Rapport biodiversiteit
VN-rapport: om massaal uitsterven van soorten te voorkomen moet het roer op alle fronten om
Het gaat steeds slechter met de natuur. Geen van de biodiversiteitsdoelen die tien jaar geleden door de Verenigde Naties werden afgesproken is gehaald. Om het tij te keren moet het roer op alle fronten om. Anders komt de overleving van de menselijke soort zelf in gevaar.
Dit staat in de vijfde editie van de Global Biodiversity Outlook, een lijvig rapport dat elke tien jaar verschijnt onder auspiciën van de United Nations Convention on Biological Diversity (CBD), het biodiversiteitsverdrag van de Verenigde Naties. De Outlooks zijn voor de stand van de biodiversiteit (het levende weefsel van de planeet) wat de rapporten van het VN-klimaatpanel IPCC zijn voor de stand van het klimaat.
Outlook 5 brengt in kaart hoe het de afgelopen tien jaar is gegaan met de natuur, op basis van rapporten van landen en van biodiversiteitspanel Ipbes, en doet aanbevelingen voor het VN-biodiversiteitsplan 2021-2030, dat parallel loopt met de duurzame ontwikkelingsdoelen en klimaatplannen van de VN. De resultaten worden eind deze maand besproken op een VN-top in New York en komend jaar op de VN-biodiversiteitstop in Kunming, China.
Een Cockerels kroonsifaka. Beschermingsmaatregelen hebben sinds 1993 zeker 48 ernstig bedreigde diersoorten van uitsterven gered. Foto’s Joel Sartore / National Geographic Photo Ark
Het rapport constateert dat geen van de twintig in 2010 afgesproken zogeheten Aichi Biodiversity Targets (waaronder halvering van habitatverlies, terugdringing van watervervuiling en bewustwording van biodiversiteit) volledig zijn gehaald. Zes van de twintig zijn gedeeltelijk gehaald. Ook in de landenrapporten ligt maar eenderde van de targets op koers en is de vooruitgang die er is onvoldoende om de doelen te halen.
Mislukking
Die mislukking reikt verder dan biodiversiteit alleen. Zij vermindert ook de kansen dat de ontwikkelings- en klimaatdoelen worden gehaald. Zo is biodiversiteitsbehoud cruciaal voor het realiseren van voedselzekerheid of schoon drinkwater voor iedereen. En eenderde van de CO2-reductie die nodig is om de opwarming tot 1,5 graad te beperken wordt bereikt door het beschermen en herstellen van bossen en andere natuurlijke systemen.
Positief is wel dat het aantal beschermde natuurgebieden afgelopen tien jaar is toegenomen, van 10 naar 15 procent op land en van 3 naar 7 procent op zee (het doel was 17 respectievelijk 10 procent). De bescherming van ecologisch belangrijke key biodiversity hotspots is gestegen van 29 naar 44 procent. Het tempo van ontbossing is met eenderde afgenomen. Waar duurzaam wordt gevist herstellen de visbestanden zich, de verwijdering van invasieve soorten op eilanden schiet op en het bewustzijn van biodiversiteit groeit wereldwijd.
Maar in het algemeen winnen de oorzaken van de achteruitgang van ecosystemen en het massaal uitsterven van soorten nog steeds aan kracht: de grootschalige vernietiging van leefgebied, vooral ten behoeve van de landbouw (zoals de tropische ontbossing voor het produceren van palmolie, soja en rundvlees), overexploitatie (zoals overbevissing, stroperij en de illegale handel in diersoorten), vervuiling en klimaatverandering.
De trend keren
Het is volgens het rapport nog niet te laat om de trend te keren. Daarvoor zijn acht drastische, samenhangende ‘transities’ nodig. Veel meer bescherming van biodiversiteit (door uitbreiding van beschermde natuurgebieden en door habitatherstel, te land, ter zee en in de menselijke omgeving), radicale aanpak van de opwarming, bestrijding van andere oorzaken van biodiversiteitsverlies (overexploitatie, vervuiling en invasieve soorten) en verduurzaming van de productie en consumptie van goederen en diensten, vooral voedsel.
‘Met alleen wat natuurgebieden beschermen ga je de achteruitgang van de biodiversiteit niet stoppen’, zegt Koos Biesmeijer, wetenschappelijk directeur van Naturalis Biodiversity Center en hoogleraar aan de Universiteit Leiden. ‘Je moet alles tegelijk doen. Doen we in Nederland – wereldkampioen biodiversiteitsverlies – met de ‘Living Labs’ voor herstel van biodiversiteit in landelijk gebied, zoals de Alblasserwaard, waarin vele partijen samenwerken om de problemen integraal aan te pakken: stikstof, verdroging, verduurzaming van de landbouw.’
Biesmeijer vindt het VN-rapport allerminst een papieren exercitie. ‘Het is heel belangrijk dat zoveel landen het erover eens zijn dat we als mensheid zonder biodiversiteit niet kunnen overleven. En dat ze tekenen voor zulke Aichi-doelen. Ik heb zelf meegewerkt aan het grote bestuiversrapport van het Ipbes, dat in 2016 door 170 landen is getekend. Nu hebben tientallen landen een bestuiversplan en staan insecten wereldwijd op de agenda.’
Duurzaam herstel
Een kans om de koers te verleggen is er volgens VN-secretaris-generaal António Guterres juist nu: de coronacrisis toont de noodzaak aan om de relatie tussen mens en natuur te herzien en te werken aan duurzaam herstel. En er is al veel geld beschikbaar, aldus het rapport: 78- tot 91 miljard dollar per jaar. Al zijn er uiteindelijk honderden miljarden nodig, en wordt er jaarlijks aan fossiele en landbouwsubsidies nu 500 miljard uitgegeven.
Het sombere beeld in Outlook 5 over toenemend soortenverlies correspondeert met het rapport Living Planet 2020, dat het WWF (Wereld Natuur Fonds) vorige week woensdag publiceerde. Wilde dieren gaan overal ter wereld hard achteruit. Tussen 1970 en 2016 zijn 21 duizend populaties van ruim 4.400 soorten met gemiddeld 68 procent gekelderd, aldus het WWF. Een wetenschappelijke studie meldde in juni dat het tempo van de massa-extinctie versnelt en er de komende twintig jaar zeker 500 diersoorten zullen verdwijnen.
Dat dit alles geen onafwendbaar noodlot is, blijkt uit een vorige week verschenen artikel in Conservation Letters, dat laat zien hoe sinds 1993 zeker 48 soorten zoogdieren en vogels door beschermingsmaatregelen op het nippertje van uitsterven zijn gered (al blijven ze nog steeds ernstig bedreigd). Zonder ingrijpen waren volgens de onderzoekers in diezelfde periode drie tot vier keer meer diersoorten uitgestorven.