Belastingverdrag met Oeganda op grote schaal misbruikt

De financiële regeling was destijds bedoeld om Nederlandse bedrijven over te halen in Oeganda te investeren. Belastingverdragen tussen landen zijn op zichzelf niet ongewoon: wereldwijd bestaan er honderden. Maar in de praktijk stimuleert het verdrag niet-Nederlandse bedrijven die zaken willen doen in Oeganda om zich in Nederland te vestigen, en op die manier belastingen te ontlopen. Nederlandse bedrijven zijn de enige – afgezien van bedrijven uit het bescheiden Zambia – die in Oeganda gevrijwaard zijn van dividendbelasting.

Het Chinese staatsbedrijf, China National Offshore Oil Corporation (CNOOC), mag in Oeganda samen met het Franse olieconcern Total gedurende 25 jaar olie oppompen. De oliereserves zijn groot genoeg om anderhalf tot twee miljard vaten te vullen en zouden de Oegandese schatkist de komende jaren bijna 300 miljoen dollar kunnen opleveren aan belastinginkomsten (zo’n 250 miljoen euro).

Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat het Oegandese filiaal van het Chinese CNOOC eigendom is van een besloten vennootschap in Amsterdam. CNOOC (totale waarde: circa 50 miljard dollar) is daardoor volledig vrijgesteld van de 15 procent dividendbelasting in Oeganda. Ook het Franse Total opereert in fiscaal opzicht via Nederland en geniet zo van de vrijstelling. Door zich op papier in de Nederlandse polder te vestigen, kunnen NOOC en Total straks hun winstuitkeringen zonder aftrek naar hun holdings in Nederland sturen, en van daaruit naar hun werkelijke thuisbases.

De fiscale sluiproute past in het beeld van Nederland als geliefd oord voor belastingontwijkende multinationals. Volgens Arjan Lejour, hoogleraar taxation and public finance in Tilburg, loopt de rest van de wereld elk jaar zo’n 25 miljard dollar aan belastingopbrengsten mis door Nederlands rol als ‘belastinghaven’. Ontwikkelingslanden zouden van de gederfde belastingopbrengsten broodnodige voorzieningen zoals scholen en ziekenhuizen kunnen bouwen. De Tweede Kamer bespreekt op 10 december maatregelen waarmee het kabinet naar eigen zeggen tegen de belastingontwijking wil optreden.

Algemeen wordt aangenomen dat de meeste belastingontwijking in Oeganda zich afspeelt via Nederland. De inkomstenderving bedraagt elk jaar tientallen miljoenen dollars. Alleen al de Indiase telecommultinational Airtel heeft in de voorbije drie jaar via een brievenbusfirma in Amsterdam naar schatting ruim 25 miljoen dollar aan dividendbelasting in Oeganda weten te omzeilen. Voor dat bedrag zou het land ongeveer een jaar lang twintigduizend leraren kunnen betalen, berekende een Oegandese organisatie die actie voert tegen belastingontwijking.

Volgens ontwikkelingsorganisatie Oxfam dreigt Oeganda de komende jaren 287 miljoen dollar mis te lopen door de ‘Nederlandse’ oliebedrijven CNOOC en Total. Oxfam baseert haar berekening, in het nieuwe rapport The money pipeline, op uitgelekte contractgegevens, een toekomstige olieprijs van 50 dollar per vat én op eerder al van de Volkskrant verkregen informatie waaruit blijkt dat behalve Total ook CNOOC fiscaal via Nederland opereert. Die informatie komt uit de Oegandese kamer van koophandel.

In reactie zeggen CNOOC en Total dat zij zich aan de wet houden. Het inkomstenverlies uit Oeganda’s olieproject kan overigens lager uitvallen dan becijferd, mits Nederland en Oeganda een nieuwe belastingafspraak maken. Den Haag heeft onder invloed van groeiende kritiek reeds belastingverdragen met andere landen herzien. Oeganda’s belastingtarief voor dividenden van ‘Nederlandse’ bedrijven gaat na overleg mogelijk omhoog naar 10 procent. In dat geval derft Oeganda volgens Oxfam straks 113 miljoen dollar.