Zoektocht naar koopjes gaat ten koste van personeel
Koopjesjagers kunnen hun hart op bij budgetmodewinkels als de Primark. Maar uit de onderkant van het winkelsegment klinken zorgwekkende geluiden over de behandeling van het personeel: werknemers worden bespied, gekleineerd of geïntimideerd.
T-shirts voor 5 euro. Bloempotten, gieters en andere hebbedingen voor een habbekrats. Het zijn gouden tijden voor koopjesjagers nu het Nederlandse retaillandschap zich massaal stort op de zogeheten onderkant van het winkelsegment. De trend veroorzaakt eveneens een race to the bottom bij winkels in de wijze waarop ze hun winkelpersoneel behandelen. Dat blijkt een enquête van vakbond FNV onder 1.200 (ex-)medewerkers van budgetmodewinkel Primark.
De resultaten daarvan liegen er niet om: werknemers die met behulp van camera's worden bespied, zich gekleineerd voelen of worden geïntimideerd door managers als ze zich ziekmelden. Personeel voelt zich opgejaagd. Als werknemers even staan te praten met een andere collega, schreeuwt een manager: hé, wat doe je daar? Tevens zouden leidinggevenden al snel dreigen met schriftelijke waarschuwingen.
De camera op de winkelvloer registreert niet alleen winkeldieven, maar dient bij Primark ook als instrument om werknemers onder de duim te houden. Via de bewakingsbeelden controleren managers bijvoorbeeld hoe vaak winkelbediendes pauze nemen om naar de wc te gaan.
Bij ziekmeldingen weigert Primark vaak de lonen door te betalen en gaat de manager op de stoel zitten van de bedrijfsarts, aldus de FNV. 'Ziekmelding is vreselijk', citeert de vakbond een ex-medewerker uit Zoetermeer. 'Als je niet uitkijkt, melden ze je niet ziek, maar maken ze er een onbetaalde dag of vakantiedag van. Elke ochtend moet je opnieuw bellen.'
'Ik had vier gebroken ribben en moest toch komen werken'
Medewerkers van de Primark worden bespied, gekleineerd of geïntimideerd. 'De assistent-manager zei dat ik moest kiezen: onbetaald verlof of komen werken.' Lees hier verder. (+)
'Geschrokken'
Primark laat in een reactie weten 'aangedaan en geschrokken' te zijn van de bij FNV gemelde klachten. 'We zullen deze nauwkeurig onderzoeken', zegt een woordvoerder van het Ierse bedrijf met meer dan tien vestigingen in Nederland.
Het is niet de eerste keer dat een winkel in de detailhandel slecht in het nieuws komt vanwege personele strapatsen. Discountsupermarkten Action en de Aldi en de Amerikaanse online elektronica- en boekenwinkel Amazon: allemaal gingen ze Primark voor met vergelijkbare schrikverhalen. En stuk voor stuk zijn het bedrijven die zich in een branche hebben ingevochten door te concurreren op prijs.
Ook zegt FNV-bestuurder Niels Suijker zeker te weten dat Nederlandse iconen zoals de Blokker, C&A en de Zeeman door het voorbeeld van Primark meer hebben bezuinigd op hun winkelpersoneel. Het adagio aan de onderkant van de retailmarkt: personeel is een kostenpost waarop je flink kunt bezuinigen. Suijker: 'De werkdruk neemt toe: voor de crisis stond er vaak acht man op de werkvloer. Tegenwoordig nog maar twee.'
Kaalslag
Er zijn de afgelopen jaren veel winkels failliet gegaan, zoals de V&D, MS Mode en de Schoenenreus. Tevens heeft online shoppen voor een kaalslag gezorgd in de Nederlandse winkelstraten. Een van de overlevingsstrategieën van retailers is om goedkopere producten te verkopen. Ze schuiven op van het middensegment naar het lage segment in hun sector. En winkels kunnen hun producten alleen zo goedkoop aanbieden door op het personeel te beknibbelen. Suijker: 'Een verkoper levert voor hen geen toegevoegde waarde.'
De detailhandel biedt nog steeds werk aan ongeveer 870 duizend werknemers. Door alle faillissementen zijn er naar schatting meer dan 20 duizend medewerkers op straat komen te staan. Alleen al het faillissement van V&D leidde tot het ontslag voor 10 duizend personeelsleden. Er is zo een grote vijver ontstaan van werkzoekenden.
Daardoor kunnen de budgetwinkels makkelijk met tijdelijke contracten werken. Na twee jaar worden werknemers ingewisseld voor een volgende lichting personeel op tijdelijke basis. Suijker: 'Personeel is in de detailhandel een wegwerpproduct geworden.'
Klantvriendelijkheid
Niet overal is het ellende. Bij de retailers in het hogere segment, zoals de Bijenkorf, vormt het winkelpersoneel wel een toegevoegde waarde. De luxeketens behandelen medewerkers beter en trainen hen op klantvriendelijkheid. Verkopers vormen het visitekaartje voor hun merk.
Hoe aardiger het personeel hoe hoger de omzet, is de gedachte bij deze winkels. Bij de budgetketens ontbreekt die omzetprikkel volledig. In ruil voor flinke kortingen op de prijzen nemen klanten het gebrek aan service simpelweg op de koop toe.
'Ik vind dit slecht, maar het is nu eenmaal zo dat er nieuwe winkels bijkomen aan de onderkant van de markt die concurreren op de arbeidsvoorwaarden', zegt Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. De winkelketens sluiten wel cao's af, maar zijn in staat om daarin af te dwingen dat het personeel harder moet werken tegen minder loon.
Consumenten
De cao-lonen van onder meer kledingwinkels Primark, C&A, Claudia Sträter en WE Fashion zijn bijvoorbeeld met maar 1 procent gestegen sinds het begin van de crisis (2008). Gemiddeld zijn alle cao-lonen in Nederland sindsdien met meer dan 13 procent toegenomen.
Retailpersoneel weet zijn belangen slecht te verdedigen. Dat komt onder meer omdat werknemers vaak relatief jong zijn, laaggeschoold werk doen - dus makkelijker vervangbaar - en vaak het gevoel hebben dat ze het werk wel moeten accepteren.
Consumenten spelen ook een rol in de race naar beneden, vindt Verhulp: 'Er zijn meerdere redenen waarom je zou kunnen besluiten niet te winkelen in een bepaalde winkel. Slechte arbeidsvoorwaarden zijn er één van.'
