Weg met romp en vleugels

Het was een fijne personeelsadvertentie. ‘Oproep: revolutionaire vliegtuigontwerpers met lef’, stond er in de krant, eind december. ‘De nieuwe generatie vliegtuigen vraagt om een nieuwe generatie onderzoekers. Wilt u de geschiedenis ingaan als de man of vrouw die de samenleving een echt vernieuwend luchttransport heeft geboden? Hebt u het lef af te wijken van de gebaande paden?’ En daarboven: een plaatje van een vliegende schotel.

Het is nogal wat, waaraan de Faculteit der Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de Technische Universiteit Delft is begonnen. CleanEra, heet het project. De acht gezochte onderzoekers en hun projectleider, die in april zullen beginnen, moeten over vier jaar een nieuw middelgroot vliegtuig hebben ontworpen. Een abnormaal vliegtuig. ‘Ultragroen’, heet het in de advertentie. Goedkoper, stiller, zuiniger en milieuvriendelijker dan ooit.

Vakantievluchten

Vakantievluchten
Daar zit de wereld wel op te wachten. Hoewel de International Air Transport Association (IATA) op basis van de kooldioxide-uitstoot van vliegtuigen voorrekent dat de luchtvaart slechts 2,4 procent bijdraagt aan het broeikaseffect, schat het klimaatpanel IPCC dat aandeel twee tot vier maal zo hoog. Dit omdat er ook stikstofoxiden in de uitlaatgassen zitten, die rond 12 kilometer hoogte ozon vormen dat op die hoogte als broeikasgas werkt. Een mogelijk derde effect, van condenssporen die in wolken veranderen, hebben wetenschappers nog niet eenduidig kunnen kwantificeren.

Vakantievluchten
Daar komt bij dat de groei van het vliegverkeer niet te stoppen lijkt. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek gingen Nederlanders in 2005 5,5 miljoen keer per jaar op vliegvakantie. In 1998 lag het aantal vluchten bijna 2 miljoen lager. En dat is nog maar de Nederlandse bijdrage. Dankzij de snel stijgende welvaart in China en India zal het vliegverkeer de komende decennia jaarlijks met 3,5 procent per jaar groeien, denkt de IATA. Dat betekent elke twintig jaar een verdubbeling van het aantal gevlogen kilometers, van het brandstofverbruik en van de uitlaatgassen kooldioxide en stikstofoxiden.

Vakantievluchten
Tenzij er wordt ingegrepen. De Europese Commissie heeft zich in december voorgenomen de luchtvaartmaatschappijen aan emissierechten te onderwerpen. Dat betekent dat ze quota krijgen voor het uitstoten van kooldioxide. Maar zoals eerder bleek bij de quota voor grote industrieën, is die toewijzing vrij genereus. Wie eronder blijft, kan er zelfs geld mee verdienen. Milieudefensie noemt het voorstel dan ook ‘een fopspeen’.

Vakantievluchten
Moeten we dus hopen op vliegende schotels? ‘Daar zal het uiteindelijke ontwerp niet op lijken’, zegt ir. Meine Oosten, die het Delftse project begeleidt tot er een stevige, uit de luchtvaartindustrie afkomstige projectmanager is gevonden. ‘Dit hier is een artist’s impression.’ Maar Oosten denkt wel dat het toestel er heel anders uit gaat zien dan de vliegtuigen nu. ‘De huidige generatie verkeersvliegtuigen is min of meer uitontwikkeld.’

Vliegende vleugel

Vliegende vleugel
Het kan anders, denkt Oosten. Een nieuw vliegtuig kan worden vormgegeven als een vliegende vleugel, waarbij de romp onderdeel is van een groot min of meer driehoekig draagvlak en dus zelf ook een bijdrage levert aan de draagkracht. Ook de motoren zouden in die constructie worden verwerkt, zodat ze minder luchtweerstand en minder lawaai opleveren dan wanneer ze onder de vleugels hangen. Het is eerder geprobeerd, vergeefs, maar met nieuwe materialen en intelligente software zou het moeten kunnen.

Vliegende vleugel
Omdat de winst op veel gebieden moet worden behaald, vallen de nieuwe Delftse onderzoekers straks onder acht hoogleraren. Hun disciplines variëren van aerodynamica tot materiaalonderzoek. De onderzoekers krijgen op hun beurt ook studenten onder zich, waardoor zich continu vijftien tot twintig mensen met het ontwerp zullen bezighouden, zegt Oosten. ‘Al onze speerpunttechnologieën komen samen in dit project. Na de zonnewagen Nuna en andere studentenprojecten, zoals de fietsonderzeeër Wasub, keren we nu terug naar onze roots. Vliegtuigen bouwen.’

Grootste faculteit

Grootste faculteit
Het Delftse toestel zal over vier jaar nog niet vliegen, zegt Oosten. Wel moet er dan een zogeheten voorontwerp liggen, waarna deelprojecten op de concepten zullen voortborduren. Voor 2020 zullen die concepten nog niet in echte vliegtuigen terug te vinden zijn.

Grootste faculteit
Maar voor echt radicaal nieuwe ontwerpen zoals vliegende vleugels is het nog te vroeg, zeggen ingenieurs bij Airbus in Frankrijk. Dat signaleert Oosten ook. De industrie is bezig met de directe opvolgers van de huidige vliegtuigen, niet met de opvolgers van de opvolgers. ‘Dat hoeft ook niet. Op termijn moeten we wel gaan samenwerken, maar in eerste instantie moeten universiteiten die rol vervullen. En noblesse oblige: wij zijn de grootste luchtvaartfaculteit van Europa.’