Vleeskuikenbroeders niet blij met nieuwe richtlijn: ‘Nooit een item geweest, alleen in Nederland’

Bijna een half miljard eieren broeden ze jaarlijks uit, maar de eigen schaal houdt de sector hermetisch gesloten. Terwijl een gerechtelijke beschuldiging van collectieve dierenmishandeling toch schreeuwt om een reactie van alle bedrijven die in Nederland vleeskuikens uitbroeden. Maar een rondgang langs deze zogeheten broederijen wekt vooral de indruk dat ze iets te verbergen te hebben, al wordt dit door betrokkenen stellig ontkend.

‘Ik heb er eigenlijk niet zo veel zin in. Werken op de achtergrond werkt voor ons gewoon het beste’, is de reactie van een broederij op het verzoek van de Volkskrant om eens langs te komen. Bij een ander van de ruim tien vleeskuikenbroederijen die Nederland rijk is wordt de hoorn al snel op de haak gegooid. ‘Ik zie nu niet de toegevoegde waarde om in de openbaarheid te treden’, zegt een derde. ‘Dan weten de dierenactivisten ons straks ook te vinden.’

Laatstgenoemde refereert aan de strijd die dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier in 2013 begon tegen twee vleeskuikenbroederijen. Ze waren min of meer willekeurig gekozen en dienden als voorbeeld. En een voorbeeld werden ze. De uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van vorig jaar – dat met de huidige manier van werken door broederijen in Nederland sprake is van dierenmishandeling – heeft namelijk ook grote gevolgen voor alle andere vleeskuikenbroederijen in Nederland.

Enkele weken geleden kwam het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) met een nieuw – nog niet gepubliceerde – richtlijn voor de vleeskuikenbroeders. Het besluit, in handen van de Volkskrant, vloeit direct voort uit de gerechtelijke uitspraak. Voortaan mogen kuikens niet meer tot 60 uur zonder eten zitten, maar maximaal 36 uur na uitkomen van het eerste ei in de gehele broedkast. De broederijen krijgen vijf jaar om hun huidige systemen aan te passen, een termijn die Wakker Dier in hoger beroep nog hoopt te verkorten.

‘Nooit een item geweest’

‘Tandenknarsend’ gingen ze akkoord met de maatregel die bedrijven miljoenen kan gaan kosten, reageert Anton Butijn. Als voorzitter van de Centrale Organisatie Broedeieren en Kuikens (COBK) wil hij wel wat meer toelichting geven over de geslotenheid van de sector die hij vertegenwoordigt. Zo kan hij zich voorstellen dat de broederijen, die nu allemaal nadenken over hoe het verder moet, vanuit concurrentieoogpunt niet in de krant willen vertellen waar ze precies mee bezig zijn. Er is ook een reden waarom hij zelf terughoudendheid betracht.

‘In de hele wereld is vroeg voeden bij kuikens nooit een item geweest’, zegt hij. ‘Nog steeds niet, alleen hier in Nederland. Wij kunnen nu dan wel gaan roepen dat de rechter niet deugt en de regelgeving krom is, maar wat heb je daaraan? We hebben de uitspraak te respecteren. Er valt voor ons dan ook geen winst te halen als we uitgebreid in de pers zeggen dat er eigenlijk niks aan de hand is.’

Een broeder – die weliswaar zijn naam aan zijn bedrijf heeft verbonden, maar die niet wil terugzien in de krant – zegt er over de telefoon wel kort iets over. Het is volgens hem ‘dom’ om kuikens na uitkomst meteen voer te geven. ‘Terwijl ze nog voor 48 uur voldoende voedsel hebben van de dooier’, zegt hij. ‘Het is tegenwoordig allemaal dierenwelzijn, dat moet ook, maar ik zet grote vraagtekens of vroeg voeden goed is voor het kuiken. Wij hebben daarmee proeven gedaan en dan had je veel doden.’

Ingrid de Jong van de Wageningen Universiteit kwam tot heel andere uitkomsten. In opdracht van de rechter deed ze een literatuurstudie en concludeerde met haar team dat de sterfte van vleeskuikens na 36 uur zonder water en voedsel significant toeneemt. De diertjes die wel overleven hebben bovendien tot een leeftijd van zes weken een lager gewicht.

Al voor het onderzoek zaten retailers in hun maag met de lange vastenperiode bij vleeskuikens, die pas na transport in de boerenstal voedsel en water krijgen. Nadat zij ook al nieuwe voorschriften eisten voor de snelheid van transportbanden – om het ‘lanceren van kuikens’ te voorkomen – verlangen zij voor diervriendelijker kip al enige tijd van leveranciers dat kuikens direct na uitkomst toegang hebben tot voedsel en water. Maar ook de bedrijven die dit op kleine schaal doen, zoals Probroed & Sloot en Broederij Lagerwey, willen de deuren niet openen.

Profiteren

Bij de leverancier van hun systemen, HatchTech, zijn we wel welkom. En waarom ook niet: het is het bedrijf dat de komende jaren kan profiteren van het vroeg-voedenbesluit van de minister van LNV. Vijf jaar geleden kwam HatchTech als eerste met zo’n systeem, omdat ook uit hun onderzoek was gebleken dat vroeg voeden de kuikens ten goede komt.

Toch staan ze bij HatchTech, dat in 41 landen ook reguliere systemen levert, niet direct te juichen bij het besluit van de minister. Nu de broederijen worden gedwongen tot de overstap vrezen zij dat sommige zullen kiezen voor halve oplossingen. Vroeg voeden betekent niet simpelweg eten en water beschikbaar maken in de gestapelde kratten waar eieren nu per negentig worden uitgebroed, legt HatchTech-onderzoeksleider Inge van Roovert uit.

‘In alle schakels van de keten vergt het aanpassingen’, zegt ze. Zoals een ander formaat kratten en nieuwe broedmachines, maar ook moet de temperatuur in de boerenstal omlaag. ‘De kuikens die daar vanuit de broederij worden afgeleverd zijn door het voer en water verder ontwikkeld en creëren daardoor meer warmte’, zegt ze. ‘Die lopen bij de huidige staltemperaturen het risico op oververhitting.’

De bijna 500 miljoen vleeskuikens die jaarlijks in Nederland worden uitgebroed, zijn voor een groot deel bestemd voor de internationale markt. Ongeveer eenderde gaat rechtstreeks als kuiken naar het buitenland, blijkt uit cijfers van de Wageningen Universiteit. Van de vleeskippen die hier worden grootgebracht gaat nog eens bijna tweederde als vlees de grens over. En dan is er nog een parallelle pluimveemarkt: die van de leghennen voor de eieren. De sectoren voegen samen 1,5 miljard euro toe aan de Nederlandse economie.

HatchTech werkt, samen met de Duitse supermarktgigant Rewe, ook voor de leghenindustrie aan een oplossing. Daar is de uitdaging te voorkomen dat jaarlijks 40 miljoen eendagshanen worden afgemaakt, zoals nu in Nederland gebeurt. Voor deze mannetjes is geen markt in het voedselsysteem, omdat ze geen eieren leggen en dit ras ook niet geschikt is voor de vleessector.

Verontwaardiging

De technologie – waarbij vóór uitkomen het geslacht kan worden achterhaald – is nog niet ingevoerd, omdat het legkuikenbroederijen (nog) niet is opgelegd door overheid of supermarkt. Ook staat HatchTech nog voor de uitdaging de methode op grote schaal beschikbaar te maken.

Als de oplossing voor het massaal doden van haantjes er is, zal Butijn van de broedersvereniging COBK wel breed publiciteit zoeken, geeft hij toe. Want het is volgens hem echt niet zo dat ze nu vrezen voor maatschappelijke verontwaardiging over hun werk. Dat ze proberen te voorkomen dat geschokt wordt gereageerd door lezers bij het zien van de schaal waarop dagelijks tienduizenden kuikens in geautomatiseerde hallen worden verwerkt.

‘Voor mensen die niet in de business zitten lijkt dat schokkend’, zegt hij. ‘Maar het is allemaal volgens de regels.’ Hij herhaalt nogmaals: ‘Het enige wat we ons op dit moment afvragen is of brede publiciteit over vleeskuikens nu iets positiefs toevoegt. Die illusie hebben we niet.’

Ook de laatste van de geraadpleegde broeders houdt zich keurig aan deze sectorstrategie. ‘Ik steek liever tijd in het nadenken over nieuwe systemen dan in praten met de pers.’ Butijn zegt mede namens hem dat de sector vol vertrouwen is in het maken van de omslag, en vat nog even samen wat de drie denkrichtingen zijn voor de vleeskuikenbroederijen in Nederland: ‘Binnen vijf jaar de nodige investeringen maken, de boel sluiten of vertrekken naar het buitenland.’