Deze steden dreigen de strijd met de stijgende zeespiegel te verliezen

Als de CO2-uitstoot niet drastisch omlaag gaat, zal tegen het einde van de eeuw de zeespiegel met een meter gestegen zijn, waarschuwt het IPCC klimaatpanel van de Verenigde Naties. Onderzoeksbureau Climate Central becijferde dat wereldwijd nu al 110 miljoen mensen in kwetsbare kustgebieden wonen. En nog eens 140 miljoen mensen in gebieden die gemiddeld eens per jaar zullen overstromen door de combinatie van zeespiegelstijging en extreem weer met hevige stormen en neerslag. Dat zijn drie keer zoveel mensen als eerder werd gedacht, nu nieuwe metingen uitwijzen dat het land in veel kustgebieden eigenlijk lager ligt.

Paradoxaal genoeg zijn het juist de kwetsbare kuststeden die de komende decennia sterk in omvang groeien. Onderstaande kaart laat alle steden zien die over een dikke tien jaar, in 2030, minstens 4 miljoen inwoners hebben - voor de snelst groeiende, oranjegekleurde steden betekent dat minstens een verdubbeling van het inwoneraantal vergeleken met het jaar 2000. Van oudsher is er veel handel en werkgelegenheid in de donker gekleurde kuststeden, maar deze plaatsen kennen ook een groot overstromingsrisico.

Delen van de Indonesische hoofdstad zakken elk jaar tot wel 25 centimeter verder weg, omdat de bevolking illegaal drinkwater aan de grond onttrekt. En als de oude muur die de zee tegenhoudt bezwijkt, komen sommige stukken van de stad vier tot vijf meter onder water te staan. Na decennia van talmen, stemde de regering eind augustus eindelijk in met een miljardenproject om de stad beter te beschermen, onder andere met een nieuwe, 35 kilometer lange zeemuur. Daarnaast besloot president Joko Widodo tot de bouw van een nieuwe hoofdstad op het hogergelegen Kalimantan (Borneo-eiland).

Dar es Salaam is één van de explosief groeiende Afrikaanse kuststeden, terwijl bij de stadsplanning tot dusver weinig rekening werd gehouden met de dreiging van het water. De nieuwe stedelingen die vanaf het platteland toestromen vestigen zich op ieder stukje land dat nog vrij is, legaal én illegaal, en vaak in laaggelegen gebieden met een groot overstromingsrisico. Inmiddels woont 70 procent van de inwoners in ongeplande nederzettingen of sloppenwijken zonder gereguleerde watervoorziening of riolering, waar zware regenval tot ernstige overstromingen en gezondheidsrisico’s leidt. Met hulp van de Verenigde Naties gaat het stadsbestuur nu wel betere afvoerkanalen en zeemuren bouwen.

In de winter van 2013/2014 werd de Thames Barrier maar liefst 50 keer gesloten om Londen te beschermen tegen hoogtij vanuit de Noordzee - een historisch record, terwijl de verwachting bij de ingebruikname in 1984 slechts twee à drie keer per jaar was. In de jaren ‘80 werd de kering inderdaad maar vier keer gesloten, maar inmiddels is dat opgelopen tot 66 keer in het huidige decennium. In de bestaande vorm kan de kering de stad nog tot het jaar 2070 beschermen, de Britse overheid beslist in 2050 over een mogelijke vernieuwing.

Venetië - gesticht op 188 eilanden - had de afgelopen eeuw niet alleen te maken met een zeespiegelstijging van 11 centimeter en een bodemdaling van 12 centimeter, maar ook met corrupte politici. In 2003 werd begonnen met de aanleg van de ‘MOSE’ stormvloedkering, maar tot afgrijzen van de Venetianen werd de beweegbare dam nooit afgemaakt, omdat vele miljarden aan geld verdwenen in de zakken van allerhande tussenpersonen.

Basra, eens het Venetië van het Midden-Oosten genoemd, staat mogelijk hetzelfde lot te wachten als haar Italiaanse zusje. Het zuiden van Irak is een belangrijke regio voor de oliewinning, maar ligt grotendeels onder zeeniveau, met het bijkomende overstromingsrisico. Oorspronkelijk bezat Basra vele verswaterbronnen, maar die verzilten door het zeewater en worden verontreinigd door de olieindustrie. In september 2018 braken protesten uit vanwege het watertekort, overheidsgebouwen werden in brand gestoken. Verder verlies van land door de stijgende zeespiegel zal de sociale en politieke instabiliteit in de regio alleen maar vergroten.

In de toekomst zou de Mekong Delta in Zuid-Vietnam tijdens hoogtij volledig kunnen verdwijnen. Volgens recent onderzoek van Deltares en de Universiteit Utrecht ligt het land hier slechts 80 centimeter boven zeeniveau. Zelfs zonder hoogtij is een 80 centimeter hoger zeeniveau tegen het einde van de eeuw niet uitgesloten, bij matige CO2-uitstoot zal de zeespiegel in 2030 al zo’n 15 centimeter zijn gestegen. Bijna een kwart van de Vietnamese bevolking, ofwel 20 miljoen mensen, woont in het gebied dat overstroomt dreigt te worden en ook Ho Chi Minh Stad, het financiële centrum van het land, zou gedeeltelijk verdwijnen.

De naam Shanghai betekent “boven zee”. Ironisch, want de stad ligt al grotendeels onder de zeespiegel en daalt steeds verder door winning van grondwater, gecombineerd met het enorme gewicht van de stad. Om weerbaar te worden tegen het stijgende water heeft Shanghai 520 kilometer aan beschermende zeeweringen aangelegd en mechanische poorten geïnstalleerd om overlopende rivieren te reguleren, vergelijkbaar met de waterkeringen in Rotterdam. China werkt daarnaast aan grootschalig project in megasteden, die als “spons steden” 70% van het regenwater zullen hergebruiken.

In China leven momenteel 23 miljoen mensen onder zeeniveau, 81 miljoen mensen wonen in gebieden die minstens eens per jaar ernstig kunnen overstromen. In 2050 zal dit 30 en 93 miljoen zijn.

Bevolkingsaantallen zijn prognoses van de Verenigde Naties