Wie belegt er anno 2019 nu nog in een olieconcern als Aramco?

Vorige week werd de beursgang van Saudi Aramco, ’s werelds winstgevendste bedrijf, voor de tweede maal uitgesteld. Wil de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman te veel geld of is het te laat om een olieconcern te verkopen?

Maar liefst eentiende van alle olie in de wereld wordt opgepompt door Saudi Aramco. Toch is het Saoedische staatsbedrijf niet de grootste onderneming in de wereld, gemeten in omzet. Er zijn zo al drie olieconcerns met een hogere omzet dan de 300 miljard dollar van Aramco, waaronder Shell.

Alleen geen enkel bedrijf in de wereld boekt zoveel winst. Toen het concern in april voor het eerst in mensheugenis zijn cijfers publiceerde, was de verrassing toch nog groot. 110 Miljard dollar winst: bijna evenveel als de acht andere olie- en gasbedrijven in de Fortune 500 bij elkaar. Aramco is geen oliebedrijf maar een goudmijn.

Die winst zou nog veel hoger zijn geweest, ware het niet dat Aramco enorme bedragen afdraagt aan de staat. Aan vennootschapsbelasting betaalde het 102 miljard dollar. Alleen al daarmee is Aramco ook veruit ’s werelds grootste belastingbetaler. Daar bovenop betaalt Aramco nog 55 miljard aan royalty’s. En 58 miljard aan dividenden.

2.000 miljard dollar?

Al dat geld, 200 miljard bij elkaar, komt in de Saoedische schatkist terecht. Daarmee financiert Aramco tweederde van de begroting (die vergelijkbaar is met de Nederlandse): rond 300 miljard dollar. Omdat de waarde van een bedrijf vooral afhangt van de potentie om winst te maken, schat het bedrijf zichzelf in op 2.000 miljard dollar, bijna het dubbele van de duurste twee concerns op dit moment, Apple en Microsoft.

Het lijkt redelijk: twintig keer de winst moet kunnen. Maar lang niet iedereen is daarvan overtuigd. Financieel persbureau Bloomberg houdt het op 1.200 miljard dollar, toch nog altijd veruit het waardevolste bedrijf ter wereld.

De huidige machthebber van Saoedi-Arabië, Mohammad bin Salman, kondigde drie jaar geleden de beursgang aan toen hij nog bestuursvoorzitter was van Aramco. Dat was heel bijzonder, een troonpretendent die Aramco leidde, want dat liet de koninklijke familie altijd aan buitenstaanders over.

Hoewel het de verkoop van maar enkele procenten van de aandelen betreft, zou het gaan om de grootste beursgang ooit. Het ‘record’ is nu in handen van Alibaba, de Chinese variant van Marktplaats, dat aandelen plaatste ter waarde van 25 miljard dollar. Indien Aramco 3 procent van zijn aandelen verkoopt, gaat volgens Aramco’s eigen taxatie om 60 miljard dollar en volgens de voorzichtigste schattingen om 35 miljard.

Jaren dertig

Aramco heeft zijn wortels in de jaren dertig. De Amerikaanse oliemaatschappij California-Arabian Standard Oil boorde op 4 maart 1938, na drie jaar vergeefse pogingen, olie aan in Dhanrhan. Kort daarna kreeg het bedrijf een nieuwe naam, Arabian American Oil Company oftewel Aramco, later Saudi Aramco.

In de jaren ‘70 kocht het koninkrijk alle aandelen van het bedrijf op. Dat was ook de periode dat de olieprijs dankzij twee oliecrises sterk steeg: van enkele dollars naar meer dan dertig dollar. Sindsdien werden de Saoedi’s, althans hun koninklijke familie en bijbehorende elite, slapend rijk. Het nationaal inkomen steeg van 5 miljard dollar in 1970 naar 165 miljard in 1980 tot 782 miljard vorig jaar.

Niet alleen heeft Saoedi Arabië met 266 miljard vaten olie in de grond de op één na grootste oliereserves ter wereld, het is ook nog behoorlijk goede olie. En het zit relatief dicht onder de oppervlakte. Kortom: nergens zijn de kosten voor winning van olie zo laag als in dit zanderige koninkrijk. En daarom hebben de Saoediërs nooit veel anders hoeven doen dan olie oppompen en verkopen aan de meest biedende.

Lui verdienmodel

Al die extra activiteiten waar andere oliemaatschappijen hun omzet en vooral winst mee opvoeren, zoals olieraffinaderijen, benzinestations en chemische fabrieken: voor Aramco was dat allemaal niet nodig. Eigenlijk is het een heel lui concern. Het verdienmodel was simpel: elk jaar 10 miljoen vaten oppompen, en tegen steeds hogere prijzen verkopen.

Als geen andere Saoediër weet Bin Salman, met zijn olie-ervaring, dat dit verdienmodel op zijn laatste benen loopt. De olieprijs stijgt niet meer. Sterker: die is scherp gedaald, vooral nu Amerika met zijn schalie-olie tegenwoordig grote hoeveelheden olie op de markt brengt zodra de prijs ook maar ietsje stijgt. Op de langere duur dreigt een groter probleem. Kan Aramco als gevolg van de huidige klimaatdiscussie zijn olie over twintig, dertig, vijftig jaar nog verkopen?

Om de gigantische rijkdom van de koninklijke familie en haar vazallen alleen op olie te laten steunen, wordt langzamerhand wel erg riskant. In zijn toekomstplan Vision 2030 ontvouwde Bin Salman zijn visie: minder afhankelijk worden van olie, meer opereren in toekomstgerichte industrieën en een opener land. Wat dat laatste betreft: Bin Salman besloot onlangs zijn zanderige koninkrijk beperkt open te stellen voor toerisme.

Chemietak

Het belangrijkste project van Vision 2030 is de verkoop van aandelen Aramco. Met de opbrengst wil Bin Salman toekomstbestendige beleggingen financieren. In 2018 leek het zo ver. Insiders wisten dat 5 procent van de aandelen op de markt zouden komen. Het ging niet door. De Saoediërs besloten dat Aramco eerst nog moest worden gekamd en gekleed om er zo mooi mogelijk uit te zien, want die 2.000 miljard moest wel op het scorebord komen.

Net als ‘gewone’ oliemaatschappijen, moest ook Aramco een chemische divisie krijgen. Dus nam Aramco het chemisch concern Sabic, omzet 40 miljard dollar en ook al eigendom van de Saoedische staat, over. Ook kocht het een belang in het Indiase chemieconcern Reliance.

Afgelopen week leek het dan toch zover. De hoofdlijnen waren al uitgelekt. Het zou niet de beurs van Wall Street worden, noch Londen of Hongkong. Kennelijk is dat allemaal te riskant voor een bedrijf dan nog altijd veel geheimzinniger wil zijn dan ‘gewone’ bedrijven. Het zou gaan om de verkoop van 3 procent van de aandelen, alleen op de beurs in de eigen hoofdstad Riyad, de Tawadul.

Maar op het laatste moment werd de beursgang opnieuw afgeblazen. Uitgesteld, heet het. Volgens verscheidene media die ‘bronnen’ citeren, bleken de banken niet bereid een waardering van 2.000 miljard dollar te garanderen.

Moeras of goudmijn

Het moet beleggers te denken geven. Zoals er heel veel meer is om over na te denken. Aramco lijkt een goudmijn waar iedereen wel in wil duiken, maar waarom wil Bin Salman er dan zo graag van af? En hoe veilig is een belegging in Aramco eigenlijk? Nog maar een paar weken geleden landden enkele tientallen raketten en/of drones op de ontzwavelingsinstallaties van Aramco in Abqaiq. Meteen lag de helft van de Saoedische export stil.

Met vijanden als Iran en een Jemenitisch guerrillaleger in de buurt, plus de permanente dreiging van moslimgroepen die nog strenger in de leer zijn dan de hoeders van Mekka zelf, is het een riskant gebied.

Dat heeft financiële gevolgen. Het concern is nagenoeg schuldenvrij en toch krijgt het van krediettaxateur Moody’s een magere rating: A1, aanzienlijk slechter dan Shell of Exxon. Dat komt, legde David Staples van Moody’s dit voorjaar uit in de New York Times, omdat het bedrijf helemaal afhankelijk is van dat ene land, op die speciale plek. Het is allemaal riskant.

Er zijn nog meer bedenkingen. Groeien kan Aramco haast niet. Het bedrijf produceert al jaren dezelfde hoeveelheid olie: 10 miljoen vaten per dag. En de inkomsten daaruit fluctueren sterk met de olieprijs. In de eerste helft van 2016 bijvoorbeeld, stond de olieprijs op een dieptepunt. Aramco boekte een prutwinstje van 16 miljard dollar.

Voor de winst is het bedrijf ook afhankelijk van een tweede grootheid waar het geen invloed op heeft: de hoogte van de belastingtarieven. Als de staat, of het koningshuis, geld nodig heeft, gaan die omhoog. Als Aramco moet worden opgepoetst voor de aanstaande verkoop, gaan ze omlaag.

De kans dat de prijs van de aandelen flink zal stijgen, is klein. Veel grote beleggers hebben de afgelopen jaren juist besloten niet meer geld te steken in ‘vuile’ industrieën als kolen of olie. En dat zullen er alleen maar meer worden.

Kwestie van vertrouwen

Tot slot de vraag of de Saoedi's überhaupt te vertrouwen zijn. Het gaat nu even niet om de Saoedische journalist Kashoggi, die in de ambassade in Turkije, waarschijnlijk in opdracht van Bin Salman, werd vermoord en in stukken gezaagd: bepaald niet de eerste mensenrechtenschending.

Maar wat te denken van de eigendomszekerheid? Bin Salman deinsde er niet voor terug eind 2017 tientallen Saoedische miljardairs, ministers en prinsen uit prominente families gevangen te zetten. Officieel in het kader van corruptiebestrijding, maar rechtszaken kwamen er nooit. Als een ervaren struikrover schudde Bin Salman zijn gevangen uit. Miljarden hield hij er aan over. Het zijn dezelfde families die nu geld zouden moeten steken in het kopen van aandelen Aramco.