Analyse vrijhandelszone RCEP
Is de Eeuw van China begonnen? VS is verliezer van enorme Aziatische handelsdeal
Vijftien landen in Azië en de Stille Oceaan hebben zondag onder aanvoering van China de grootste handelsdeal ter wereld gesloten. RCEP is een nieuwe vrijhandelszone die 2,2 miljard mensen en 30 procent van de wereldeconomie omvat. Bedreiging of kans?
Misschien hebben we, terwijl iedereen gebiologeerd keek naar een achterhoedegevecht in de Verenigde Staten, de definitieve doorbraak gemist van de Eeuw van China. Zondag sloten vijftien landen in Azië en de Stille Oceaan onder Chinese leiding tijdens een virtuele top de grootste handelsdeal ter wereld – in termen van gecombineerd bbp.
Het Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) is een deal tussen China, Japan, Zuid-Korea, Australië, Nieuw-Zeeland en de tien Zuidoost-Aziatische ASEAN-landen (Indonesië, Thailand, Singapore, Maleisië, de Filipijnen, Vietnam, Myanmar, Cambodja, Laos en Brunei). Resulterend in een vrijhandelszone die eenderde van de wereldeconomie en van de wereldbevolking omvat. Groter dan USMCA, het handelsblok van de VS, Mexico en Canada, en groter dan de EU.
Vrijhandelsverdrag
Maar terwijl de EU een economische en monetaire unie is met een hang naar politieke integratie (zeker na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk), is RCEP een zuiver vrijhandelsverdrag, dat zich vooralsnog beperkt tot verlaging van tarieven, opening van markten en vrij verkeer van goederen, vooral industriële en landbouwproducten en data.
Politiek gevoelige kwesties zoals standaarden voor de bescherming van werknemersrechten, milieu of intellectueel eigendom en protectie van de in Aziatische landen economisch cruciale dienstensectoren blijven buiten de deal. Niettemin trok mede-initiatiefnemer India zich terug, uit angst voor goedkope Chinese importen en Chinese standaarden.
Toch is de overeenkomst een groot succes voor China, dat nu onbetwist leider is van een regionaal blok dat voor het eerst oude rivalen als Japan en Zuid-Korea alsmede opkomend Zuidoost-Azië omvat. China wordt niet alleen minder afhankelijk van westerse markten en technologie, het kan ook haar Belt and Road Initiative voor een wereldomvattende Nieuwe Zijderoute-infrastructuur versterken en gloriëren als ‘kampioen van de globalisering en de multilaterale samenwerking’.
VS grote verliezer
De grote verliezer lijken de VS. Want RCEP is de bekroning van een Chinees masterplan om de groeiende Amerikaanse invloed in Azië te pareren, in het bijzonder het Trans-Pacific Partnership (TPP), een handelsblok van twaalf landen onder leiding van de VS dat de regering van president Barack Obama in 2012 lanceerde. Een Chinese tegenzet overigens die al geslaagd was toen Obama’s opvolger Donald Trump in 2017 de VS in het kader van ‘America First’ terugtrok uit TPP.
De elf achterblijvende TPP-lidstaten (Australië, Brunei, Canada, Chili, Japan, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Peru, Singapore en Vietnam) gingen door zonder de VS, nu als CPTPP (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership), met het Verenigd Koninkrijk en Taiwan als aspirant-lid. Maar de CPTPP is qua markten vijf keer kleiner en qua handelsvolume en bbp de helft van RCEP.
Hoewel de aankomende Amerikaanse president Joe Biden zijn aandacht ongetwijfeld meer dan Trump op Azië zal richten, verwachten analisten niet dat de VS zich snel weer bij CPTPP zullen aansluiten. Voorlopig ligt de focus op de coronacrisis, en globalisering en vrijhandel blijven bij een groot deel van de Amerikaanse bevolking omstreden. En zo staan de VS dus buiten de twee grootste handelsblokken in Azië en de Pacific.
‘Overwinning van multilateralisme en vrijhandel’
Voor de EU lijken grote zorgen over het nieuwe Aziatische handelsblok prematuur. Een enorme vrijhandelszone in Azië kan gunstig zijn voor Europese bedrijven. De EU kan nieuwe handelsakkoorden afsluiten met RCEP, zoals zij eerder deed met het Zuid-Amerikaanse Mercosur. En de komst van RCEP, een vrucht van Aziatisch pragmatisme, lijkt een versterking van de multilaterale wereld waarin ook de EU gedijt.
De symboliek van de oprichting van RCEP kan in dat verband niet worden onderschat, middenin de wereldwijde coronapandemie en aan de vooravond van het presidentschap van Biden. Met RCEP poneert China zich als wereldkampioen van de strijd tegen het trumpistische protectionisme van eigen land eerst. Zoals de Chinese premier Li Keqiang zei: ‘De ondertekening van RCEP is niet alleen een mijlpaal van Oost-Aziatische regionale samenwerking, maar ook een overwinning van multilateralisme en vrijhandel.’ Onder Chinese leiding, dat wel.
Overigens is RCEP voorlopig nog geen realiteit. De overeenkomst werd zondag alleen virtueel beklonken. Ratificatie door de lidstaten gaat nog jaren duren. Onduidelijk is nog op welke terreinen handelstarieven zullen dalen (de tekst van het akkoord is nog geheim), al is wel zeker dat dit van land tot land zal variëren. Arme landen krijgen voorts meer tijd hun economieën aan te passen. Dat biedt in de tussentijd alle kans op ruzies, zoals over de Chinese expansie in de Zuid-Chinese Zee.