. Het leukste is dat elke keuken anders is. Het is nooit saai.’

Dat mag ook wel, want Mathijssen doet het werk al bijna twintig jaar. Die carrière lag zeker niet voor de hand toen hij opgroeide in een typische arbeiderswijk in Assen. ‘De bewoners daar werkten in fabrieken, waren bouwvakker of timmerman’, vertelt hij. Het gezin was niet arm, slecht hadden ze het niet. Zijn vader werkte als arbeider in een fabriek voor verpakkingsmateriaal. Moeder ging later ook aan het werk, in de koekjesfabriek. Tussen de arbeiders bedacht Mathijssen zijn eigen toekomstplannen. ‘Er was in Assen zo’n winkel voor sportschoenen waar ze altijd de nieuwste merken hadden. Daar spaarde ik al mijn zakgeld voor. Het leek me prachtig om op een dag zo’n eigen zaak te hebben.’

Na de mavo volgt hij de detailhandelschool in de buurt. Maar tijdens een stage bij de Bruna merkt hij dat een winkel niks voor hem is. ‘Je staat alleen achter de kassa, helpt de klanten niet.’ De net afgestudeerde Mathijssen wil liever ‘de buitendienst draaien’. Hij wordt deur-tot-deurverkoper. ‘Met van die veel te dure stofzuigers. Echt op de ouderwetse manier.’ Maar na een jaar breekt het werk hem op. Hij maakt dagen van minstens twaalf uur. ‘Ik miste elke verjaardag, at alleen nog maar fastfood.’

Nee, dan liever aan tafel tussen de keukens. Na verschillende banen in de keukenwereld werkt hij sinds een paar jaar in Klazienaveen. ‘Dit is precies wat ik wil. Voor mezelf beginnen? Nee. Het werk is mooi zoals het is.’