'Tegel eruit, plant erin': zo wordt de Nederlandse tuin groener

door René Didde

Uit een recent marktonderzoek van Gfk blijkt dat zeven van de tien bezoekers van tuincentra eigenlijk geen tegels of sierbestrating in hun tuin willen, maar tegelijk niet goed weten hoe ze hun tuin groener moeten maken. Ook wil meer dan 95 procent van de mensen meer vogels en dieren in hun tuin. ‘Ze verwachten dat de tuincentra en Vogelbescherming hen hierover adviseert’, meldt Vogelbescherming.

Op slag van de lente ondertekenden Intratuin en Vogelbescherming daarom een overeenkomst om meer natuur in de Nederlandse tuinen te bewerkstelligen. Vogelbescherming mag zich presenteren in een handvol, maar straks in alle 53 filialen van Intratuin. Mensen zien voorbeelden van een vogel- en natuurvriendelijker tuin en krijgen gerichte adviezen. Mensen die raad op maat willen voor hun tuin, kunnen zich opgeven voor bezoek aan huis van een vrijwilliger van Vogelbescherming. Ook personeel van Intratuin wordt getraind om beter in te spelen op vragen van het winkelend publiek.

Bang dat Vogelbescherming zich laat gebruiken voor vergroening van het imago van een commerciële partij is Jip Louwe Kooijmans van die organisatie niet. ‘Het is eerder omgekeerd’, zegt de stadsvogelexpert monter. ‘Bij grote tuincentra komt doorgaans een publiek dat wij niet snel bereiken, dus dat is pure winst voor ons.’

Bovendien vindt hij het positief dat de marktleider van de tuincentra (30 procent marktaandeel) meer oog voor duurzaamheid heeft gekregen. ‘Dat ze in het verleden hebben bijgedragen aan nadelige trends als de verstening van de tuin is jammer, maar omdat andere spelers in de tuinbranche altijd de marktleider volgen, zal het nu snel de goede kant op gaan’, meent Louwe Kooijmans.

Blad laten liggen

Vogelbescherming is bovendien niet over één nacht ijs gegaan. Vorig jaar werd proefgedraaid met het concept van consumentenadvies bij het Intratuin-filiaal in Heerhugowaard. Dat beviel goed. ‘Mensen vallen de schellen van de ogen als ze horen dat ze de tuin beter niet ‘winterklaar’ kunnen maken’, zegt Louwe Kooijmans. ‘Voor de ­vogels is het namelijk beter dat er blad blijft liggen. Torretjes en kevers vinden er beschutting, dus dat sluit beter aan bij het natuurlijke gedrag van vogels dan vetbolletjes en voedertafels.’

Bij Intratuin zegt woordvoerder Rob Hanken dat het pleidooi voor een natuurlijker tuin niet van gisteren is. ‘Al vijf jaar voeren wij de slogan ‘tegel eruit, plant erin’. Mensen die bij ons planten kopen, krijgen zaadjes mee voor bloemen die vlinders trekken. We werken niet alleen samen met Vogelbescherming, maar ook met de Vlinderstichting en de Bijenstichting.’ En Intratuin verkoopt amper nog tegels en hout, zegt Hanken. ‘Hier, cijfers van 2007. 5 procent van onze omzet bestond toen uit bestrating en zand, palen, schuttingen en tuinhuisjes. In 2017 was dat nog slechts ruim 1 procent.’

De markt voor dat harde materiaal is echter allerminst verdwenen maar blijkt overgenomen door de bouwmarkten als Karwei, Gamma, Welkoop, Hornbach en de gespecialiseerde steenhandel, zegt ­Intratuin, daarin bijgevallen door branche-organisatie Tuinbranche ­Nederland.

Maar er is toch goed nieuws. ‘Uit ons jaarlijks onderzoek naar de uitgaven voor de tuin bij tienduizend consumenten blijkt dat de omzet voor planten in 2017 met 11 procent steeg, en die voor tegels en sierbestrating toenam met 6 procent’, zegt adjunct-directeur Brenda Horstra. ‘Het groene aandeel stijgt dus sneller dan de stenen en tegels.’ De tuincentra profiteren volop van de toegenomen consumentenuitgaven. De totaalomzet steeg in 2017 met 7 procent tot 3,9 miljard euro, bijna het bedrag van vóór de crisis, 4 miljard euro in 2008.

Volgens Horstra vertalen trends als meer aandacht voor voedsel, duurzame energie en een hoger bewustzijn over afval zich ook naar de tuin. In het zogeheten tuinbelevingsonderzoek, dat de tuinbranche elke vijf jaar laat uitvoeren, ziet Horstra sinds 2011 al meer aandacht voor duurzaamheid. ‘Sinds 2016 komt daar meer interesse voor water in de tuin bij en geven mensen, zelfs dertigers, te kennen dat ze meer rust zoeken in de tuin.’

Ook gemeenten, waterschappen en de rioleringsbranche hameren op het belang van een groene tuin, zegt Horstra. ‘We weten dat de publieke instellingen verantwoordelijk zijn voor het voorkomen van de gevolgen van hoosbuien en droogte in de stad, maar huiseigenaren zijn verantwoordelijk voor de waterberging op hun perceel.’

Insectenhotels

Om de tuinbezitters te helpen, heeft de tuinbranche in samenwerking met de overheidsorganisaties het handboek voor de watervriendelijke tuin ontwikkeld. Daarin staan tips over waterberging, makkelijke planten die goed tegen water kunnen, vijvers, moestuinen, insectenhotels en de onvermijdelijke regenton.

‘Kijk’, zegt Horstra, ‘de gemeenten hebben moeite om de burgers te bereiken. Welnu, bij onze leden komen jaarlijks vijftig miljoen mensen over de vloer. Het is trouwens wel fijn als de gemeente die tegels komt ophalen bij inwoners die hun tuin willen vergroenen. Want je moet het de mensen zo gemakkelijk mogelijk maken.’

Al die mensen hoeven van Vogelbescherming en de tuinbranche heus niet van de ene dag op de andere alle tegels aan de straat te zetten en de schuttingen af te breken. Ze moeten natuurlijk comfortabel kunnen zitten op een tuinstoel of tuinbank. ‘Als je tuinmeubilair op tegels of stenen wilt hebben, kun je de ondergrond ook zo leggen dat er water door de voegen kan lopen’, aldus Vogelbescherming. ‘En tegen een schutting kun je ook een klimop planten. Dat biedt vogels beschutting’, zegt Louwe Kooijmans.

Och, een natuurlijke tuin is zoveel mooier en gezonder, zegt Brenda Horstra van Tuinbranche Nederland. ‘Bomen filteren fijnstof; water en groen geven verkoeling en minder hittestress in de zomer en de waarde van je woning stijgt met een groene tuin’, aldus Horstra. ‘Een natuurnetwerk door alle tuinen van de stad, het lijkt me geweldig.’

[Kader]

Beschutting voor vogels

Alle tuinen in Nederland beslaan samen een oppervlakte ter grootte van bijna
44 duizend voetbalvelden. Dat is Nationaal Park De Hoge Veluwe, de Biesbosch en de Oostvaardersplassen bij elkaar opgeteld. Veertig procent daarvan is betegeld, ruim tweemaal de Oostvaardersplassen. Overwinterende vogels als merel, koolmees en pimpelmees hebben direct baat bij de vergroening van dit enorme areaal. Misschien gaan nu buiten de tuinen broedende vogels als roodborst, vink, winterkoninkje en groenling meer op beschutte plekken in tuinen nesten bouwen en eieren leggen.

[Kader]

Tips voor natuurvriendelijk tuinieren

www.tuinbranche.nl
onder meer een handboek voor de watervriendelijke tuin (ook in druk te krijgen)

www.delevendetuin.nl
natuur zien, voelen, horen, ruiken in je tuin

www.milieucentraal.nl
van tuinontwerp- en onderhoud tot milieuvriendelijke bestrijding van plagen en onkruid (zoek op ‘In en om het huis’)