Wat denken miljardair Bill Joy en topman Richard Branson van de klimaatcrisis?

We kennen het probleem van de opwarming van de aarde, maar weet je ook de oplossing? Dat is de vraag die Jurriaan Kamp aan topondernemers Richard Branson en Bill Joy stelde voor de Climate Solutions Summit.

Richard Branson

Virgin-topman Richard Branson ziet weinig in een CO2-belasting om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Een ‘schone-energiedividend’ zou volgens de miljardair ‘een enorme hoeveelheid geld genereren’, en het redden van de wereld misschien zelfs leuk kunnen maken.

Het geheim van het succes van Virgin-topman Richard Branson is dat hij zijn klanten betere – en leukere – ervaringen weet te bieden. En nu heeft hij misschien zelfs een manier gevonden om het terugdraaien van de opwarming van de aarde leuk te maken. ‘De meeste mensen zeggen dat de invoering van een CO2-belasting de enige manier is om de klimaatcrisis op te lossen’, zegt Branson, ‘maar belastingen zijn niet populair.’ Daarom stelt Branson een dividend voor, een ‘schone-energiedividend’.

Achter de slimme woordspeling schuilt een opmerkelijk eenvoudige strategie die heel goed brede politieke steun zou kunnen verwerven. Een maatregel die bedrijven verplicht om te investeren in hernieuwbare energie op basis van hun CO2-uitstoot zou een prijskaartje hangen aan CO2 zonder het negatieve effect van een belasting. Het is een win-winoplossing voor de samenleving en de planeet die direct meer dan een verdubbeling kan opleveren van de hoeveelheid geld die jaarlijks in schone energie wordt geïnvesteerd.

‘We hebben het over een enorm probleem – de vernietiging van de wereld – dat snel miljarden investeringen vergt’, zegt Branson, terwijl we onder een van de drie windmolens staan die onlangs op zijn Necker Island in het Caribisch gebied zijn geïnstalleerd. ‘Ja, we hadden het veel eerder moeten doen’, verzucht hij. Volgende maand heeft Branson alle staatshoofden en regeringsleiders van de Caribische landen uitgenodigd om te bespreken hoe het hele Caribisch gebied een CO2-neutrale zone kan worden, te beginnen met het voorbeeld van zijn privé-eiland.

Onbedoelde gevolgen

‘Een probleem met CO2-heffingen die aan consumenten of producenten van fossiele brandstoffen worden opgelegd, is dat het moeilijk is om onbedoelde gevolgen te voorkomen. Belastingen die gericht zijn op producenten worden vaak doorberekend aan klanten, waarbij de kwetsbaarste groepen er het meest onder lijden.’

Hij signaleert nog een probleem van CO2-heffingen: ‘Ze kunnen wel een vermindering van het energieverbruik stimuleren, maar dat betekent niet dat ze ook schone-energie-innovatie en klimaatactie versnellen. De heffingen verhogen belastinginkomsten die vaak slechts worden gebruikt om gaten in de overheidsbegroting te vullen’, zegt hij.

Het schone-energiedividend wordt daarentegen door bedrijven direct in andere bedrijven geïnvesteerd. In Bransons visie zullen de investeringen variëren van windmolenparken, zonnepanelen, betere batterijen en duurzame brandstoffen tot vleesvervangers, regeneratieve landbouw en herstel van ecosystemen. De investerende bedrijven krijgen een aandeel in deze ondernemingen, waardoor de heffing die zij hebben betaald, in de toekomst een potentieel rendement biedt. ‘Ze krijgen hun geld terug naarmate de investeringen volgroeid zijn, misschien belastingvrij omdat het wordt geïnvesteerd in klimaatprojecten’, zegt hij. De bedrijven selecteren hun investeringen uit een door de overheid goedgekeurde lijst van mogelijkheden.

Coalitie van bereidwilligen

Het effect van een schone-energiedividend hangt af van het niveau van de CO2-prijs. De High-Level Commision on Carbon Prices onder leiding van Joseph Stiglitz en Lord Nicholas Stern schat dat de CO2-prijs om het noodzakelijke effect te genereren volgend jaar tussen de 40 en 80 dollar per ton moet liggen en geleidelijk hoger.

De andere factor die bepalend is voor het effect is het aantal landen dat zich bij het initiatief aansluit. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) bedroeg de wereldwijde energiegerelateerde CO2-uitstoot in 2018 33 miljard ton. Veel van de vervuilende bedrijven zijn gevestigd in landen (Verenigde Staten, Rusland, Saoedi-Arabië, Iran, enz.) die waarschijnlijk niet het voortouw zullen nemen bij een initiatief voor een schone-energiedividend.

Branson stelt echter dat een ‘coalitie van bereidwilligen’ onder leiding van Europese landen die verantwoordelijk zijn voor zo’n 25 procent van de wereldwijde CO2-emissies, het voortouw kan nemen.

Een CO2-heffing van 50 dollar per ton die 25 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen dekt, levert een jaarlijks additioneel bedrag van meer dan 400 miljard dollar op. Dat betekent dat het voor investeringen in schone energie beschikbare bedrag – in 2018 lag dat volgens Bloomberg op totaal 332 miljard dollar – direct meer dan verdubbelt. Branson: ‘Het dividend zou een enorme hoeveelheid geld genereren – meer dan de schone-energiesector in Europa nodig heeft, denk ik.’

Schone vliegtuigbrandstof

Branson geeft een voorbeeld van een veelbelovende innovatie die nog onvoldoende van de grond is gekomen door gebrek aan financiering. Zijn Virgin Atlantic werkt samen met Lanzatech, een bedrijf dat afvalgassen uit de zware industrie, zoals staalfabrieken, hergebruikt en omzet in vliegtuigbrandstof. Als Lanzatech meer financiering ontvangt, is het in staat om meer fabrieken over de hele wereld te bouwen en CO2-neutrale vliegtuigbrandstof op schaal te produceren. Dat zou helpen om de luchtvaartindustrie schoner te maken.

De ‘coalitie van de bereidwilligen’ kan snel van de grond komen, redeneert Branson. Veel topmensen van Europese bedrijven hebben hun steun betuigd aan een of andere vorm van CO2-prijsstelling. ‘Ze moeten blij zijn met een schone-energiedividend, omdat hun investeringen hun een potentieel rendement kunnen opleveren, terwijl een CO2-belasting alleen maar leidt tot kostenverhogingen’, zegt hij.

‘De consument moet zich achter het voorstel scharen, want hoewel de brandstofprijzen op korte termijn kunnen stijgen, zal de concurrentie van schone brandstof de energieprijzen snel blijvend doen dalen. Tot slot moeten de regeringen achter dit initiatief staan, want de nieuwe investeringen en de lagere brandstofprijzen geven de economie een grote impuls met miljoenen nieuwe banen en nieuwe belastinginkomsten.’

De kracht van Bransons voorstel is dat een relatief kleine groep landen en bedrijven een doorbraak kan forceren in de uitdaging om de klimaatverandering om te buigen.

Branson: ‘De eerste landen die hiertoe besluiten, worden beloond met de mogelijkheid om de beste, meest winstgevende projecten te kiezen. Dit is wat mijn ondernemingsbrein doet: het bedenken van manieren om problemen op te lossen die de burgers, bedrijven en de wereld ten goede komen. Als we dit doen, krijgen we de opwarming van de aarde snel onder controle.’

Bill Joy

Miljardair Bill Joy wil de wereldwijde CO2-uitstoot halveren. Na tien jaar onderzoek heeft hij zijn geld in drie innovaties gestoken. ‘Ik ben ervan overtuigd dat ze de wereld kunnen veranderen.’

Bill Joy heeft een plan om de wereldwijde CO2-uitstoot te halveren. Meer dan tien jaar geleden stelde hij, als partner van de in San Francisco gevestigde durfkapitaalonderneming Kleiner Perkins, een lijst op met 25 grote schone-technologie-uitdagingen. Hij analyseerde de lijst met dezelfde precisie waarmee de medeoprichter van Sun Microsystems in de jaren tachtig de computercodes ontwierp die de basis vormden voor de online wereld waarin we vandaag leven, en die hem miljardair maakten. Slechts drie technologieën hebben het decennium van grondig onderzoek overleefd. Joy heeft zijn geld in deze innovaties gestoken: ‘Ik ben ervan overtuigd dat ze de wereld kunnen veranderen.’

Het gesprek heeft plaats in New York in mei, op de dag voor de beursgang van een van deze bedrijven, Beyond Meat. Zes weken later is de koers van het bedrijf, dat plantaardige imitaties van rund- en varkensvlees aanbiedt, op de Nasdaq-technologiebeurs verviervoudigd. Het succes van Beyond Meat onderstreept de diepgang van Bill Joys onderzoek. Een studie van de Universiteit van Oxford uit 2016 toont aan dat 70 procent van het probleem van de opwarming van de aarde zou zijn opgelost als we allemaal veganist worden. De wereldwijde vleesconsumptie is de afgelopen 50 jaar echter vervijfvoudigd en blijft stijgen.

Joy is ervan overtuigd dat vleesvervangers de CO2-uitstoot met zo’n 20 procent kunnen verminderen. Niettemin is gedragsverandering de lastigste component in zijn missie om de opwarming van de aarde om te buigen. Zijn nummer één, en ‘meest impactvolle’, oplossing: ‘Goedkope, veilige, niet-giftige batterijen die worden gemaakt van materialen die in overvloed aanwezig zijn.’

Hernieuwbare elektriciteit

Joy: ‘Er is een duidelijke trend om alles te elektrificeren. We hebben dus hernieuwbare elektriciteit nodig. Het is het gemakkelijkste om die op te wekken met zon en wind. Met batterijen kunnen we het net vervolgens voor 100 procent hernieuwbaar maken.’ Maar batterijen moeten goedkoop zijn en veel energie kunnen bergen. De huidige lithium-ionenbatterijen voldoen niet aan de voorwaarden van Joy om de wereld duurzaam van schone stroom te voorzien: ‘Ze zijn duur, giftig, niet-oplaadbaar en gemaakt van schaarse grondstoffen. En ze kunnen ontploffen door de vloeistof die elektronen gescheiden moet houden.’

Joy heeft geïnvesteerd in een batterijtechnologie waarbij de vloeistof wordt vervangen door een polymeer. Die polymeer is de gamechanger die hij zocht. De nieuwe technologie maakt de batterijchemie veilig, goedkoop en oplaadbaar. ‘Met deze technologie kun je met een eenmalige investering van 1.000 dollar genoeg oplaadbare batterijen kopen om een huis 24 uur lang van duurzame stroom te voorzien. Dat is echt goedkoop.’ Het bedrijf erachter, Ionic Materials, werkt samen met vele batterijproducenten om de nieuwe technologie in hun productieprocessen te introduceren. ‘Als de nieuwe batterij volledig is doorgevoerd, hebben we 25 procent van de uitstoot gereduceerd’, zegt Joy.

Het derde onderdeel van zijn ‘50 procent broeikasgasreductie-strategie’ is gericht op de bouwsector, die verantwoordelijk is voor 5 à 7 procent van de emissies. Cement wordt gebonden met water en daarbij komt CO2 vrij. Solidia-cement is een baanbrekende innovatie: de verbindingen worden gemaakt met behulp van kooldioxide in plaats van water. Joy: ‘Dit cement haalt CO2 uit de lucht.’

Controversiële boodschap

Juist de technologie die de mens de afgelopen decennia op een ramkoers met de natuur heeft gebracht, moet ook de mensheid redden. Dat is de controversiële boodschap van Joys klimaatplan. In 2000 publiceerde hij een somber essay over de toekomst van de technologie in Wired onder de titel Why the future doesn’t need us. Hij is nog steeds bezorgd. ‘Als een technologie krachtig genoeg is, en we ons gewoon door het toeval van de markt laten leiden, kunnen we in hele ongewenste situaties terechtkomen’, zegt hij. Joy mist bij zakelijke en politieke leiders de morele plicht om ‘het juiste te doen’. ‘De kapitalistische machine draait door. Reclamemensen creëren verslaving. De oliemaatschappijen waren op de hoogte van de opwarming van de aarde. Farmaceutische bedrijven weten dat pijnstillers verslavend zijn. Facebook weet dat het verslavend is. Smartphones zijn verslavend. Is het een verrassing dat het verslavende spul het niet-verslavende spul overtreft? Dat is Darwinisme. Dat zal alleen veranderen als je besluit om te stoppen.’

Joy meent dat het duurzaamheidsvraagstuk niet snel ‘eindelijk eens serieus’ wordt genomen in het huidige ‘zeer anti-intellectuele’ politieke klimaat in de Verenigde Staten. ‘Ik dacht dat het smelten van de Noordpool-ijskap, de heftige orkanen en de dramatische bosbranden in Californië ons al zouden hebben doen beseffen dat we moeten stoppen’, zegt hij. ‘Ik heb geprobeerd om een soort overlevingspakket in stelling te brengen, dat we snel kunnen opschalen als we op de paniekknop moeten drukken. Het is niet duur om het probleem op te lossen. Maar als mensen de pijn niet genoeg voelen, is het echt moeilijk om je te concentreren op dingen die niet noodzakelijkerwijs erg leuk zijn om op te lossen. Ik kan de klimaatcrisis niet eventjes met een videogame oplossen.’