Stroomconsument tast in het duister

'LICHT en kracht, wordt hier gebracht, door firma. . .', luidde in mijn jeugd op de borden bij huizen in aanbouw de slagzin van een elektro-installateur wiens naam mij even ontschoten is.

Als het aan minister Jorritsma en haar ambtenaren van Economische Zaken ligt, zullen particulieren straks in hun voortuin ook weer zulke bordjes kunnen plaatsen, nu niet alleen voor 'licht en kracht', maar ook voor het warme water, de warme hap en de warme voeten.

We mogen ons zelfs verheugen op een vervroegde invoering van de mogelijkheid om zelf gas en stroom in te kopen, getuige de recente uitlatingen van directeur-generaal Energie van het ministerie van EZ, Noé van Hulst (de Volkskrant, 2 november). Niet pas in 2007, maar 'substantieel sneller' - al omstreeks 2003 - kan de consument meegenieten van de zegeningen van de liberalisering van stroom- en gasmarkt, waar nu alleen nog de grootste bedrijven van kunnen profiteren, zo laat de topambtenaar ons weten.

Maar hoe hadden Jorritsma en Van Hulst zich dat eigenlijk voorgesteld? Moet de consument vanaf zeg 2003 aan de hand van allerlei folders of ander reclamemateriaal zelfstandig tot prijsvergelijking overgaan en de goedkoopste aanbieder van stroom en gas uitkiezen? En als hij er één heeft gevonden, moet hij dan (mobiel) bellen of schrijven, een fax of een e-mail sturen, en zeggen: 'Doe mij het komende jaar maar zoveel kuub en zoveel kilowattuur'?

Stel, ik wil stroom van PreussenElektra - een grote Duitse aanbieder - die goedkoper blijkt te zijn dan mijn huidige nutsbedrijf. Gaat dan de straat open en wordt er een nieuwe leiding getrokken tussen Hannover - domicilie van PreussenElektra - en mijn woning? Dat lijkt niet erg waarschijnlijk, ook gezien de kosten van zo'n nieuwe infrastructurele voorziening.

Mijn stroom blijft dus gewoon door de bestaande leiding lopen. Alleen, ik betaal er minder voor dan mijn buurman, die al die folders niet heeft gelezen, of die liever bij zijn oude vertrouwde nutsbedrijf blijft. Maar bij het eerstvolgende gesprekje 'over de haag' komt die buurman er heus wel achter dat ik minder betaal om het licht te laten branden dan hij. Hij zou wel gek zijn niet ook zo'n berichtje naar Preussen te sturen: 'Doe mij ook maar zoveel kilowattuur.'

Het vreemde aan de plannen van Van Hulst (en Jorritsma) is de niet-beantwoorde vraag: als de particuliere consument in staat wordt geacht zelf te kunnen bepalen van welke aanbieder hij licht en kracht, gas en warmte, wil betrekken, waarom kan zijn huidige aanbieder, het lokale of regionale nutsbedrijf, dat dan niet?

Problematischer nog is de positie van de particuliere consument op de geliberaliseerde gas- en stroommarkt. Dat wordt niet beter geïllustreerd dan met een blik op pagina zeven van Trouw van 2 november. Schuin onder het bericht over Van Hulsts verwachtingen over de spoedige liberalisering staat een bijdrage van de redactie Economie. 'Nieuw wapen tegen hoge kosten gsm', luidt de kop.

Trouw schrijft dat 'bedrijven, door het grote volume dat ze afnemen, kunnen onderhandelen over de prijs van mobiel bellen'. Initiatiefnemer van een nieuwe 'consumentenbond voor gsm-gebruikers', Ies Dubbeldam, zegt daarop: 'Voor individuele particulieren is dat onmogelijk. Als grote groep staan we veel sterker.'

Wat nu? Mijn buurman, die er achter is gekomen dat ik (veel) goedkoper stroom uit Duitsland betrek, doet hetzelfde. En zijn buurvrouw ook. Voor je het weet, is de hele buurt aan de Duitse stroom, een heel stadsdeel, een hele stad, een ganse regio.

Wat is dan nog het verschil tussen een openbaar nutsbedrijf dat namens ons die goedkope stroom, of dat goedkopere gas, uit Duitsland (of elders) betrekt? Openbare nutsbedrijven mogen worden geacht de markt van gas en stroom beter te (ver-)kennen dan de particuliere consument. Moeten we straks van Jorritsma en haar ambtenaren echt iedere maand gaan zitten vergelijken welk bedrijf nu weer de goedkoopste stroom of het goedkoopste gas in de aanbieding heeft?

Het wordt tijd dat de minister van Economische Zaken eindelijk eens duidelijkheid geeft over hoe ze zich had voorgesteld dat de particuliere consument zijn eigen keuze maakt voor zijn voorziening van gas en licht. Als het haar bedoeling is de huidige nutsbedrijven op te heffen en ieder voor zich gas en stroom te laten inkopen, moet ze dat zeggen.

En als dat niet haar bedoeling is, valt niet in te zien waarom de nutsbedrijven niet al morgen zouden beginnen met het inkopen van goedkopere stroom en gas. Nu moeten ze daar nog tot 2007 (of 2003) mee wachten alvorens de consument te kunnen laten delen in het voordeel van de vrije(re) energiemarkt.

Gerbrand Feenstra is redacteur van de Volkskrant.