Dit gebeurt er in jouw lijf als de prik is gezet

De eerste coronavaccins zijn gebaseerd op een sciencefictionachtige techniek waaraan wetenschappers tientallen jaren sleutelden. Hoe werkt die techniek, en wat gebeurt er precies in het lichaam zodra het vaccin is ingespoten?

Tekst: Maarten Keulemans en Geart van der Pol | Ontwerp: Sophia Twigt | Met dank aan: prof. dr. Eric Snijder (LUMC) 21 december 2020, 15:00

Het draait allemaal om het boodschappenbriefje. Het briefje met instructies voor het lichaam dat ervoor zorgt dat mensen die besmet raken met het coronavirus, beschermd zijn tegen de gevolgen daarvan.

RNA heet het. Dat is de door Pfizer en Moderna ontworpen sliert met boodschappen die in onze cellen wordt gebracht. In de cellen worden de instructies die op het boodschappenbriefje staan gelezen. Anders dan bij klassieke vaccins wordt er dus geen verzwakt of dood virus ingespoten. Bij de eerste vaccins die op de markt komen, krijgt het lichaam een instructie om zelf een onschadelijk deel van het virus na te maken: het spike-eiwit. De afweer van het lichaam komt in actie tegen het eiwit en prent zichzelf in: dit nooit weer.

Maar hoe komt de boodschap op de juiste plek? De stappen die het lichaam zet vanaf de prik leveren een fijnmazig beeld op van de werking van de belangrijkste vaccins die een einde aan de pandemie moeten maken.

De prik

De prik met vloeistof wordt in de bovenarm gezet. Deze vloeistof bestaat uit een stroom minuscule vetbolletjes.
In deze vetbolletjes zit het sliertvormige boodschappenbriefje, het RNA. De vetbolletjes beschermen het RNA, zodat de boodschap niet wordt afgebroken in het bloed.
Aan de sliert zit een code die bestaat uit chemische bouwstenen. Die code is de instructie voor de lichaamscellen.

De boodschap komt aan in de cel

De vetbolletjes versmelten met de cellen in de spier. Daardoor wordt de RNA-boodschap losgelaten in de cel.
In de cel lezen moleculaire productiemachines genaamd ribosomen de boodschap: ‘Maak het spike-eiwit’.
De ribosomen vertalen de code naar het ‘bestelde’ eiwit.

III

De aanval kan beginnen

Op de spiercel steekt nu het coronavirus-eiwit uit. Deze uitsteeksels dienen als ‘sleutel’ voor de cel. Maar de afweer van het lichaam komt hiertegen in actie.
Dat werkt zo: afweercellen genaamd B-cellen en T-cellen gebruiken de uitsteeksels als oefenmateriaal om te leren hoe het virus eruitziet.
Dit is het moment dat je last kunt krijgen van jeuk.
Ook spierpijn en koorts horen bij de mogelijke bijwerkingen.

Een paar weken later is het tijd voor dezelfde, tweede prik

Die doet precies hetzelfde en geldt als extra ‘boost’. Het lichaam, zo is het idee, is getraind om het spike-eiwit van het coronavirus te herkennen en aan te vallen.
Zo ben je beschermd bij een besmetting met het coronavirus.

Lees door over de coronavaccins

De boodschapper van buiten
Aan de techniek achter de eerste coronavaccins werd al tientallen jaren gewerkt. Wat is er nog meer op komst, nu het is gelukt de techniek toe te passen? Behandelingen tegen kanker, een betere griepprik, medicijnen tegen slopende erfelijke ziektes misschien?

Wat betekent de mutatie voor de vaccins die nu in aantocht zijn?
Een variant van het coronavirus die 70 procent besmettelijker lijkt dan het ‘gewone’ virus, is opgedoken in Nederland. Zorgwekkend, vinden virologen. Want als zo’n variant de overhand zou krijgen, zijn misschien nóg strengere maatregelen nodig om de epidemie beheersbaar te houden.

Een reconstructie van het jaar waarin alles veranderde
‘Voor veel mensen is 2020 een jaar geworden van rouw, verlies en verdriet.’ Zo vatte premier Mark Rutte het jaar samen in zijn tweede toespraak aan het Nederlandse volk. Het land ging op slot, wederom. Kerstmis vindt in lockdown plaats. De Volkskrant reconstrueert hoe het leven – ons normale leven – in twaalf maanden tijd op zijn kop werd gezet.