Verwacht van Biden geen eind aan de transatlantische handelsoorlog

De Amerikaanse handelsoorlogen zullen niet automatisch stoppen onder Biden. Het eerste signaal was President Bidens Buy American order. Dit is belangrijk nieuws voor Europese leiders. Sigrid Kaag, Minister voor Buitenlandse Handel, meende namelijk dat het risico op een handelsoorlog voorbij was. En Peter Wennink, bestuursvoorzitter van chipmachinebouwer ASML, verwacht ‘een nieuw tijdperk’ in de handelsbetrekking met de VS. Wennink en Kaag kunnen bedrogen uitkomen.

Hoop op structureel betere transatlantische handelsbetrekkingen is voorbarig. Au fond lijkt het niet veel uit te maken of er een Democratische of Republikeinse President in het Witte Huis zit. Europese diplomaten, bedrijven en banken moeten altijd hun commerciële belangen tegenover de VS verdedigen.

Het vooruitzicht dat de transatlantische handelsrelatie niet fundamenteel zal verbeteren is zorgwekkend. Want naarmate China steeds machtiger wordt, is een goede transatlantische handelsrelatie als onderdeel van de Atlantische Alliantie ook van geopolitiek belang.

De EU en de VS hebben echter tegenovergestelde opvattingen op sommige belangrijke handelsdossiers hebben. Al in 2016 hielden Biden en Obama de benoeming van nieuwe rechters voor het Appelate Body van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) tegen, die daardoor verlamd raakte. Trump zette Democratisch beleid tegen WTO dus slechts voort.

Al decennia

Ook spelen sommige transatlantische handelsconflicten al decennia. Het conflict over vliegtuigbouwers Airbus en Boeing gaat tenminste tot de jaren negentig terug. De discussie over grote Amerikaanse technologiebedrijven is een halve eeuw oud. Tussen 1973-1984 voerde de Commissie de eerste grote mededingszaak tegen it-reus IBM, nog decennia voor de roemruchte zaak tegen Microsoft (2004-2008) onder toenmalig Eurocommissaris Neelie Kroes. Toen de EU na 2010 onderzoek instelde tegen belastingontwijking, concurrentievervalsing en privacyschending door Apple, Google en Facebook beschuldigde Obama de EU van protectionisme.

De VS zetten een breed arsenaal aan middelen in tegen Europese bedrijven. Door Snowdens onthullingen werd duidelijk dat grote Europese exportorders structureel werden gemonitord door Amerikaanse inlichtingendiensten onder Obama. Dat was niet nieuw. Uit onderzoek bleek het Amerikaanse inlichtingenapparaat reeds onder Clinton werd ingezet tegen Europese bedrijven in de strijd om exportmarkten. Dit soort handelsbevordering met instrumenten van nationale veiligheid leverde duizenden Amerikaanse banen op en vele miljarden extra inkomsten, ten koste van Europa. Het ging om allerlei zaken, van Franse satellietsystemen tot Nederlandse bouwbedrijven.

De Europese industrie heeft te lijden gehad van deloyale Amerikaanse concurrentiepraktijken. In 2014 werd het Franse transport-conglomeraat Alstom met arrestaties en boetes gedestabiliseerd door Amerikaanse autoriteiten. Vrijwel direct kocht het Amerikaanse General Electric de strategische turbinedivisie van Alstom. Sindsdien bouwt Alstom slechts nog treinen, maar niet langer turbines voor windmolens, kerncentrales, en onderzeeboten.

De Europese financiële sector heeft ook zwaar te lijden gehad van Obama’s beleid. Onder Obama evolueerde het Amerikaanse sanctiebeleid tot financiële oorlogsvoering tegen Europese banken. De Franse bank BNP Paribas moest een megaboete van bijna negen miljard dollar aan de VS betalen; BNP had transacties gefaciliteerd met landen waar de EU handel mee dreef, maar waar de VS unilaterale sancties tegen had ingesteld, zoals Cuba, Myanmar, en Soedan. Naast BNP kregen bijna alle grotere Europese banken met Amerikaanse megaboetes te maken. Mede daardoor steken Europese banken inmiddels steeds schrieler af tegen Amerikaanse en (opkomende) Chinese banken.

De EU moet zich ook geen illusies maken over manier waarop de VS eventuele handelsbesprekingen voorbereidt. In de jaren negentig zette de Clinton-regering ook de CIA en NSA in om de Europese positie tijdens de GATT/WTO onderhandelingen beter te begrijpen. En uit de Snowden-lekken bleek dat onder Obama de regering dankzij de NSA vrijwel volledig zicht had op de Europese positie tijdens de TTIP-onderhandelingen.

Wensdenken

De transatlantische economische spanningen hebben een diepere en langere geschiedenis dan het presidentschap van Trump. Het is wensdenken dat die spanningen zomaar zullen verdwijnen onder Biden.

Als de VS en EU tot een gedeeld geopolitiek perspectief komen, neemt de kans op economische conflicten mogelijk af. Handel dient dan een overkoepelend strategisch belang. Maar getuige de recente Europese investeringsovereenkomst met China lijkt een gedeeld transatlantisch perspectief op de economische wereldorde nog ver weg.

Vooralsnog zijn de EU en de VS zowel politieke bondgenoten, als economische tegenstanders. Brussel en Washington moeten opletten dat ze elkaar niet in de armen van Beijing drijven.

_{Elmar Hellendoorn is strategisch adviseur en senior fellow bij de Atlantic Council}