The son of VAR

Van onze verslaggever

Peter de Waard

AMSTERDAM

Lakeman zal zich anno 1997 achter de oren krabben. De banken boeken miljardenwinsten. Ze lijken veruit het gezondste deel van het Nederlandse ondernemerslandschap. En de winsten zullen nog eens extra worden gespekt nu ze de stille reserves zullen tonen die jarenlang stiekem in de stroppenpot konden worden verscholen.

Afgelopen vrijdag had de Nationale Investeringsbank (NIB) de Nederlandse primeur. De bank onthulde in de loop der jaren een geheim potje van 314 miljoen te hebben opgebouwd om stroppen in de kredietverlening te kunnen opvangen. Deze week zullen de Rabobank en de ABN Amro openbaar maken wat zij exact gereserveerd hebben voor onverwachte tegenslagen zoals met de noorderzon verdwenen debiteuren, onbetaalde faillissementsrekeningen en fraude-zaken.

Hiermee komt een einde aan het laatste Nederlandse bankgeheim. Tot nu toe maakten de banken alleen bekend welk bedrag zij jaarlijks aan de stroppenpot - eufemistisch Voorziening Algemene Bedrijfsrisico's (VAR) genoemd - toevoegden. Onbekend was welk bedrag per saldo in dit fonds zat. De onthulling daarvan zou het vertrouwen in het Nederlandse bankwezen ondermijnen, zo werd tot voor kort nog gevreesd.

Maar die angst is niet meer terecht. Britse en Amerikaanse banken maken de geheime reserves al veel langer bekend en het publiek vertrouwt zijn geld altijd nog aan deze banken toe. Daarnaast verplicht nieuwe Europese regelgeving ook andere banken uiterlijk in 1998 uitsluitsel te geven over de hoogte van de geheime reserves. Om niet bij de buitenlandse concurrentie als conservatief te boek te staan zijn de Nederlandse banken daarom maar zelf twee jaar eerder met de billen bloot gegaan. Zij onthullen nu wat ze eind 1996 in de stroppenpot hadden zitten.

Voor de banken is dit in de eerste plaats een boekhoudkundige operatie. De stille reserves moeten op de balans zichtbaar worden gemaakt. Aan de creditzijde van de balans wordt de nieuwe post FAR - Fonds Algemene Bedrijfsrisico's - gecreëerd, nu al gekscherend the son of VAR genoemd. De ABN Amro maakt hierin het overgrote deel van de vroegere VAR zichtbaar. Een ander deel van de VAR wordt echter als algemene reserve aan het eigen vermogen toegevoegd.

ABN Amro volgt hiermee het voorbeeld van andere grote internationale banken (Citicorp, Deutsche Bank, Swiss Bank Corp. en Barclays). Ook de ING zal op die wijze de VAR in twee nieuwe balansposten opsplitsen. Op deze wijze wordt het eigen vermogen opgepoetst en de intrinsieke waarde per aandeel verhoogd.

De Rabobank, die als coöperatie geen boodschap heeft aan beleggers, zal de VAR niet opsplitsen. Het gehele saldo wordt ondergebracht in het nieuwe FAR. Indien de hoogte van de stroppenpot bekend is, zal in de toekomst ook bekend worden hoe hoog de stroppen van een bank in een bepaalde periode geweest zijn.

Analisten zijn van mening dat de banken in het verleden erg ruimhartig jaarlijks grote bedragen aan de VAR hebben toegevoegd. Vooral in de laatste jaren zijn de banken minder vaak geconfronteerd met grote bedrijfsdeconfitures. Bij DAF sprongen zij er goed uit. En het faillissement van Fokker kostte de Nederlandse banken geen cent.

In de toekomst zullen de banken de toevoeging aan het FAR meer afstemmen op de werkelijkheid. Dit betekent dat, gezien de huidige economische cyclus, op korte termijn de winstgevendheid zal toenemen. Bij een mogelijke recessie zal dit ook weer tot gevolg kunnen hebben dat de winsten van de banken dalen.

Nederlandse banken zullen net als Zwitserse of Britse banken wisselvalliger gaan presteren nu het stootkussen van de geheime VAR wegvalt. Beleggers gaan voorlopig uit van het optimistische scenario van een lagere openbare FAR. De koers van ABN Amro is dit jaar al bijna met 30 procent gestegen. Die van ING ging met ruim 15 procent omhoog. Dat is vooralsnog aanzienlijk meer dan de stijging van de beursindex.