Aards paradijsje met zelfpluktuin

Laten we er eerlijk over zijn: de commune heeft historisch gezien geen best imago. In de 19de eeuw experimenteerden revolutionairen en anarchisten in de Russische bossen met communale levensvormen waarin voedsel, vee en seksuele partners gemeenschappelijk bezit werden. Het ideaal was paradijsjes op aarde gestalte te geven, de praktijk bleek weerbarstig: vele ‘oer-communistische’ enclaves vielen ten prooi aan tirannie en sektarisme – kwalen die ’s werelds eerste communistische staat op dezelfde bodem, de Sovjet-Unie, later ook parten zou spelen.

In de late jaren zestig van de twintigste eeuw schoten communes en woongroepen in West-Europa en Noord-Amerika als paddestoelen uit de grond. Het is een understatement om te zeggen dat ook de meeste daarvan geen lang leven waren beschoren en voormalige bewoners er later met gemengde gevoelens op terug keken. Gebrek aan privacy bleek al te vaak problematisch. Ondanks egalitaire uitgangspunten waren sommige bewoners machtiger dan andere. Het taboe verklaren van privébezit maakte geen einde aan de aloude menselijke bezitsdrang. Vooral het feit dat communeleden er erg verschillende interpretaties van de vrije liefde op na konden houden, leidde tot flinke ruzies. Veel ‘boomers’ die het communeleven hadden uitgeprobeerd, keerden in de jaren zeventig naar ‘kleinburgerlijke’ vormen van samenleven terug.

Zo bepalend waren ontspoorde experimenten voor het imago van de communale levensstijl, dat onderbelicht is gebleven dat er wel degelijk succesvolle voorbeelden van bestaan – dat sommige communes en woongroepen wél tegen modegrillen en de tand des tijds bestand blijken. In Nederland zijn het er tientallen. De woongemeenschap van de Brouwketel, gevestigd in een boerderij in de uiterwaarden van de Nederrijn bij Huissen, onderscheidt zich door een bijzondere openheid ten opzichte van de buitenwereld. Met grote regelmaat vinden hier evenementen plaats voor geïnteresseerden. Op basis van een seizoensabonnement kunnen mensen van buiten hier zelfs hun eigen groenten, kruiden en snijbloemen oogsten, in de speciale Zelfoogsttuin van de Brouwketel.

Fotografe Mariet Dingemans, onlangs bekroond met de Olympus Young Talent Award, begon in 2019 met het vastleggen van het leven van der tien volwassen, zes kinderen, drie schapen en vele kippen die op Brouwketel wonen. Door de coronacrisis lag haar project twee maanden stil, maar in mei keerde ze naar de Brouwketel terug. ‘Wat mij opviel, was dat het er niet anders was dan normaal. Mijn leven werd door de coronacrisis even heel erg ‘back to basic’. De mensen van de Brouwketel leven eigenlijk altijd zo.’

Wie Dingemans foto’s ziet, kan betogen dat ze er in de Betuwe, in tegenstelling tot veel andere plekken, wél in zijn geslaagd een aards paradijsje gestalte te geven. Dingemans: ‘Elke keer als ik bij de Brouwketel kom voelt het of ik een totaal andere wereld binnenstap. Een wereld zonder beeldschermen en volle agenda’s.’