nieuws
Zolang Europa zijn gas in euro’s betaalt, kan Poetin niet bij zijn geld
De miljarden euro’s die Europese bedrijven de afgelopen maanden hebben betaald voor Russisch gas, blijken niet direct ten goede te komen aan de door de oorlog zwaar getroffen Russische economie. Door het huidige sanctieregime is dat geld voor president Poetin bevroren.
De gasopbrengsten worden weer toegankelijk als diens eis om voortaan in roebels te betalen wordt ingewilligd. Die voorwaarde leidt tot verwarring onder EU-lidstaten: wat is er nu mogelijk?
Onduidelijk is of het een bedoeld of onbedoeld effect is van het sanctiepakket dat Rusland de euro’s niet ontvangt. Bij het afkondigen van die sancties is immers altijd gezegd dat betalingen voor Russisch gas wel door moesten gaan. Dit omdat Europa het nu eenmaal niet zonder Russisch gas kan stellen.
Maar uit een publicatie van de Brusselse economische denktank Bruegel blijkt dat er weliswaar betaald wordt voor het gas, maar dat Rusland daar niets mee kan. Een bron bij de Europese Centrale Bank (ECB) bevestigt dit. Volgens de auteurs van Bruegel (onder wie een voormalige hoge ambtenaar van de ECB) is dat de belangrijkste reden waarom Poetin sinds eind maart eist dat Russisch gas voortaan in roebels wordt betaald. Rusland kan met kunstgrepen de bevroren euro’s wel gebruiken als onderpand voor leningen, maar dat is duur en ingewikkeld.
Dat de euro’s nu niet naar de Russische staatskas vloeien, komt doordat alle buitenlandse bezittingen van de Russische staat, waaronder euro’s, zijn bevroren. Gazprom kan de euro’s niet omwisselen in roebels en daarna overmaken naar Rusland, omdat ook de centrale bank van Rusland onder de sancties valt. Zodra Gazprom probeert euro’s naar Rusland of de centrale bank over te maken, stuit die betaling op een blokkade van het euro-betalingssysteem ‘Target2’.
Een en ander wil volgens de Amsterdamse hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen niet zeggen dat Poetin helemáál niets met de bevroren euro’s kan. ‘Hij kan ze als onderpand geven aan landen die niet meedoen aan de sancties, bijvoorbeeld China; maar dat is ingewikkeld en dan moet hij ook een stevige discount accepteren. Die blokkade via Target2 strooit echt zand in de raderen.’
Duitse energiebedrijven
De bevriezing van de gaseuro’s is onderbelicht gebleven in de hoog oplopende discussie tussen EU-landen over de vraag of zij moeten instemmen met Poetins decreet dat zijn gas in roebels wordt afgerekend. Half april draaide Rusland de gaskraan dicht naar Polen en Bulgarije, omdat zij aan de eis geen gehoor wilden geven. Hongarije en meerdere Duitse energiebedrijven stelden vorige week dat zij wel van plan zijn aan Poetins betalingseis tegemoet te komen.
In de meeste commentaren werd Poetins decreet vooral geïnterpreteerd als een tamelijk effectieve poging de EU door middel van chantage uiteen te spelen. Dat kan zeker ook een beweegreden zijn, erkent econoom Maria Demertzis, een van de auteurs van het Bruegel-artikel. ‘Maar dat Poetin de gaseuro’s niet naar Rusland kan overmaken en omzetten in roebels, geeft wel meer gewicht aan zijn dreiging om iedereen af te sluiten die niet aan zijn eis tegemoetkomt.’
De Europese Commissie reageerde donderdag niet op de vraag of de gaseuro’s bewust zijn bevroren. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zei vorige week dat Poetins decreet in tegenspraak is met de sancties en dat er niet in roebels mag worden afgerekend. Ze beloofde deze week meer duidelijkheid te scheppen in de kwestie. Uiteindelijk zien de lidstaten toe op een correcte uitvoering van de sancties.
