Spelenderwijs werken

Twaalf uur 's middags, schafttijd in de Wuppermann staalfabriek. Vijf mannen in blauwe overalls buigen zich ieder over een dampende bak patat. Ze zitten in de controlekamer, want ook tijdens hun pauze moeten ze de stampende machines beneden in de fabriekshal in de gaten houden. Het bewerken van enorme rollen staal gaat hier dag en nacht door. Eén klein foutje en het productieproces moet worden stilgezet. Kosten: tienduizend euro per keer.

Het is de mannen van ploeg B deze maand al drie keer overkomen - en daar worden ze voortdurend aan herinnerd. Op verscheidene plekken in de fabriek hangen grote schermen waarop de prestaties van elk van de vier teams zijn te zien. Hadden de fabriekswerkers een paar jaar geleden nog geen idee hoe vaak de productie door hun toedoen moest worden stilgezet, nu verschijnt er voor elke stilstand een rode emoticon met sip hangende mondhoeken in beeld.

De schermen zijn onderdeel van een nieuwe aanpak waarmee de fabriek aan het Hollands Diep experimenteert. Stap voor stap transformeert het productieproces in een soort computerspel dat wordt gespeeld door de fabrieksmedewerkers. Dat is althans de bedoeling. Want voorlopig is Wuppermann in Nederland een van de eersten die serieuze proeven doen met gamifcation - het inzetten van spelelementen om een proces te verbeteren.

undefined

Competitie onder werknemers

Het achterliggende idee is simpel: spelletjes zijn leuk en verslavend, werk is dat niet altijd. Voeg spelelementen toe aan werk, zoals het bijhouden van prestaties (scores) en het invoeren van competitie onder werknemers, en er wordt vanzelf harder en met meer plezier gewerkt. De laatste jaren proberen steeds meer bedrijven dat idee in de praktijk te brengen. Het Amerikaanse onderzoeksbureau Gartner voorspelt dat in 2015 70 procent van de tweeduizend grootste bedrijven ter wereld op de een of andere manier gebruik maakt van gamification.

In Nederland doen Shell, Unilever, Bosch en ABN Amro proeven met de aanpak. Vaak gaat het om tijdelijke projecten voor een beperkte doelgroep. Zo liet ABN Amro een computerspel bouwen waarmee medewerkers hun klantvriendelijkheid konden oefenen. Het computerspel van Shell moet sollicitanten vooraf een idee geven van de carrièremogelijkheden bij het bedrijf.

De veranderingen die Wupperman directeur Peter Jongenburger voor ogen heeft, zijn een stuk ingrijpender. In vijf fases wil hij het hele productieproces voorzien van spelelementen. 'Gamers kunnen 24 uur achtereen doorspelen, zo gemotiveerd zijn ze', vertelt de directeur in zijn werkkamer. Als bestuurslid van Stichting Toekomstbeeld der Techniek hoorde hij een paar jaar geleden over gamification. 'Ik wil onderzoeken of ik het werk hier aantrekkelijker kan maken.' Daarom ging hij een samenwerking aan met gamedesignstudio Ranj die het spel ontwerpt en de TU Delft, die de resultaten ervan onderzoekt.

undefined

Patatje oorlog

'Het blijft gewoon werk hoor,' zegt Johan (24) vanuit de controlekamer. Hij staart kauwend op zijn patatje oorlog, naar een rij beeldschermen. Voor zijn ogen wikkelen machines enorme rollen staal af, maken ze schoon, voorzien ze van een dun laagje zink en rollen ze weer op. Echt spelen kun je dat niet noemen, vindt de fabriekswerker.

Niet alle werknemers waren meteen enthousiast toen directeur Jongenburger zijn plannen ontvouwde. 'Sommigen waren bang voor big brother-achtige taferelen', zegt Jongenburger. 'Maar we moeten ons gewoon aan privacyregels houden.'

Ondanks de weerzin van een deel van het personeel, begon het bedrijf twee jaar geleden met stap één van het 'verspellen' van de werkvloer. In de fabriekshal werden schermen opgehangen die informatie geven over het productieproces. Onderin beeld staan fotootjes van de 'spelers', de ploeg die op dat moment aan het werk is. Daarboven is onder andere te lezen hoeveel ton staal ze tot nu toe hebben verwerkt en hoe vaak de productie deze maand heeft stilgelegen. Cijfers zijn de basisingrediënten van een spel, verduidelijkt Jongenburger. 'Voetbal is ook niets aan als je de stand niet weet.'

De mannen van ploeg B kijken elke dag wel even naar hun score. Johan krijgt er de laatste tijd een slecht humeur van: elke keer die verdrietige smileys die hem eraan herinneren hoe vaak het deze maand is misgegaan. Deprimerend, vindt hij. 'Aan de andere kant: het houdt ons wakker', werpt collega Mehmet (31) tegen. De rest van de ploeg knikt instemmend. 'En we proberen natuurlijk beter te zijn dan de andere ploegen', grijnst Johan.

undefined

Gevaren

Daarin schuilt nou juist een van de gevaren van het vergamen van werk. Als het personeel continu van elkaar probeert te winnen, kan dat leiden tot oncollegiaal gedrag. Zo ging het ook bij de mannen in de staalfabriek. In eerste instantie lieten de schermen precies zien hoe goed of slecht elke ploeg het deed. 'Dat werkte tegen ons', zegt Jongenburger. Werknemers wilden zo graag een goede score halen dat ze problemen lieten liggen voor de volgende ploeg.

Nu worden de teams alleen nog vergeleken op het aantal bedrijfsongevallen en stilstanden. 'Misschien willen we later wel een beloningssysteem invoeren', zegt Jongenburger. Een ploeg die het goed doet kan dan bijvoorbeeld een bedrijfsuitje winnen, of misschien een financiële bonus. Geen idee of dat wel werkt. 'We zijn hier aan het pionieren.'

Hoeveel de nieuwe aanpak de fabriek oplevert, weet de directeur niet. Het project heeft tot nu toe honderdduizend euro gekost, op een omzet van 250 miljoen euro per jaar. Maar de directeur heeft geen harde cijfers nodig om te weten dat hij de goede weg is ingeslagen. 'Ik geloof in deze aanpak.'

Beneden, in de fabriekshal vinden de mannen van ploeg B het allemaal wel best. 'We werken altijd hard.' En werk blijft gewoon werk, hoeveel schermen je ook ophangt met vrolijke puntensystemen. De machines moeten blijven draaien, daar gaat het om.

undefined