Dit zijn de beste 56 boeken van 2020
De 56 beste boeken van 2020, volgens de boekenredactie van de Volkskrant. Jawel, het was het jaar van corona – maar goddank van nog veel meer.
Vier romans lang heeft Ali Smith, sneller schrijvend dan Vestdijk kon lezen, ons in haar seizoenencyclus alle hoeken van de contemporaine Britse samenleving laten zien. Dat was niet altijd een vrolijke aanblik, maar door Smith’s eigenzinnige, in wervelende taalvondsten verpakte benadering, viel er regelmatig te glimlachen en te grijnzen. Zomer is het laatste deel van haar onvolprezen seizoenskwartet. Heeft literatuur nog zeggingskracht in een tijd van leugens, overdrijving en versimpeling? Ja, zo bewijst Smith opnieuw in Zomer. Is die zeggingskracht voldoende om de literatuur te laten overleven? Dat staat te bezien. Aan Ali Smith zal het in elk geval niet hebben gelegen. Wat jammer dat er maar vier seizoenen zijn. Gelukkig hebben we het interview nog. (HB, SK)
Ali Smith: Zomer. Uit het Engels vertaald door Karina van Santen en Martine Vosmaer. Prometheus; € 21,99.
Magnum opus van schrijfster die gebeurtenissen in haar eigen leven als uitgangspunt neemt voor haar oeuvre, zonder daarbij sentimenteel of dramatisch te worden. In ragfijne taal beschrijft Ernaux het Frankrijk van voorbije decennia aan de hand van liedjes, reclames, politieke incidenten, levensgevoel. Heel persoonlijk – en zonder het woordje ‘ik’ in de mond te nemen. Het resultaat is een prachtig (en nu eindelijk geweldig goed vertaald) boek over het verstrijken van de tijd in, én de invloed van die tijd op een mensenleven. Want zelfkennis verwerf je door het verleden steeds opnieuw te hernemen - dan ga je merken hoe jij de tijd nooit hád, maar was. (WdB, MSl)
Annie Ernaux: De jaren. Uit het Frans vertaald door Rokus Hofstede. De Arbeiderspers, € 21,99.
In de ruim zevenhonderd pagina’s van familiekroniek De Effingers haalt Gabriele Tergit (1894-1982) een vergeten wereld terug: die van Duitse Joden in het Berlijn van voor de Tweede Wereldoorlog. Een verrukkelijk boek met filmische scènes, snelle dialogen en onvergetelijke personages. Na bijna zeventig jaar herontdekt en eindelijk vertaald. (EM)
Gabriele Tergit: De Effingers. Uit het Duits vertaald door Meta Gemert. Van Maaskant Haun; € 29,99.
Wat een herculische prestatie levert Hilary Mantel (opnieuw!) in dit laatste deel van haar trilogie over de Britse staatsman Thomas Cromwell (1485-1540). Dankzij haar uitmuntende research en grote verbeeldingskracht waant de lezer zich moeiteloos vijf eeuwen terug in de tijd, te midden van geween en geknars van tanden. Toegegeven, verrassen doet dit derde deel niet echt meer. Maar wat een demonstratie van voorstellingsvermogen, scherpzinnigheid en vertelkunst levert Mantel weer af. Haar trilogie zal legendarisch blijken. (HB, MSl)
Hilary Mantel: De spiegel en het licht. Uit het Engels vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Meridiaan Uitgevers; € 39,99.
Ook voor wie meent genoeg te weten over de Shoah zijn deze ooggetuigenverslagen uit Auschwitz ronduit verpletterend. Gruwelijk in hun gedetailleerdheid. Zo’n boek dat je telkens wilt wegleggen en telkens weer moet oppakken. Zou verplichte literatuur moeten zijn voor elke middelbare scholier. Voor iedereen eigenlijk. (ED)
Arnon Grunberg: Bij ons in Auschwitz – Getuigenissen. Querido; € 24,99.
In Mijn lieve gunsteling vat een 49-jarige veearts tussen de blaarkoppen op een boerderij een obsessionele, verboden liefde op voor een 14-jarig jongensmeisje met een tomeloze fantasie. Het ‘porseleinen meisje’ probeert haar vleugels uit te slaan in de verbeelding, maar ‘de donswerker’ voert haar naar de diepste duisternis. Niets wordt haar bespaard. Mijn lieve gunsteling vervult je met walging en opwinding, angst en betovering.
Rijnevelds universum van koeien, droombeelden en uitgebeten dood begint vaste vorm aan te nemen. Deze boeiende, ijzingwekkende roman is wreed en gedurfd en zegeviert door de vertelstem: Lolita van binnenuit én door het oog van de bezetene. Elke bladzijde poëzie, elk hoofdstuk afgesloten met een steek in het hart. Niet weg te leggen. (OB, MvH)
Marieke Lucas Rijneveld: Mijn lieve gunsteling. Atlas Contact; € 24,99.
Misschien wel de mooiste herontdekking van dit jaar: De laatste zomer in de stad van de Italiaanse schrijver Gianfranco Calligarich. Bijna-dertiger Leo Gazzara verhuist begin jaren zeventig naar Rome om te ontdekken wat hij met zijn leven aan moet. Hij slentert door de stad, verliest zijn baantje, mislukt in de liefde – en voorziet dit alles van heerlijk, droog-ironisch commentaar. De melancholie druipt van de pagina’s en de stad Rome houdt haar adem in. Na 175 pagina’s is het moeilijk afscheid nemen van deze geestige sombermans. (EM, PS)
Gianfranco Calligarich: De laatste zomer in de stad. Uit het Italiaans vertaald door Els van der Pluijm. Wereldbibliotheek; € 20.
De Kroatische schrijver Slobodan Šnajder bouwde de geschiedenis van zijn vader uit tot een bijna mythische mini-familieroman, een grimmige schelmenroman, een schrijnende liefdesroman, het ontluisterende portret van een huwelijk, een ontzagwekkende historische roman (over Kroatië, de Tweede Wereldoorlog, het naoorlogse communisme) en tot een bijna weemoedige ideeënroman over herinnering, engagement, migratie, identiteit, de existentiële betekenis van kunst en over de grote vraag wat we nu eigenlijk aan moeten met het leven. (MSt)
Slobodan Šnajder: De reparatie van de wereld. Vertaald uit het Kroatisch door Roel Schuyt. Wereldbibliotheek; € 34,99.
De drang om te schrijven is een ongeneeslijke ziekte, schrijft de stotterende Johannes Stärckle aan de ‘padre’ in de gevangenis waar hij verblijft, en Stärckle heeft voor schrijven een groot talent (‘als ik schrijf stotter ik niet’). Dus treft het dat de gevangenispredikant en hij een deal hebben. Stärckle, opgevoed door aanhangers van een enge religieuze sekte, schrijft over zijn leven voor de padre, die hem in ruil voor die verhalen aan een baantje in de bibliotheek helpt. De Bijbel meets Schopenhauer in dit onweerstaanbaar grappige en intelligente boek over de macht van woorden door Charles Lewinsky, bekend van Het lot van de familie Meijer. (WdR)
Charles Lewinsky: De stotteraar. Uit het Duits vertaald door Herman Vinckers. Meridiaan Uitgevers; € 24,99.
In Liever dier dan mens vertelt Mala Rivka Kizel, een Joods meisje uit een groot chassidisch gezin in Warschau, hoe zij aan de Shoah ontkwam. Meer met verwondering dan met bitterheid. Zij wisselde van identiteit – van Joods naar Pools en van Pools naar ‘Volksduits’ – om zich schuil te kunnen houden tussen haar vijanden. Een onthutsend en indringend boek dat raakt vanaf de eerste bladzijde. Werd in 2019 net te laat gelezen voor ons jaaroverzicht, daarom nu alsnog. Van Os won er de Brusseprijs en de Libris Geschiedenis Prijs 2020 mee. (LdJ, SvW)
Pieter van Os: Liever dier dan mens – Een overlevingsverhaal. Prometheus; € 19,99.
11
Poëzie
Anne Vegter
Big data
Poëzie over verlies, verlatenheid en verdriet, vol vitriool en vers gesoldeerde taal: Anne Vegter raast in Big data langs leugens en verwoestende omstandigheden en schept een moderne Medea wier kinderen maar net aan de dood ontkomen. Vegter heeft een geweldige bundel geschreven over de macht van de vrouw in een wereld vol zwijnenstreken. Als een hedendaagse Circe laat ze de big voor haar kruipen in onstuimig eigenzinnige verzen. Gloriërende wanhoop, rauwe woede en nota bene nog humor ook, ‘topbig / je hebt de dagprijs gewonnen!’ Het hoogtepunt in haar oeuvre. (MvH, GJdV)
Anne Vegter: Big data. Querido; €16,99
12
Non-fictie
Harald Jähner
Wolfstijd
Met een indrukwekkende behendigheid beweegt historicus en journalist Harald Jähner (1953) zich in Wolfstijd door het mijnenveld dat Duitsland rondom zijn eigen schuld heeft opgetrokken. Het kapot gebombardeerde Duitsland van 1945 is bij hem een bizar universum van wraakzuchtige overwinnaars, hinkende en rochelende verliezers. Zie ook de recensie. (SvW)
Harald Jähner: Wolfstijd – Duitsland en de Duitsers 1945-1955. Uit het Duits vertaald door Anne Folkertsma en Jantsje Post. De Arbeiderspers; € 34,99.
13
Jeugd
Charlotte Dematons
Alfabet
Een blauwe berg waarop een banaan balanceert in een bad. Klinkt simpel, maar voor dit ultieme alfabetboek puzzelde Charlotte Dematons drie jaar lang om zo veel mogelijk woorden die beginnen met dezelfde letter bij elkaar te krijgen. De missie om ze allemaal te vinden blijkt voor kinderen en volwassenen onweerstaanbaar en verslavend. (PvL)
Charlotte Dematons: Alfabet. Hoogland & van Klaveren; € 24,90.
14
Fictie
David Mitchell
Utopia Avenue
Via het relaas van ‘de beste popgroep waar je nog nooit van hebt gehoord’ duikt David Mitchell in de jaren zestig. Hij schetst niet alleen een overtuigend tijdsbeeld, maar wekt ook de vier bandleden van Utopia Avenue tot leven. In hun daden en – heel knap – in de verschillende taalregisters die hij hanteert. Het schrijfplezier spat er vanaf. (HB)
David Mitchell: Utopia Avenue. Uit het Engels vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Meulenhoff; € 24,99.
15
Fictie
Jeroen Brouwers
Cliënt E. Busken
Is ‘cliënt E. Busken’ dement of zit hij in zijn rolstoel op de gesloten afdeling van een geriatrische instelling iedereen te bedonderen? Steeds verder verdwijnt hij in de mist van zijn gedachten, maar de flitsen, flarden en spinsels waarvan hij zich bedient zijn gesteld in messcherpe, fonkelende taal. Een hartverscheurende aanklacht tegen het vergeten, het verval en het onvermijdelijke. (OB)
Jeroen Brouwers: Cliënt E. Busken. Atlas Contact; € 21,99.
16
Non-fictie
Valerie Trouet
Wat bomen ons vertellen
Niet voor niets won de Vlaamse boomwetenschapper de Jan Wolkersprijs voor het beste natuurboek met dit rijke werk. Trouet verrast de lezer door de vele mogelijkheden van haar vak, de dendrochronologie. Aan jaarringen van bomen onderscheid je niet alleen echte van valse Rembrandts en Stradivarius-violen, er vallen ook belangrijke conclusies te trekken uit klimaatveranderingen in voorbije eeuwen en nu. Een hoogst actueel boek over de geschiedenis van bomen. (JPG)
Valerie Trouet: Wat bomen ons vertellen – Een geschiedenis van de wereld in jaarringen. Lannoo; € 22,99.
17
Fictie
Sandro Veronesi
De kolibrie
We volgen Marco Carrera die overeind blijft in de aanhoudende stormen van zijn leven. Aantrekkelijke scènes en prachtige zinnen schudden steeds andere delen van de hersenen wakker: hé, weer een rake, uniek gebeeldhouwde formulering; wat woelt die schrijver nu weer los in mijn hoofd? Het boek eindigt met de euthanasie van de hoofdpersoon. In de laatste alinea, als Marco al dood is, slaagt Veronesi er nog in Anna Kournikova ter sprake te brengen. We kennen geen andere schrijver die met zoiets belachelijks wegkomt. ‘Laat ons voor hem bidden, en voor alle schepen op zee.’ (SK, SP)
Sandro Veronesi: De kolibrie. Uit het Italiaans vertaald door Welmoet Hillen. Prometheus; € 22,99.
18
Non-fictie
Renate Rubinstein
Een man voor de zomer
Wat een feest om de ongeslagen koningin van de columnistiek te herlezen. Renate Rubinstein kon bijtend, spottend én dramatisch schrijven over de liefde. Over verlaten en verlaten worden, illusies en teleurstellingen. Zulke non-fictie, persoonlijk en toch analytisch, schreef indertijd niemand. Als geen ander wist Rubinstein het persoonlijke te verbinden met het algemene. In bijna elk stuk staat wel zo’n zinnetje dat alles optilt. Over haar vermoorde vader: ‘Ik verlangde al naar hem toen-ie nog naast me zat.’ Er verscheen een eveneens mooie bloemlezing in de Privédomeinreeks (Arbeiderspers) maar Een man voor de zomer bevat haar persoonlijkste werk: de stukken over haar echtscheiding, en Mijn beter ik, het boek over haar geheime minnaar Simon Carmiggelt. (AT, ED)
Renate Rubinstein: Een man voor de zomer – Over de liefde. Atlas Contact; € 25.
19
Non-fictie
David Van Reybrouck
Revolusi
De Belgische schrijver David Van Reybrouck deed wat zijn Nederlandse confrères naar zijn smaak hebben nagelaten: de oorlog in Indonesië (1945-’49) optekenen als onderdeel, en aanzet, van een mondiale dekolonisatie. Hij lardeert de archivalia met verhalen van zo’n tweehonderd hoogbejaarde ooggetuigen uit alle landen die op enigerlei wijze bij de oorlog betrokken waren. (SvW)
David Van Reybrouck: Revolusi. Indonesië en het ontstaan van de moderne wereld. De Bezige Bij; € 39,99.
20
Fictie
Arnon Grunberg
Bezette gebieden
In Bezette gebieden reist de grensoverschrijdende psychiater Kadoke met zijn Joodse, getraumatiseerde moeder die eigenlijk zijn vader is, naar Israël om bevrijding te zoeken. Een missie die gedoemd is te mislukken, maar wel leidt tot huiveringwekkende én hilarische taferelen. Grunberg laat je lachen en huilen tegelijk en houdt je tot het laatste woord gevangen. (OB)
Arnon Grunberg: Bezette gebieden. Lebowski; € 24,99.
21
Non-fictie
Michael J. Sandel
De tirannie van verdienste
De elite moet ophouden zich verheven te voelen boven de rest. Want succes is niet altijd een kwestie van verdienste. Dat is de kern van het heldere betoog van de Amerikaanse filosoof Michael J. Sandel. Na het lezen van zijn boek, begrijp je het populisme en de gepolariseerde politiek van onze tijd beter. (LdJ)
Michael J. Sandel: De tirannie van verdienste. Uit het Engels vertaald door Rogier van Kappel en Huub Stegeman. Ten Have; € 24,99.
22
Poëzie
Paul Celan
Verzameld werk
De dood is een meester uit Duitsland. De poëzie een keizer uit de Boekovina. Wie kent niet de regels over het drinken van de zwarte melk? Celans verzen vormen een verrijking van de taal, zeker ook in de Nederlandse vertaling van Ton Naaijkens. Een heilig boek in de naoorlogse Europese poëzie. (GJdV)
Paul Celan: Verzameld werk. Uit het Duits vertaald door Ton Naaijkens. Athenaeum; € 35.
23
Non-fictie
Heather Clark
Rode komeet
‘Ik heb om en nabij de tachtig boeken over en van Sylvia Plath en Ted Hughes gelezen, maar meer dan welke biograaf ook maakt Heather Clark met Rode komeet duidelijk dat Plaths bestaan, behalve om de liefde, om schrijven draaide’, schreef Connie Palmen in de Volkskrant. Aan Plath zijn al veel biografieën gewijd, maar Clark put voor haar mooie en ontroerende boek uit een aanzienlijke hoeveelheid nooit eerder gepubliceerd materiaal – dagboeken, agenda’s – en toont in een soms overstelpende gedetailleerdheid, Plaths toewijding aan het werk, haar volharding, haar eruditie en haar moed. (WdR)
Heather Clark: Rode komeet – Het korte leven en de vlammende kunst van Sylvia Plath. Uit het Engels vertaald door Bart Gravendaal, Marianne Palm, Aad Janssen, Nicole Seegers en Astrid Staartjes. De Arbeiderspers; € 59,99.
24
Non-fictie
Roger Martin du Gard
Aantekeningen over André Gide
Als 2020 één leesverslaving met zich meebracht, dan was dat wel het vloeiende proza van de Franse Nobelprijswinnaar uit 1937, Roger Martin du Gard. Wat een vertelkunst en wát een vertaalkunst van Anneke Alderlieste. Een kleine proeve van hun beider kunnen vormt Aantekeningen over André Gide, dagboekfragmenten over de vriendschap tussen twee uitzonderlijke schrijvers. (PS)
Roger Martin du Gard: Aantekeningen over André Gide. Uit het Frans vertaald door Anneke Alderlieste. Vleugels; € 22,90.
25
Non-fictie
Fernando Pessoa
Kroniek van een leven dat voorbijgaat
Niemand die zo weet te ontregelen als Pessoa. Deze nieuwe selectie van teksten voelt als een intellectuele voorjaarsschoonmaak: vooroordelen, clichés, gemakzuchtige theorietjes en wat dies meer zij worden zonder pardon aan de straat gezet. ‘Geen gemasturbeer meer!’ Heerlijk. (SK)
Fernando Pessoa: Kroniek van een leven dat voorbijgaat. Van Oorschot; € 24,50.
26
Non fictie
Barack Obama
Een beloofd land
In zijn borst schuilen twee zielen, schrijft de 44ste president van de Verenigde Staten in deel 1 van zijn in november verschenen memoires: die van de schrijver en die van de politicus die de wereld wil veranderen. Barack Obama is niet de beste schrijver die Amerika gekend heeft en ook niet de beste president, maar dat hij de beste schrijvende president was, staat wel vast. In mooie zinnen en met gevoel voor literaire spanningsbogen neemt hij zijn lezers in Een beloofd land mee van hoop naar vertwijfeling, en van mateloze ambitie naar nog grotere frustratie. (WdR)
Barack Obama: Een beloofd land. Uit het Engels vertaald door Rebekka W.R. Bremmer, Bep Fontijn, Edzard Krol en Frans Reusink. Hollands Diep; € 45.
27
Non-fictie
Oek de Jong
Het glanzend zwart van mosselen
Oek de Jong is bekend als romanschrijver en won dit jaar de Boekenbon Literatuurprijs voor Zwarte Schuur (uit 2019, vorig jaar op 4 in onze Beste Boekenlijst), maar hij is ook een begenadigd essayist. Zijn essays zijn nooit ikkerig. In soepel geschreven stukken, nu verzameld, toont hij grote aandacht voor het werk van andere kunstenaars, schrijvers, dichters schilders en fotografen. Juist in die essays is hij heel persoonlijk. (AT)
Oek de Jong: Het glanzend zwart van mosselen; Atlas Contact; € 25.
28
Fictie
Mario Vargas Llosa
Bittere tijden
Vargas Llosa, ruim 80, flikt het hem weer en schreef een indringende roman over een bijna vergeten episode uit de geschiedenis van Latijns-Amerika: de onrechtmatige bemoeienissen van de VS met Guatemala toen daar begin jaren vijftig een hervormingsgezinde wind waaide. Het militaire ingrijpen deed het anti-amerikanisme oplaaien en baande zo de weg voor het radicale communisme dat Latijns-Amerika decennialang in zijn greep zou houden. (MSt)
Mario Vargas Llosa: Bittere tijden. Vertaald uit het Spaans door Eugenie Schoolderman en Arie van der Wal. Meulenhoff; € 22,99.
29
Fictie
Wessel te Gussinklo
Op weg naar De Hartz
Je moet een béétje van ploeteren houden als je Te Gussinklo gaat lezen. Want makkelijk is het niet, die stroom aan gedachten van anti-held Ewout Meijster, die zo ontzettend met zichzelf in de knoop zit. Indrukwekkend is het wél, en meeslepend als je eenmaal op gang bent. Geduld wordt beloond. (BvH)
Wessel te Gussinklo: Op weg naar De Hartz. Kopernik; € 24,99.
30
Fictie
Fernanda Melchor
Orkaanseizoen
Prachtige, als thriller verklede roman uit Mexico over de paria’s van een samenleving waarin corrupte politici, politie, ondernemers en narcobendes het voor het zeggen hebben. De machthebbers blijven op de achtergrond in de kleine wereld van deze underdogs en dat benadrukt nog eens hoezeer zij op elkaar zijn aangewezen. Maar tragisch genoeg kunnen ze niet op elkaar rekenen, opgeslokt als ze worden door hun eigen misère, verpletterend plastisch onder woorden gebracht door Melchor. (MSt)
Fernanda Melchor: Orkaanseizoen. Vertaald uit het Spaans door Bart Peperkamp. Wereldbibliotheek; € 22,99.
31
Fictie
Gerda Blees
Wij zijn licht
Soms heb je zo’n gelukje dat je als recensent een onbekend boek oppakt van een onbekende auteur, je zonder verwachtingen begint te lezen en al na een paar bladzijdes weet: dit is góéd. Precies dat gebeurde bij het bijzondere debuut van Gerda Blees, die er zelfs in slaagt van ‘sinaasappelgeur’ een overtuigende verteller te maken. (BvH)
Gerda Blees: Wij zijn licht. Podium; € 21,00.
32
Fictie
Pieter Waterdrinker
De rat van Amsterdam
In De rat van Amsterdam beschrijft Pieter Waterdrinker het integratieproces van de familie Katz die vanuit Rusland in Nederland terechtkomt. Een roman over familie, emigratie, ontheemding, dromen, liefde en dood. En dat alles tegen het decor van een oude en nieuwe wereld. Waterdrinker verbindt het virtuoos. (LdJ)
Pieter Waterdrinker: De Rat van Amsterdam. Nijgh & van Ditmar; € 26,99.
33
Non-fictie
Merlin Sheldrake
Verweven leven - De verborgen wereld van schimmels
Fascinerend werk van de Britse bioloog en schrijver Merlin Sheldrake over het ondergrondse schimmelrijk van mycelium, hyfendraden en mycorrhizanetwerken. Toegankelijk en diepgaand tegelijk, degelijk vertaald door Nico Groen. Dat Sheldrake zijn eerste exemplaar liet vergisten en de oesterzwammen die erop verschenen in de koekenpan gooide, tekent de prettige gekte van de auteur, die door elke pagina ademt. (JPG)
Merlin Sheldrake: Verweven leven. Uit het Engels vertaald door Nico Groen. Atlas Contact; € 26,99.
34
Non-fictie
Jannetje Koelewijn
Fresia’s voor mevrouw Brak
Ontroerend en prachtig geschreven portret van een huwelijk. In fijnzinnige scènes schetst Jannetje Koelewijn de laatste jaren van haar dominante vader en haar zo volgzaam lijkende moeder. Ze scheidden maar konden niet zonder elkaar. Tussen de regels door brengt Koelewijn ook de neergang van het ooit zo zelfbewuste gereformeerdendom in kaart. (ED)
Jannetje Koelewijn: Fresia’s voor mevrouw Brak – De laatste jaren van mijn ouders. Van Oorschot; € 22,50.
35
Fictie
Tove Ditlevsen
De Kopenhagentrilogie
2020 was toch ook wel het jaar waarin we in Nederland het werk van Tove Ditlevsen (1917-1976) in handen kregen. Eindelijk werd De Kopenhagentriologie van de grote Deense schrijfster vertaald. Nu kunnen we met de jonge Tove door de stad slenteren, en ons laven aan haar overpeinzingen terwijl ze zoekt naar het doel van haar leven. (BvH)
Tove Ditlevsen; Kindertijd, Jeugd en Onafhankelijkheid. Uit het Deens vertaald door Lammie Post-Oostenbrink. DasMag; € 19,00 (per deel).
36
Non-fictie
Alex Ross
Wagnerism
Wagnerism is een unieke bijdrage aan de gigantische hoeveelheid literatuur over the man you hate to love: Richard Wagner. In dit overzichtswerk van Alex Ross wordt Wagners duizelingwekkende culturele en politieke invloed beschreven. Ross toont een verrassend breed scala van ‘Wagnerianen’: ja, nazi’s omarmden hem, maar óók communisten, feministen, schilders en filmmakers. En zonder Wagner geen Tolkien. (FD)
Alex Ross: Wagnerism – Art and Politics in the Shadow of Music. Fourth Estate Ltd.; € 21,99.
37
Fictie
Joseph Roth
Radetzkymars
Joseph Roth-kenner Els Snick maakte voor uitgeverij Van Oorschot een nieuwe vertaling van zijn roman Radetzkymars, over de ondergang van de Habsburgse dubbelmonarchie. Enkele slordigheden zijn rechtgezet en Roths ironie komt in Snicks versie prachtig uit de verf. Dit tijdloze meesterwerk kan er weer even tegen. (EM)
Joseph Roth: Radetzkymars. Uit het Duits vertaald door Els Snick. Van Oorschot; € 32,50.
38
Poëzie
K. Michel
& rol door
Op de valreep van het jaar is er een nieuwe dichtbundel van K. Michel. Het is precies het soort poëzie dat we nu nodig hebben. Een oproep om het leven ondanks alle tegenslag monter tegemoet te treden. Met het goede voornemen om niets voor vanzelfsprekend aan te nemen: ‘Goed advies:/ struikel je voorover, hou je dan slap/ en rol dóór.’ (PS)
K. Michel: & rol door. Atlas Contact; € 19,99.
39
Non-fictie
Shane O’Mara
Te voet
Zodra we opstaan en gaan lopen, schieten ook grote delen van ons brein overeind: van gezichtsvermogen en coördinatie van motoriek tot geheugen en cognitieve omgevingskaarten. We weten allemaal al wel dat wandelen goed is. Wie desondanks een duw nodig heeft: lees het enthousiaste, smakelijk vertelde en degelijk onderbouwde boek van hersenonderzoeker O’Mara en je schiet al lezend vanzelf overeind. (RH)
Shane O’Mara: Te voet – Hoe twee benen de mens verder brengen. Uit het Engels vertaald door Luud Dorresteijn. De Bezige Bij; € 21,99.
40
Non-fictie
Luc Rasson
Het lijk van de dictator
‘Villa Mussolini’, het woonhuis van de Duce, is tegenwoordig een bedevaartsoord. Bezoekers krijgen een rondleiding en kunnen fascistische souvenirs kopen. Het is er een drukte van belang. Niet alleen Mussolini heeft nog aanhangers, ook Franco en de Franse oud-dictator Pétain. Rasson ging op zoek naar een zwart verleden. (MH)
Luc Rasson: Het lijk van de dictator. Vrijdag; € 14,99.
41
Non-fictie
Laura Tunbridge
Beethoven, een leven in negen composities
Wie op de valreep van het Beethovenjaar wil kennismaken met de man en zijn oeuvre, kan terecht bij deze toegankelijke en goed geïnformeerde biografie van Laura Tunbridge. Leidraad vormen negen sleutelwerken, en dan nu eens niet Beethovens Vijfde of Negende, maar wel het licht obscure Septet en de monumentale Missa Solemnis. (FD)
Laura Tunbridge: Beethoven, een leven in negen composities. Uit het Engels vertaald door Paul Janse. Spectrum; € 24,99.
42
Non-fictie
Peter Godfrey-Smith
Metazoa
Bestaan is een wonder. Dat weet de Australische wetenschapsfilosoof Peter Godfrey-Smith perfect over te brengen. Godfrey-Smith schetst hoe bewustzijn in de evolutie zou kunnen zijn ontstaan. Waar het eigenlijk goed voor is dat wij onszelf ervaren. En wat we delen met primitieve zeedieren, namelijk: een lichaam. Want daar begint het avontuur. Mindblowing! (MSl)
Peter Godfrey-Smith: Metazoa: Het dierenrijk en de evolutie van het bewustzijn. Spectrum; € 22,99.
43
Jeugd
Edward van de Vendel en Floor de Goede
Gloei
Het knapst van deze geïllustreerde dicht- en interviewbundel is de krachtige, persoonlijke taal die dichter Edward van de Vendel weet te geven aan de uitdagende wereld van homoseksuele, lesbische, transseksuele, non-binaire en aseksuele jongeren. Zelfs in Nederland geen overbodige luxe en alleen al daarom het belangrijkste jongerenboek van dit jaar. (PvL)
Edward van de Vendel en Floor de Goede: Gloei. Querido; € 22,50.
44
Fictie
Jean Giono
Heuvel
Debuut uit 1929 van Jean Giono, die bekend werd met zijn roman over de Eerste Wereldoorlog, De grote kudde. Heuvel is een rurale roman waarin een kleine dorpsgemeenschap zich meet met de enorme krachten van de natuur. Krachtige taal die ook mooi is vertaald. (WdB)
Jean Giono: Heuvel. Uit het Frans vertaald door Kiki Coumans. Vleugels; € 23,95.
45
Non-fictie
Damiaan Denys
Het tekort van het teveel – De paradox van de mentale zorg
We hebben het hoogste budget van Europa voor de mentale zorg, we horen bij de vijf gelukkigste landen ter wereld, en toch loopt de mentale gezondheidszorg steeds hardnekkiger vast in wachtlijsten en andere misstanden. Waarom? Denys heeft een haarscherpe analyse van de Nederlandse situatie gemaakt die de aandacht verdient van alle bij de zorg betrokkenen. (RH)
Damiaan Denys: Het tekort van het teveel – De paradox van de mentale zorg. Nijgh & Van Ditmar; € 21,99.
46
Graphic novel
Erik Kriek
Welcome to Creek Country
En dan nu het sympathiekste (cadeau)boekje van het jaar: Creek Country – 50 portretten uit de folk, country & bluegrass. Erik Kriek, de Nederlandse striptekenaar met de IJslandse wortels, laat zijn helden tot leven komen in prachtige zwart-wit illustraties met steunkleur. Iedereen van Hank Williams tot aan Lucinda Williams. Inclusief country-cd. (RvS)
Erik Kriek: Welcome to Creek Country. Concerto Books. € 29,99.
47
Non-fictie
Raynor Winn
De wilde stilte
Je man heeft een levensbedreigende hersenziekte, krijgt het dringende advies rustig aan te doen en jij besluit samen duizend kilometer te gaan lopen met een lek tentje en geen cent op zak. Klinkt onverstandig. Winn deed het, zag haar man herstellen en schreef er, na Het zoutpad, een prachtige tweede boek over, De wilde stilte. (RH)
Raynor Winn: De wilde stilte. Balans; € 22,99.
48
Jeugd
Ted van Lieshout
Wat is kunst?
Dichter, schrijver en beeldend kunstenaar Ted van Lieshout legt het nog één keer uit. Dit keer aan een meisje, dat hij naar een onbewoond eiland stuurt om het antwoord te ontdekken. Van alle boeken die hij aan kunstonderwijs wijdde, is dit wel het summum. Intelligent, afwisselend, rijk, scherp, toegankelijk, geestig. (PvL)
Ted van Lieshout: Wat is kunst? Leopold, € 24,99.
49
Fictie
Amélie Nothomb
Dorst
Grappige en aandoenlijke roman waarin Nothomb haar persoonlijke Jezus aan het woord laat. Over zijn favoriete wonder, de indruk die Simon van Cyrene op hem maakt en natuurlijk de dorst, waarmee hij de kruisweg heeft moeten doorstaan. (WdB)
Amélie Nothomb: Dorst. Uit het Frans vertaald door Marijke Arijs. Xander; € 20,99.
50
Non-fictie
Nico Keuning
Een ongeneeslijk heimwee - Leven en werk van Willem Brakman
Zo’n zestig romans schreef Willem Brakman, merendeels autobiografisch. Het werden geen bestsellers. Brakman, een geboren verteller en erg geestig, had de naam een ‘moeilijke’ schrijver te zijn. Twaalf jaar na zijn dood verscheen zijn biografie, door de ervaren biograaf Nico Keuning. Het is een fraai portret, van een vreemde, charmante en egocentrische figuur. (AT)
Nico Keuning: Een ongeneeslijk heimwee – Leven en werk van Willem Brakman; Querido; € 34,99.
51
Fictie
Anne Tyler
Een rooie aan de kant van de weg
Wat is een mens? Wat is een leven? Een pareltje is Anne Tylers beschrijving van het leven van een gewone man. Er gebeurt niks van belang en toch is alles van belang. Haar Micah is ook maar een man die het beste probeert te maken van zijn onbeduidende leventje in zijn onbeduidende huisje. Langzaam zakt hij af. Of zakken wij allen af en is dat de gang van het leven? Een vreemd soort verlossing overvalt je aan het slot van dit boek. (SP)
Anne Tyler: Een rooie aan de kant van de weg. Uit het Engels vertaald door Peter Abelsen. Prometheus; € 19,99.
52
Fictie
Don Winslow
Gebroken
Zes nieuwe novellen in een band. Bedoeld als hommage aan misdaadschrijvers als Raymond Chandler en Elmore Leonard, en acteur Steve McQueen smokkelt Winslow er ook nog even in. Spitsvondige dialogen, en grote thema’s die we al uit zijn eerdere 21 titels kenden: corruptie bij de politie, wraak, het goede willen maar het foute oogsten, schuld en boete. Voorbeeldige verhalenbundel. (RvS)
Don Winslow: Gebroken. Harper CollinsHolland; Uit het Engels vertaald door Catherine Smit; € 19,99.
53
Non-fictie
Maeve Brennan
De breedsprakige dame
Lijvige romans te over dit jaar maar ook, hoera, vertaalde columns uit The New Yorker, ooit thuishaven voor miniaturisten. De scherpe en melancholieke stadsberichten van The Longwinded Lady (helaas sneuvelt wél de schoonheid van die titel) gunnen je een fijnzinnige en kalmerende blik achter vergeten ramen, dikke overjassen en opgezwollen praatjes. (MvH)
Maeve Brennan: De breedsprakige dame. Uit het Engels vertaald door Rosalien van Witsen. Athenaeum; € 20.
54
Non-fictie
Johan Snel
De zeven levens van Abraham Kuyper
Historicus Johan Snel beschrijft het leven van de zelfverklaarde antirevolutionair Abraham Kuyper aan de hand van zeven hoedanigheden (‘rollen’) waarvan Kuyper zelf meende dat ze hem bij uitstek typeerden: die van alpinist, reiziger, spreker, wetenschapper, activist, journalist en staatsman. Die benadering levert mooie dwarsverbanden op, maar ook enkele thematische doublures. (SvW)
Johan Snel: De zeven levens van Abraham Kuyper – Portret van een ongrijpbaar staatsman. Prometheus; € 25,00.
55
Fictie
John Steinbeck
Ten oosten van Eden
Je zou Ten oosten van Eden kunnen omschrijven als een hervertelling van het verhaal van Kaïn en Abel, maar wat je vooral bijblijft is Steinbecks superieur soevereine schrijverschap: de losse teugels van zijn strakke verhaallijnen, de rijkdom van zijn sobere stijl en zijn bijna mythische en toch door en door menselijke personages (met een glansrol voor de Chinese Amerikaan Li). Een reus van een roman, door Peter Bergsma op indrukwekkende wijze opnieuw tot leven gewekt in het Nederlands. (MSt)
John Steinbeck: Ten oosten van Eden. Vertaald uit het Engels door Peter Bergsma. Van Oorschot; € 32,50.
56
Non-fictie
Leo Noordegraaf en Gerrit Valk
De Gave Gods
Van de dominee mocht het niet, de pest bestrijden. Want die kwam van God. En de stedelijke elites waren ook tegen want pestbestrijding betekende quarantaine, en dat was héél slecht voor de handel. En dus liep de Republiek op dit vlak steevast achteraan. Uiteindelijk, dankzij zware buitenlandse druk, werden toch maatregelen genomen. (MH)
Leo Noordegraaf en Gerrit Valk: De Gave Gods. Prometheus; € 22,50.
Deze lijst is samengesteld door
Wineke de Boer, Onno Blom, Hans Bouman, Floris Don, Elma Drayer, Jean-Pierre Geelen, Mirjam van Hengel, Bo van Houwelingen, Ranne Hovius, Marcel Hulspas, Laura de Jong, Sander Kollaard, Pjotr van Lenteren, Emilia Menkveld, Sander Pleij, Wilma de Rek, Rob van Scheers, Sjeng Scheijen, Marjan Slob, Maarten Steenmeijer, Peter Swanborn, Aleid Truijens, Sander van Walsum en Geertjan de Vugt.