Zelfs de weg naar de uitgang, de normaliteit aan de horizon, lijkt Duitsland gemakkelijker te bewandelen dan andere landen. Zaterdag maakt de Bundesliga als eerste Europese voetbalcompetitie een doorstart. En wie niet aan de televisie gekluisterd zit om de bal door lege stadions te zien rollen, kan wat gaan eten in een restaurant.

Waarom doen de Duitsers alles beter? Of lijkt het maar zo?

Buiten kijf staat dat geen enkel Europees land in medisch opzicht beter op een pandemie was voorbereid dan Duitsland, al was dat deels een kwestie van geluk. De bescheiden en beheersbare corona-uitbraak bij een Beiers bedrijf, zette de medische wereld al in januari op scherp. Ziekenhuizen bereidden speciale afdelingen voor, laboratoria kochten extra voorraden in, bedrijven begonnen op grote schaal tests te produceren.

In het algemeen rolt Duitsland deze weken met zijn wetenschappelijke spierballen. Universiteiten en onderzoeksinstituten produceren een aanhoudende stroom aan studies en adviezen, niet alleen over de medische, maar ook over de economische, psychologische en ethische kanten van het probleem.

Ook de voorheen kwakkelende Grote Coalitie onder leiding van bondskanselier Merkel blijkt verrassend crisisbestendig. Niet alleen de kanselier zelf, voor wie deze pandemie vanwege haar natuurwetenschappelijke achtergrond op maat gemaakt lijkt, maar ook Gezondheidsminister Jens Spahn. De CDU’er die de afgelopen jaren vooral opviel door een wolk van ambitie, laat nu zien dat hij inderdaad tegen grote uitdagingen opgewassen is.

Zijn ministerie en het daaraan verbonden Robert Koch Institut (RKI), het Duitse RIVM, handelt snel en pro-actief. Zo schreven ze al in maart 525 vacatures uit voor contactonderzoekers die (waarop 11 duizend reacties kwamen) en bereiden ze nu een nationale, representatieve immuniteitssteekproef voor. Ook beloofde Spahn alle verplegers deze week een bonus van minstens duizend euro. De financiële reserves van de Duitse regering zijn min of meer oneindig, ook dat is een voordeel.

Net als de Nederlandse regering heeft de Duitse een draai van 180 graden gemaakt bij het thema mondkapjes. Maar Spahn deed het eerder, half april al, en communiceerde strategischer, door openhartig toe te geven dat hij een verkeerde inschatting had gemaakt. ‘We zullen elkaar de komende maanden waarschijnlijk veel moeten vergeven’, zei hij in de Bondsdag, met betrekking tot de bijna dagelijks veranderde inzichten over het virus. Het werkte. De verontwaardiging over de inschattingsfout bleef in Duitsland beperkt. In het straatbeeld zijn mondkapjes in twee weken tijd volledig ingeburgerd geraakt.

Natuurlijk gaan er ook in Duitsland zaken mis bij de bestrijding van corona. Er zijn verspreid door het land een paar zeer fatale uitbraken geweest in verpleeghuizen. En er is een zich steeds verder uitbreidend schandaal rond slachterijen en vleesverwerkers, waar Oost-Europese contractarbeiders massaal besmet raken omdat ze met te veel mensen in kleine huizen wonen. Maar tot nu toe blijven het vliegjes in het oog van een succesverhaal.

Toch hadden Merkel en Spahn de versoepelingen het liefst langzamer doorgevoerd. Maar ze voelen hete adem in hun nek, van de deelstaten die hun autonomie terugwillen (volgens de Grondwet is het bestrijden van infectieziekten ook hun taak) en van de economie. Dat er zaterdag weer gevoetbald wordt, komt niet doordat het Robert Koch Institut het sein veilig heeft gegeven, maar door druk van de betaalzenders die de uitzendrechten bezitten.

Een derde adem komt van een broeierige antilockdownbeweging, die de marginaliteit de afgelopen weken ontgroeid is. In diverse steden gingen honderden personen de straat op, in Stuttgart zelfs enkele duizenden, om te protesteren tegen de beperkende maatregelen.

In Bondsdagdebatten en kranten duikt de onheilspellende vergelijking met de vluchtelingenzomer van 2015 op. Ook toen overheersten in de eerste weken eensgezindheid en het gevoel dat de Duitsers de wereld het goede voorbeeld gaven; onuitgesproken nationale trots. Maar in de schaduw daarvan begon een toxisch brouwsel van teleurstelling en wantrouwen te borrelen, dat uitmondde in xenofobe aanslagen en de onstuimige groei van de tegen extreem-rechts aanschurkende AfD.

De protesten tegen corona komen niet alleen van rechts, maar net als in 2015 blijkt blijkt een groeiende minderheid in Duitsland vatbaar voor het idee dat de regering de crisis gebruikt om snode plannen door te voeren. Regionale veiligheidsdiensten spreken in Die Zeit van ‘een falanx van complotideologen, extreem-rechts, kapitalismecritici, antisemieten, Rijksburgers en anti-vaxxers.’ (Rijksburgers zijn rechtse, soms gewelddadige, groeperingen die de legitimiteit van de Duitse staat in twijfel trekken.)

Nu het ergste voorlopig voorbij lijkt, neemt de steun voor de maatregelen af. De ‘preventieparadox’, noemt de Duitse viroloog en regeringsadviseur Christian Drosten het. Zeker in Duitsland, waar grote delen van het land slechts licht getroffen zijn, is het makkelijk om te denken dat het wel meevalt met covid-19. Als minder leed leidt tot minder ernst, krijgt corona-kampioen Duitsland het de komende maanden moeilijker dan zijn Europese buren.