Klimaatdoelen China zijn een PR-stunt op hoog niveau: Xi wil wereldleiderschap

Xi’s klimaatbelofte was vooral gericht aan de leiders van de Europese Unie. Meer inzet van China bij de bestrijding van de klimaatverandering is namelijk een van de voorwaarden van de EU voor een investeringsovereenkomst. Gesprekken hierover lopen al enige jaren, en in de komende weken zal er verder over worden onderhandeld. Maar inmiddels is de mondiale situatie zeer veranderd.

De Chinese leiding is bezig met de uitwerking van een nieuwe strategie voor de integratie van China met de wereldeconomie, de zogenaamde duale circulatie. Deze strategie is gericht op intensievere internationale integratie waar dit gunstig is, en tegelijkertijd op het verminderen van de risico’s van de mondialisering voor China. Hiermee reageert Xi op de steeds ongunstigere internationale omstandigheden. In deze strategische industriepolitiek spelen staatsbedrijven en de invloed van de partij op economische actoren een cruciale rol. In april van dit jaar riep Xi al op om actief de kansen te benutten die ontstaan doordat China’s belangrijkste internationale concurrenten verzwakt raken door de pandemie.

Zijn VN-toespraak van september heeft een sterke ideologische lading. Xi Jinping benadrukt China’s rol bij de geallieerde overwinning in de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de Verenigde Naties. Dat is opmerkelijk, want de Communistische Partij kwam pas in 1949 aan de macht en nam sindsdien steeds afstand van het prerevolutionaire China.

Volgens Xi is er opnieuw een wereldwijde strijd gaande, alleen nu niet tegen het fascisme, maar tegen het coronavirus. Hij presenteert China als een land dat een belangrijke rol speelt in die strijd en daarbij de Verenigde Naties krachtig ondersteunt, en zo zijn verantwoordelijkheid als grote mogendheid neemt. Een klimaatbelofte en verwijzing naar het Akkoord van Parijs passen in deze context.

Xi’s belofte doelt op het neutraliseren van de CO2-emissies. Daarmee plaatst Xi de ontwikkeling van de Chinese energiesector in het centrum van het debat. Voor alle geïndustrialiseerde landen is de energietransitie de grootste socio-economische en technologische uitdaging van de komende decennia. Ook de samenwerking in het kader van het VN-klimaatregime, dat probeert een beperking van de uitstoot van meerdere broeikasgassen te bereiken, richt zich steeds meer op het reduceren van CO2-emissies en de rol van de energiesector bij het tegengaan van de klimaatverandering. Dit wordt vooral duidelijk in de nationale doelstellingen van de verdragspartijen onder het Akkoord van Parijs.

In Artikel 4 (1) van dit akkoord hebben de partijen tevens het bereiken van mondiale klimaatneutraliteit in de loop van de tweede helft van deze eeuw afgesproken. Xi’s toespraak bevestigt deze doelstelling voor de Volksrepubliek wat betreft CO2-emissies en voegt er een concreet jaartal aan toe.

Belangrijker is dat de invulling van de energietransitie onderdeel is van de systemische wedstrijd die ook in andere sectoren plaatsvindt tussen ‘het Westen’ en China. Al jaren is China bezig om leiding te geven aan de economische en technologische kant van de energietransitie. De overheid steunt producenten van zonnepanelen, windturbines, elektrische auto’s en batterijen en faciliteert overnames van bedrijven in het buitenland door staatsbedrijven in de energiesector.

Eigen technologische standaarden en het aanprijzen van zelfontwikkelde technologische oplossingen zijn cruciaal. Het gaat zowel om de normen en regels die zullen gelden voor het beheer van de energietransitie, als de technologische en economische positie van Chinese (staats)actoren. De vooraanstaande positie die China in de energietransitie ambieert, is een wezenlijk element in de heroriëntering van het economisch beleid. Ideologisch verbindt Xi het streven naar een Chinees wereldleiderschap met de voortrekkersrol bij het bereiken van koolstofneutraliteit, waardoor zijn klimaatbelofte niet los kan worden gezien van China’s geopolitieke ambities.

De opkomst van China als wereldmacht is een langetermijnproces, waarvoor de basis in 1945 werd gelegd. Een kerndoel van de communistische partij is China zo sterk te maken dat het niet bedreigd wordt door grote mogendheden. Dit doel komt voort uit China’s historische ervaring als doelwit van imperialisme, en is een drijvende kracht achter de wens van de partij een leidende rol te spelen in de wereld.

Twee voorwaarden voor China’s mondiaal leiderschap zijn het opbouwen van legitimiteit en het vooroplopen op het gebied van technologie en internationale standaarden. Een sterke grip op de economie en een toonaangevende rol in het klimaatdebat geeft de partij de gelegenheid deze beide voorwaarden zeker te stellen.

De discussie binnen de EU over het toekomstige energie- en klimaatbeleid en de transitie naar klimaatneutraliteit zal na de meest acute fase van de pandemie hervat worden. De Europese leiders moeten derhalve bij de onderhandelingen met China over een investeringsovereenkomst de invulling van de energietransitie niet uit handen geven.

Daarbij gaat het zowel om medezeggenschap over internationale regels, als om de technische standaarden van de toekomst. Als ze Xi’s klimaatbelofte honoreren met een handtekening onder een investeringsovereenkomst, legitimeren ze China’s mondiale leidersrol en vergroten ze de kans op een eenzijdig Chinese invulling van de energietransitie. Een pr-stunt is te weinig om aanspraak te kunnen maken op het wereldleiderschap.

_{Susann Handke is juriste en sinologe. Ze heeft zich gespecialiseerd in internationaal en Europees energie- en klimaatrecht. Onlangs is ze gepromoveerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam over het VN-klimaatregime en de relatie met nationale energiewetgeving.}

_{Frans-Paul van der Putten is coördinator van het Clingendael China Centre en auteur van De wederopstanding van China: van prooi tot wereldmacht, dat in november bij Prometheus verschijnt.}