Woedende reacties op maandsalaris van 250.000 euro voor ING-topman. Hoe Nederlands is die woede?

De Tweede Kamer heeft donderdag gebelgd gereageerd op de salarisverhoging van meer dan 50 procent voor ING-topman Ralph Hamers. De bank gunt haar bestuursvoorzitter voortaan een jaarsalaris van ruim 3 miljoen euro. 'Schandelijk', 'bizar', 'absurd', 'kamikazeactie', waren zomaar enkele kwalificaties van Kamerleden.

Minister Hoekstra (Financiën) zei 'verrast, verbaasd en ongelukkig' te zijn met de salarisverhoging. SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen dreigde met een protest op ING's aandeelhoudersvergadering van 23 april als Hoekstra voor die tijd niet heeft ingegrepen. 'Schandelijk', vond PVV-leider Geert Wilders de opslag van 1 miljoen euro voor Hamers. 'Terwijl de topmannen vrolijk doorgraaien - 50 procent erbij - moet de gewone man het met een kruimel doen.' De na meerdere ontslagrondes resterende ING-medewerkers krijgen vanaf september een salarisverhoging van 1,7 procent.

Het is de zoveelste keer dat het salaris van een topman een woordenwedloop ontketent onder Kamerleden. Vooral bankbestuurders moeten het dikwijls ontgelden. Zo moest Rik baron van Slingelandt, president-commissaris van ABN Amro, drie jaar geleden op het matje komen in de Kamer. De 'bonusbaron' mocht uitleggen waarom ABN's raad van bestuur een ton loonsverhoging had gekregen.

De verontwaardiging is vaak ook buiten de Kamer groot. Oud-SNS Reaal-topman Sjoerd van Keulen, verantwoordelijk geacht voor de ondergang van de bank en verzekeraar, moest in 2013 zelfs onderduiken na bedreigingen. Vlak daarvoor had publicist Jelle Brandt Corstius zijn 50 duizend Twitter-volgers gevraagd om Van Keulen een mail te sturen met de oproep om zijn bonus van ruim 1 miljoen euro terug te geven.

Calvinistisch

Is die boosheid typisch Nederlandse folklore, zoals Elfstedenkoorts na twee nachten vorst? Of flakkert de volkswoede in andere landen net zo hoog op?

'Qua verontwaardiging zit Nederland Europees gezien zeker in de top drie', schat beloningsdeskundige Hein Haenen van Focus Orange, dat werkgevers adviseert over salarissen, bonussen en pensioenen. Alleen Scandinaviërs zijn ongeveer even allergisch voor exorbitante honoraria, zegt Haenen. Zweden bijvoorbeeld ziet zichzelf niet voor niets als het 'Mellanmjölkens land' ('het land van de halfvolle melk'), waar alles en iedereen gemiddeld is, zonder (financiële) uitschieters.

Haenen typeert de intense Nederlandse verbolgenheid over hoge salarissen als 'calvinistisch', maar is de eerste om toe te geven dat dit cultuursociologie van de koude grond is. Een verklaring voor de intensiteit heeft hij niet. 'Ik constateer alleen dat er bijna elk jaar hetzelfde dansje is, met heel felle maar kortstondige verontwaardiging. Deze reflex is koppiger dan in de meeste andere landen.'

'Rituele verontwaardiging'

Opvallend is dat de beloningsverschillen in Nederland in internationaal opzicht redelijk bescheiden zijn, zegt Haenen. De doorsnee-ceo van de AEX strijkt 2,9 miljoen euro op (inclusief aandelen en bonussen), blijkt uit internationaal onderzoek van de Vlerick Business School uit Gent. Hun Duitse equivalenten verdienen met 5,5 miljoen euro bijna het dubbele, versus 4,3 miljoen euro voor Britse en 4,6 miljoen euro voor Franse doorsnee-ceo's. Toegegeven, Belgische en Zweedse ceo's verdienen dan weer wel wat minder dan hun Nederlandse collega's.

En waar Nederlandse topambtenaren niet meer mogen verdienen dan de Balkenendenorm (dit jaar 187 duizend euro), strijken hun Belgische equivalenten ruim een ton meer op. Niet dat er geen haan kraait naar de topsalarissen in België. Vooral de bezoldiging bij beursgenoteerde staatsbedrijven Bpost en Proximus zorgt voor 'rituele verontwaardiging', zoals commentator Stefaan Michielsen van zakenkrant De Tijd het uitdrukt. Maar de laatste jaren is de grootste heetgebakerdheid er wel vanaf in de discussie, ziet Michielsen.

'Cuba zonder zon'

De Italianen springen er Europees gezien uit, qua topsalarissen voor ambtenaren. Italiaanse topambtenaren verdienen bijna twee keer de Balkenendenorm: 346 duizend euro, blijkt uit cijfers van de Oeso. Samen met de goudgerande pensioenen van politici leidt dit tot steeds grotere onvrede van de Italianen. Over de topsalarissen in de private sector kunnen de Italianen zich dan weer minder boos maken. Mede dankzij de al decennialange dominantie van self-made man Silvio Berlusconi zien veel Italianen een torenhoog salaris juist als iets om trots op te zijn.

In Frankrijk, het land van Piketty, speelt de verontwaardiging over private topsalarissen wel, maar minder hevig dan in Nederland. Het meest in het oog sprong president Hollande's voorstel om het belastingtarief voor 's lands rijken te verhogen naar 75 procent. Onder anderen acteur Gerard Depardieu en 's werelds op drie na rijkste mens, Bernard Arnault van Louis Vuitton Moët Hennessy, dreigden met emigratie. Hollandes belastingvoorstel kwam echter nooit van de grond. Frankrijk moest geen 'Cuba zonder zon' worden, schertste de latere president Emmanuel Macron.

Een typisch Nederlandse traditie is het dus niet, de woede over topsalarissen. Maar het onderwerp jaagt de nationale bloeddruk wel net iets hoger dan in andere landen.

_{Met medewerking van Peter Giessen en Jarl van der Ploeg.}

ING gooit de knuppel in het hoenderhok en gaat de beloning van topman Ralph Hamers fors verhogen. De baas van de grootste bank van Nederland krijgt er ruim 50 procent bij, waardoor zijn beloning oploopt tot iets meer dan 3 miljoen euro. De loonsprong leidde vanochtend meteen tot veel kritiek.

Minister Hoekstra van Financiën onderzoekt 'truc' van ING-topman met bonusplafond
CDA-minister Wopke Hoekstra van Financiën wil opheldering over de manier waarop ING het salaris van Ralph Hamers verhoogt.

Deskundigen over salarisverhoging Hamers: 'waarom nu, terwijl er over twee weken verkiezingen zijn?'
De forse verhoging van de beloning van ING-topman Ralph Hamers is om twee redenen onbegrijpelijk. Ten eerste is er de verhoging an sich, die ingaat tegen alle pleidooien voor matiging aan de top, helemaal in de financiële sector. Daarnaast zijn er over twee weken (gemeenteraads)verkiezingen en is er geen dringende aanleiding het salaris van een bankier vlak voor die datum te verhogen.