Schoner afval en ook nog minder betalen
In veel Nederlandse gemeenten betalen burgers voor elke volle vuilniszak die ze inleveren. Klinkt duur, maar de inwoners van deze gemeenten zijn veelal goedkoper uit en scheiden hun afval vaak ook nog voorbeeldig. Hoe doet jouw gemeente het?
Papier, plastic, glas en GFT. Nederland is al jaren bezig om afval gescheiden in te zamelen met aparte containers, speciale inleverpunten of ondergrondse afvalbakken. Gescheiden inzamelen is schoner en beter voor het milieu en vaak zelfs ook goedkoper. Toch slaagt Nederland er maar niet in om zijn afval schoner te krijgen. Het kabinet streeft in 2020 naar 100 kilo restafval per persoon. En ook moet 75 procent van het afval, zoals papier, GFT en plastic, gescheiden zijn opgehaald. Maar in 2018 waren we nog ver van deze doelen verwijderd. Hieronder zie je hoe dit door de jaren heen ging.
Het percentage gescheiden afval wordt steeds hoger, maar ook hier is de doelstelling van 75 procent nog niet gehaald, en het is al bijna 2020.
Er is niet alleen somber nieuws, er zijn al veel plekken in Nederland waar het afval al wel veel schoner is. In Nederland zijn gemeenten verantwoordelijk voor inzameling en verwerking van afval, en er zijn grote verschillen bij de verwerking van het huishoudafval. Zo’n 70 van de 355 gemeenten hebben het landelijke doel van 100 kilo restafval per huishouden per jaar al gehaald, met Reusel-De Mierden en Horst aan de Maas als grote winnaars. Het gros van de gemeenten zit nog ver boven de afvalgrens, waarbij vooral de grote plaatsen als Amsterdam en Rotterdam slecht scoren. Kijk maar naar de restafval per huishouden per gemeente.
In de onderstaande grafiek kun je kijken hoe het met jouw gemeente het doet, en de 'score' vergelijken met andere gemeenten.
Waarom halen sommige gemeenten de doelstelling wel? Dat heeft deels te maken met de samenstelling van de inwoners en het type woningen in een gemeente, maar ook nadrukkelijk met hoe gemeenten hun afval ophalen. Gemeenten die burgers per kilo of per vuilniszak laten betalen, scoren aanmerkelijk beter dan gemeenten die een vast bedrag aan afvalstoffenheffing in rekening brengen. Deze gemeenten met gedifferentieerde tarieven - diftar in jargon - leveren minder restafval in en scheiden hun afval ook beter. Op deze kaart kun je zien dat in diftar vooral buiten de Randstad gehanteerd wordt. De gemeentes die de doelstelling van 100 kilo halen gebruiken vrijwel allemaal een tarief per hoeveelheid afval.
In Horst aan de Maas kun je goed zien dat de hoeveelheid restafval daalde bij de invoering van diftar in 2012.
Uiteindelijk kan het nog meevallen, vooral in Friesland en Groningen wordt er na het ophalen van afval nog veel gesorteerd en gescheiden, waardoor er minder restafval overblijft. Maar grof restafval en vuilnis van bedrijven is nog niet meegenomen in deze gegevens, daardoor kan het totaal ook juist weer hoger uitvallen.
Betalen per vuilniszak, ben je mal. Bij de invoering van zo’n systeem is er vaak veel protest. Burgers vrezen een hogere afvalrekening. Maar het tegendeel is het geval. De tarieven in diftar-gemeenten liggen een stuk lager.
Er zijn meer factoren die bepalen of een gemeente met succes de hoeveelheid restafval terugdringt. Als een gemeente bijvoorbeeld GFT en plastic wel laat ophalen door vuilniswagens, terwijl inwoners hun restafval zelf moeten wegbrengen naar een ondergrondse opslag, zie je de hoeveel restafval verder afnemen. Deze strategie noemen beleidsmakers omgekeerd inzamelen. Onderzoeksbureau NVRD en Rijkswaterstaat onderzochten welke strategie van gemeenten het beste werkt. En wat blijkt: gedifferentieerde tarieven (diftar) en omgekeerd inzamelen zijn in de regel goedkoper voor burgers en reduceert restafval het beste.
Mede daardoor betalen burgers in Nederland verschillende tarieven voor de verwerking van het afval. Volgens het Centrum voor Onderzoek van de Lage Overheden (COELO) betalen Nijmegenaren maar 37 euro voor een meerpersoonshuishouden aan afvalstoffenheffing, terwijl dat in Enkhuizen met 418 euro meer dan 10 keer zo veel is. In Nijmegen gaat de heffing via een dure afvalzak, in Enkhuizen betalen de inwoners een vast bedrag. Op bijgaande kaart kan je het tarief van jouw gemeente nazoeken.
In alle andere gemeenten dan maar gedifferentieerde tarieven invoeren? Zo eenvoudig is het niet. Zo bestaat het gevaar dat burgers hun restafval niet goed scheiden en bijvoorbeeld in GFT, plastic-containers of in de natuur dumpen. Dumping lijkt mee te vallen, blijkt uit een onderzoek van Allers en Hoeben.
Voor gemeenten met veel hoogbouw en kleine woningen is het lastig om dit systeem in te voeren, alleen al omdat bewoners daar weinig ruimte hebben om afval gescheiden te bewaren. In steden zoals Nijmegen en Maastricht is desondanks wel diftar ingevoerd, en daar lijkt het op grond van de hoeveelheid afval wel een succes te zijn.