Verzekering zzp'ers 'slagveld vol valkuilen', een oplossing is er nog niet

'Ik kan worden verzekerd voor een premie van 800 euro per maand en dan zijn hart- en vaatziekten uitgesloten. Want ik heb in 2011 een lichte hersenbloeding gehad. Ik ga me niet verzekeren voor een gebroken been of arm.' 'Ik werd neergezet als bedrieger en moest mijn uitkering terugbetalen. Ik was een keer bij een neuroloog geweest en had verzuimd dat te melden.'

De klachten over verzekeraars 'die wel premies innen maar nooit willen betalen' vliegen in het rond sinds vorige week bekend werd dat niet méér maar minder zzp'ers zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Slechts eenvijfde van de ongeveer 900 duizend zzp'ers heeft een buffer tegen langdurig ziekteverzuim of volledige arbeidsongeschiktheid, meldden TNO en statistiekbureau CBS. Steeds weer klinkt: te duur, onmogelijke voorwaarden en als het erop aan komt, is er geen uitkering.

Zelfstandigen Bouw, actief in een sector met veel kleine zelfstandigen, zwaar werk en dus veel risico op uitval door lichamelijke gebreken, noemt de arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) 'een slagveld vol valkuilen'. De bouw, ondanks de dalende belangstelling voor de aov nog altijd koploper als het gaat om verzekerde zzp'ers, heeft het aantal verzekerde bouwvakkers de laatste jaren zien dalen van 70 naar 40 procent.

'Het wordt steeds moeilijker om een verzekering af te sluiten en de premies zijn krankzinnig hoog', zegt Charles Verhoef van Zelfstandigen Bouw. 'Als 45-plusser met een zwaar beroep lukt dat je gewoon niet. Heb je wel een aov, maar heb je vergeten te melden dat je ooit met rugklachten bij de huisarts bent geweest, dan wordt je verzekering opgezegd omdat je informatie hebt achtergehouden. Psychische klachten als burn-out vallen ook bijna standaard buiten een verzekering.'

Het gaat wel eens mis, erkent Paul Koopman van het Verbond van Verzekeraars, 'maar de problemen zijn uitzonderingen en worden uitvergroot. Zo'n 97 procent van degenen die zich willen verzekeren, sluit zonder problemen een aov af. Feit blijft wel dat verzekeraars de premies moeten baseren op de risico's die een verzekerde loopt. Dat betekent dat bij grote risico's óf de voorwaarden worden aangepast óf iemand een hogere premie moet betalen. Verzekeraars zijn commerciële bedrijven die kostendekkend moeten werken. Jaarlijks keren we 1 miljard euro uit aan arbeidsongeschiktheid. Eén op de acht mensen met een aov is langere tijd ziek.'

Gebroken been

Vaak wordt gezegd dat een werknemer zich bij de eerste griepverschijnselen meteen ziek meldt, terwijl een zzp'er zijn gebroken been onder het bureau schuift en doorwerkt. Dat houdt de verzekeringspremie laag. Arbeidsongeschikt worden door een auto-ongeluk of een slopende ziekte: die pech overkomt een ander. De verhalen klinken Frank Alfrink van ZZP Nederland niet onbekend in de oren. 'Zzp'ers willen vooral ondernemen en geven de aov niet altijd de hoogste prioriteit. Als je begint, heb je er lang niet altijd geld voor. En er is een groep schijnzelfstandigen die een aov nooit zal kunnen betalen.'

Wat de grote groep onverzekerde zzp'ers vooral laat zien, is dat de huidige arbeidsmarkt vraagt om nieuwe oplossingen, zegt Cok Vrooman, hoogleraar sociale zekerheid en participatie aan de Universiteit van Utrecht. 'Of je nu zzp'er bent, werknemer, fulltime of parttime werkt, of allerlei taken combineert: er is een mate van collectiviteit nodig. Iedereen kan door een hersenbloeding worden getroffen en daar valt als individu meestal niet tegenop te sparen. Het is aan de politiek om met een moderne oplossing te komen.'

Toch gaan ook zzp'ers niet altijd vrijuit, zegt verzekeringsadviseur Wilfred Mooij. 'Ze lezen, net als iedereen trouwens, de kleine lettertjes niet. Veel problemen ontstaan doordat ze voor de goedkoopste verzekering kiezen en dan niets krijgen uitgekeerd als het erop aan komt. Bijvoorbeeld omdat in de voorwaarden staat dat een ongeluk bij het wielrennen of vechtsport is uitgesloten van een uitkering.'

En wat is duur? Een jonge en gezonde eenpitter die de griep voor lief neemt en zich alleen tegen arbeidsongeschiktheid verzekert, is voor een paar tientjes per maand klaar. Maar Zelfstandigen Bouw heeft voorbeelden van premies die in vijftien jaar van 200 euro tot 630 euro zijn opgelopen.

Loonstrook

Wat los daarvan bijdraagt aan de perceptie 'duur' is dat werknemers op hun loonstrook amper zien wat ze aan ziektewet en arbeidsongeschiktheid kwijt zijn (bijna 16 procent), omdat de werkgevers dat vooral betalen. Want anders dan veel zzp'ers denken zijn ze vaak niet duurder uit dan een werknemer, zegt bijvoorbeeld adviseur Mooij. 'Je moet uitsluitend verzekeren wat je niet zelf kan dragen. En dat is voor iedereen anders. Wat zijn je vaste lasten, heeft je partner een inkomen, heb je spaargeld? En als je weet dat er op termijn een erfenis van je ouders is, hoef je je niet tot je 67ste te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, maar kan je dat bijvoorbeeld doen tot je 55ste.' En vooral met regelmaat nadenken in hoeverre je situatie is veranderd, zegt Alfrink van ZZP Nederland. 'Je zet meer om, dus wil je meer verzekeren. Of juist minder, omdat de kinderen het huis uit zijn.'

Zelfs voor de horrorvoorbeelden van zzp'ers die zich niet kunnen verzekeren zijn er oplossingen, zij het minimaal. Verzekeraars hebben een zogenoemde vangnetregeling, bijvoorbeeld voor die 46-jarige bouwvakker. Die staat open voor iedereen, zonder dat een gezondheidsverklaring hoeft te worden ingevuld. Voor iets meer dan tweehonderd euro per maand is een zzp'er dan verzekerd tegen 70 procent van het minimumloon. Een andere onbekende is een arbeidsongeschiktheidsverzekering bij het UWV. Zzp'ers kunnen zich hier, onder voorwaarden, aansluiten bij de werknemersverzekering (WIA). Deze regeling staat, ook zonder keuring, alleen open voor werknemers die, al dan niet vanuit de WW, overstappen naar het zzp-schap. De belangrijkste voorwaarde die aan deze verzekering kleeft is dat de zzp'er zich binnen drie maanden meldt. Nog geen 20 duizend zzp'ers zijn via deze UWV-route verzekerd.

Solidariteit

Ondernemers, groot en klein, hebben gewoon te accepteren dat de sociale zekerheid een kwestie is van solidariteit, zegt Gijs Vonk, hoogleraar sociale zekerheid aan de Universiteit van Groningen. 'Die solidariteit houdt in dat je meebetaalt voor degenen die de verzekering wél nodig hebben. De volksverzekeringen die er waren (AAW en WAZ) vonden we te duur en betuttelend op een moment dat het marktdenken opkwam. Maar na het falen van de publieke sector blijkt nu ook de markt niet optimaal te werken. Ongeacht de manier waarop je werkt moet er een sobere verzekering zijn tegen pech.'

Ziek? Wat kost dat en wat krijg je?

Jan Modaal (45), met een jaarsalaris van 37 duizend euro, is als werknemer voor 478 euro bruto per maand verplicht verzekerd. Daarvoor krijgt hij vanaf zijn eerste ziektedag twee jaar lang zijn salaris (of een flink deel daarvan) doorbetaald. Bij volledige arbeidsongeschiktheid krijgt hij daarna 70 procent van zijn salaris.

Als zzp'er kan dezelfde jan modaal kiezen: voor 293 euro per maand is hij net als een werknemer verzekerd tegen ziekte. Voor arbeidsongeschiktheid moet extra worden betaald en lopen de tarieven op. Iemand met een administratief beroep betaalt dan 185 euro per maand, een stukadoor 432 euro per maand. Deze zzp'er heeft dan geen uitsluitingen op medische gronden. Verder zijn de keuzemogelijkheden, en de premievariatie, legio: de helft of het hele inkomen verzekeren, een uitkering voor maximaal vijf jaar of tot aan het pensioen, een wachttijd van twee weken tot meer dan een jaar.

Deze berekeningen zijn van het Verbond van Verzekeraars, gebaseerd op 2015. De exacte bedragen en voorwaarden verschillen per verzekeraar.

Lees verder over zzp'ers

Verzekeren en pensioen te duur
Een grote enquête brengt in kaart waarom veel zzp'ers niet ingedekt zijn tegen arbeidsongeschiktheid. Te duur, vinden de meesten. Maar ze hebben een alternatief: het broodfonds.

Waarom verzekeren (of niet)?
Steeds minder zzp'ers verzekeren zich tegen arbeidsongeschiktheid. Drie zelfstandigen leggen hun keuze uit. Een broodfonds-oprichter reageert.

Waarom zzp'ers de economie te gronde richten (+)
Zzp'ers kunnen amper rondkomen en ze jagen ook de samenleving op kosten. Yvonne Hofs beschrijft hoe de freelancer de economie te gronde richt.

Scheurt ons sociaal vangnet door zzp'ers? (+)
Ons sociaal vangnet dreigt te scheuren als de opmars van zzp'ers niet stopt. Zo waarschuwde de Europese Commissie het Nederlands kabinet. Nederland is de laatste jaren Eropees kampioen van flexwerkers.

CBS: veel zzp'ers betalen geen inkomstenbelasting
Bijna vier op de tien zzp'ers betalen geen cent inkomstenbelasting. Zij zijn als ondernemers wel belastingplichtig over hun inkomen, maar hebben zoveel aftrekposten dat ze onder de streep niets hoeven mee te betalen aan de belasting waarmee de staat onder meer de AOW bekostigt.

Commentaar: De zzp'er verdient belastingvoordeel
De onderhandelingspositie van veel zzp'ers is zo slecht dat ze veel te weinig voor hun werk kunnen vragen. Daarom verdient de zzp'er het om belastingvoordeel te krijgen.