Shell moet woede vooral aan zichzelf wijten

De werknemers zijn boos over de versobering van de pensioenen en willen met hun acties een betere overgangsregeling afdwingen. Voor een bedrijf dat van oudsher bekend staat om zijn riante regelingen, is deze arbeidsonrust opmerkelijk. Is de nieuwe pensioenregeling bij Shell zo slecht, of hebben de werknemers andere motieven om het werk neer te leggen?

Met de nieuwe pensioenregeling van Shell is op zich niks mis. Shell sluit enkel aan bij regelingen die elders in Nederland al gemeengoed zijn. Het oliebedrijf wil per 1 januari 2006 de pensioenleeftijd verhogen van 60 naar 65 jaar. Tegelijkertijd zullen werknemers vanaf het nieuwe jaar een deel van de pensioenpremie moeten betalen. Voor de huidige werknemers is daarbij een overgangsregeling opgesteld.

Zelfs na de aanpassingen blijft de nieuwe regeling aanzienlijk beter dan bij andere bedrijven in Nederland. Zo baseert het bedrijf het pensioen nog altijd op het laatstverdiende inkomen, het zogenaamde eindloon. Veel andere bedrijven keren uit op basis van het gemiddelde inkomen, het zogenaamde middelloon.

Daar komt bij dat Shell ook financieel verantwoordelijk blijft voor het pensioenfonds. Bedrijven als Akzo Nobel en Philips hebben de banden met hun pensioenfonds juist doorgesneden. Mochten er tekorten ontstaan, dan moet het personeel de financiële gaten opvullen. Bij Shell lopen werknemers dit risico niet. De premie die werknemers moeten betalen, behoort na de herziening nog steeds tot de laagste in Nederland.

De pijn van werknemers kent dan ook een andere voedingsbodem. De werknemers vinden de omslag veel te snel gaan. Ze zijn gewend geraakt aan de gunstige voorwaarden, die zelfs tijdens de recente economische neergang overeind bleven. Waar werknemers bij andere bedrijven na de beurskrach van 2000 hun pensioenpremie snel zagen oplopen tot 8 procent van het inkomen, hoeven werknemers bij Shell met een inkomen tot 60 duizend euro in 2005 nog altijd geen premie te betalen. Fabrieksarbeiders met een lange staat van dienst krijgen op hun zestigste jaar na pensionering vijf jaar lang een uitkering van 100 procent.

Het nieuwe pensioenstelsel maakt aan deze verhoudingsgewijs gunstige positie een resoluut einde. Plots moet er premie worden betaald, terwijl de werknemers ook nog langer moeten doorwerken. De vakbonden vinden dat het bedrijf daarmee zijn belofte breekt. Werknemers werden in het verleden immers met deze gunstige voorwaarden binnengelokt.

De woede van het personeel heeft het bedrijf daarmee deels aan zichzelf te wijten. De directie heeft in het verleden nagelaten stap voor stap de versoberingen door te voeren. Voor het energiebedrijf is het nieuwe kabinetsbeleid om personeel langer te laten doorwerken een uitgelezen kans om deze omissie in één klap goed te maken.

Een zwakke schakel in het betoog van Shell is dat een directe financiële noodzaak voor de ommezwaai lijkt te ontbreken. Hoewel de raffinaderij in Pernis niet de grootste winstmaker is, maken de miljardenwinsten bij het concern het voor werknemers moeilijk te begrijpen dat bij de versobering van het systeem niet meer met de geldbuidel wordt gerammeld. De werknemers willen dan ook dat het bedrijf meer bijdraagt aan de nieuwe levensloopregeling dan de al toegezegde donatie van 3 procent van het bruto inkomen per werknemer. Het Shell-argument dat de loonkosten 9 procent stijgen als de bonden hun zin krijgen, zegt werknemers weinig.

Door Shell financieel te treffen, trachten de bonden hun eisen kracht bij te zetten. Als stakers de rijen gesloten weten te houden, zal de druk op de directie toenemen om nogmaals de portemonnee te trekken.