Voor Britten is december geen feestmaand maar een maand van stakingen: ‘Ons land werkt niet meer’

Voor Loraine en Duncan Platt dreigt het concertbezoek aan André Rieu met een valse noot te eindigen. Na een lang, muzikaal weekeinde Maastricht staat het bejaarde echtpaar uit het Noordengelse Rossendale dinsdagochtend in een stille vertrekhal van het Londense Euston-station, hopend op een intercity naar Manchester. Voor de zekerheid, zo vertelt Duncan, hebben ze kaartjes voor de bus naar die stad bemachtigd. ‘We hebben gedanst op André’s muziek en glühwein gedronken op de kerstmarkten,’ zegt zijn vrouw, ‘en nu zijn we verdorie midden in een spoorwegstaking terechtgekomen. Ons land werkt niet meer.’

De Platts zijn niet de enige eilandbewoners die deze feestmaand te maken hebben met arbeidsonrust. Elk dag staakt er wel een beroepsgroep: van onderwijzers, verpleegkundigen, ambulancebroeders, postbodes, buschauffeurs en metropersoneel tot douaniers.

Er wordt gesproken over een nieuwe Winter van Onvrede. Dat is de beruchte, naar een passage uit William Shakespeare’s toneelstuk Richard III vernoemde, winterstaking van 1979. Die leidde tot de val van de Labour-regering en het aantreden van Margaret Thatcher. Destijds waren stoepen het decor van vuilnisbergen en was er in mortuaria geen ruimte meer voor de doden.

Zo erg is het nu niet, maar er dreigt wel een nieuwe ‘lockdown’, eentje die niet het gevolg is van een virus maar van morrende werknemers. De koninklijke posterijen hebben gewaarschuwd dat kerstkaarten mogelijk pas in februari aankomen en de NHS heeft alvast taxi’s besteld die patiënten rond de Kerst naar ziekenhuizen kunnen brengen, waar het drukker is dan ooit. Wie naar het buitenland wil, moet rekening houden met overnachtingen in luchthavenlounges. De horeca, hopend lockdownverliezen goed te maken, vreest anderhalf miljard pond mis te lopen.

Koopkrachtverlies

Drijfveer achter de arbeidsonrust is de inflatie van 11 procent, gevolg van het drukken van geld tijdens de pandemie en van de oorlog in de Oekraïne. Koopkrachtverlies heeft looneisen veroorzaakt. Verpleegkundigen willen zelfs 19 procent meer salaris, wat premier Rishi Sunak ‘onredelijk’ acht. De vrees bestaat voor een loon-prijsspiraal. Volgens professor Arbeidsrelaties Richard Hyman van de London School of Economics is de onvrede prima te begrijpen. ‘Sinds 2010 zijn er bezuinigingen’, zegt hij, ‘met name werknemers in de publieke sector hebben hun reële inkomen zien dalen, terwijl de rijken rijker zijn geworden. De regering wordt als incompetent en onverschillig gezien.’

Voorop bij de stakingsgolf lopen de spoorwegen, waar een groot deel van het personeel bij de RMT is aangesloten, de machtige National Union of Rail, Maritime & Transport Workers. In de rechtse pers zijn de 40 duizend stakende spoorwegarbeiders neergezet als de nazaten van Scrooge, het personage uit Charles Dickens’ Christmas Carol dat de kerstdagen probeert te verpesten met zijn gedrag. De welbespraakte vakbondsleider Mick Lynch, die de media te woord staat bij station Euston, wil daar niets van weten. ‘Ik heb geen voornemens iemands kerstdagen te verzieken. Daarom staken we nu en niet in de week voor Kerstmis.’

Belabberde dienstverlening

De picket line, de linie waar stakers staan om collega’s te ontmoedigen naar het werk te gaan, wordt geleid door de 23-jarige James Lynce. Op een gewone dag zou hij deel uitmaken van de bemanning in een trein die tussen Londen en het noorden pendelt, maar nu staat hij kleumend van de kou uit te leggen waarom hij staakt. ‘Tuurlijk, we hebben looneisen, maar het gaat om veel meer.

De netbeheerder wil bezuinigen op het onderhoud en de treinmaatschappijen investeren amper in personeel. Werken op het spoor was mijn jongensdroom, maar ik geneer me nu dagelijks voor onze belabberde dienstverlening, voor al die geannuleerde treinen.’

Volgens het ministerie van Transport en de spoorwegbazen zijn hervormingen nodig. Tijdens de pandemie is er omgerekend 36 miljard euro aan overheidssteun naar de spoorwegen gegaan, terwijl het aantal passagiers nooit op het oude niveau is teruggekomen.

Vooral het aantal forensen en zakelijke passagiers is flink gedaald. Volgens staker Lynce is er geen financieel probleem. ‘Er wordt nog steeds winst gemaakt op het spoor, maar het geld belandt op de verkeerde plekken, bij de topmensen en de aandeelhouders. Waar we vooral voor pleiten is nationalisering, en dat heeft ruime steun onder de Britse bevolking.’

Stakingsrecht versterken

Hoewel de vakbonden veel minder leden hebben dan tijdens de Winter van Onvrede, staan ze redelijk sterk omdat er sinds de pandemie, en door Brexit, in alle sectoren tekorten zijn op de arbeidsmarkt. De Conservatieve regering is dan ook niet uit op een harde confrontatie met de bonden, maar werkt wel aan wetgeving die staken lastiger moet maken.

Dat was oud-premier David Cameron jaren geleden ook al van plan, maar hij had indertijd de steun nodig van de bonden in de strijd tegen Brexit. Labour wil het stakingsrecht juist versterken en beschuldigt de regering ervan onderhandelingen te frustreren.

De Conservatieve regering probeert de overlast van de stakingen te beperken. Zo ligt er het plan soldaten in ambulances en douanehokjes te zetten. Dat wekt wrevel bij het leger omdat soldaten, die niet mogen staken en minder verdienen dan de mensen wier werk ze verrichten, daardoor Kerst moeten missen.

Bij de picket line van Euston tonen passanten hun steun door te toeteren, terwijl anderen verwensingen schreeuwen uit geopende autoramen. In de vertrekhal is de 70-jarige Loraine, die in de kinderopvang werkt, niet onder de indruk van de staking. ‘Ik kan me de tijd nog herinneren dat je blij moest zijn dat je werk had.’