Postbode-nieuwe-stijl: voor al uw brieven, onkruid en slecht onderhouden straten
Wat te doen met de postbezorger nu we alles mailen? Gebruik hem of haar als een paar extra ogen in de openbare ruimte of als aanspreekpunt voor ouderen.
De inwoners van Vreeland, een dorp van 1.700 zielen halverwege Amsterdam en Hilversum, zijn er al aan gewend. Dat hun postbezorger Jolanda Leeflang (54) tijdens haar ronde soms een foto maakt van onkruid. Zoals afgelopen woensdag, toen ze een met gras en paardebloemen overwoekerd plantsoen aan de Vijverlaan vastlegde.
Leeflang doet sinds begin juli mee aan een experiment dat bepalend is voor de toekomst van de 20 duizend postbezorgers die PostNL in dienst heeft. Terwijl ze haar rondes door Vreeland loopt, houdt Leeflang in de gaten of stoepen en straten niet verdwijnen onder het onkruid en of er niet te veel stoeptegels scheef liggen. Foto's van plekken die onderhoud vereisen, stuurt zij via een app naar Verheij, de Sliedrechtse firma die het groen onderhoudt in Vreeland.
Verheij is een van de bedrijven die samen met PostNL uitzoeken of de postbode meer kan doen dan brieven, afschriften en (rouw)kaarten bezorgen. Zo is in Schiedam al een experiment afgerond waarbij de bezorgers melding maakten van hondenpoep op straat, van zwerfvuil en volle vuilcontainers.
In Almelo, Borne en de gemeente Hof van Twente hebben ze vorig jaar tijdens het groeiseizoen foto's gemaakt van plekken waar eerder onkruid was bestreden. Zo konden gemeenten controleren welke bestrijdingsmethode het effectiefst was.
In Gelderland controleerden medewerkers van PostNL de staat van het wegdek, een klus waarvoor de regionale overheid normaal een keer per jaar alle provinciale wegen laat afrijden door auto's uitgerust met dure apparatuur. Dat doen ze nu ook rond Haarlem.
Buitenlands voorbeeld
De Franse post biedt een dienst aan die Veiller sur mes parents heet: daar kunnen kinderen tegen betaling de postbode inhuren om een tot zeven keer per week koffie laten drinken met hun ver weg wonende ouders. In Málaga meten Spaanse postbodes met apparatuur op hun fiets de luchtkwaliteit.
In andere steden en dorpen is de postbode-nieuwe-stijl nog zichtbaarder. De man of vrouw die vroeger niet verder kwam dan de voordeur, stapt nu de drempel over. Hij vroeg of hij namens het waterbedrijf in Amsterdam, Dokkum, Enschede en Harderwijk de waterstanden mocht noteren. Weer elders hebben collega's van Leeflang energiebedrijven geholpen bij de installatie van slimme meters door foto's te nemen van de kasten waarin die geplaatst moeten worden.
'Het breekt de routine', constateert Leeflang over haar extra werkzaamheden. 'En het is nuttig. Een collega van mij werd dit jaar aangesproken door een dorpsgenoot die had gelezen dat wij meehielpen aan het groenonderhoud. Hij wees op een treurwilg waarvan de takken over straat hingen. Mijn collega vroeg hem voor de boom te gaan staan en maakte een foto. De volgende dag al werd de wilg gesnoeid.'
Twintig jaar geleden had de postbode hier geen tijd voor. De PTT, de voorloper van PostNL, bezorgde nog 7 miljard poststukken per jaar. Postbodes hadden het zo druk dat een vijfde deel van de brieven - overwegend particuliere post - pas 's middags werd rondgebracht.
De postbode vs. de postbezorger
PostNL heeft circa 20 duizend bezorgers in dienst, naast zo'n 5.000 'traditionele' postbodes. Bezorgers werken maximaal vijf dagen in de week, drie uur per dag. Ze verdienen er 700 euro bruto per maand mee, inclusief vakantiegeld; en meerwerk wordt betaald. Er is een pensioenregeling en 3 procent resultaatafhankelijke toeslag, plus een vergoeding voor fiets en smartphone. Daarop legt een app vast hoe lang ze over hun ronde doen. Van de bezorgers is 60 procent vrouw, 10 procent is jonger dan 25 en een kwart is ouder dan 55 jaar.
Dat veranderde rond de eeuwwisseling, toen het grote publiek internet ontdekte en e-mail en na 2007 ook de smartphone omarmde. Brieven, ansichtkaarten en papieren bankafschriften raakten in onbruik; reclamedrukwerk werd vervangen door elektronische reclame.
PostNL bezorgde vorig jaar nog maar 2,2 miljard poststukken. Die hoeveelheid krimpt in de nabije toekomst met 7 tot 9 procent per jaar, is de prognose.
En PostNL kreeg niet alleen een digitale transformatie voor zijn kiezen. In 2009 kwam er na twee eeuwen een einde aan het monopolie op brievenpost. Een baaierd aan concurrenten stroomde de markt op. Rivalen die niet gebonden zijn aan de verplichtingen waaraan PostNL wordt gehouden: postbezorging vijf dagen per week en het overeind houden van een netwerk van brievenbussen, bestelauto's en sorteercentra, waardoor de felicitatiekaart de volgende dag bij de jarige is.
Het ligt voor de hand de nieuwe nevenactiviteiten te zien in het licht van steeds legere fietstassen en brievenbussen, zegt Rogier Havelaar, programmamanager Slimme samenleving bij PostNL. 'Maar om de afnemende brievenpost op te vangen, hoeven we dat extra werk niet te doen. Dat hebben we altijd al goed kunnen oplossen door het aantal bezorgers te verminderen of een groter gebied te laten bedienen.'
Havelaar denkt dat PostNL met de bezorger iets kan leveren dat steeds schaarser wordt: menselijk contact. 'De overheid en het bedrijfsleven trekken zich terug van de straat. Voor de consument worden ze minder zichtbaar.'
Neem de waterstanden: vroeger kwam er elk jaar iemand aan de deur. Nu stuurt het waterbedrijf een e-mail met de vraag of de klant de meterstanden op de website wil opgeven. Maar niet iedereen kan of wil dat en voor die mensen kan de postbezorger inspringen.
'De postbezorger is een bekend gezicht, het is iemand die vrijwel altijd zelf ook in de wijk woont. Het PostNL-logo op een jas wekt vertrouwen. Ik loop soms met bezorgers mee. Het is verbazend hoe makkelijk bewoners je binnenlaten', zegt Havelaar. In Vreeland is het vertrouwen groot, zegt Jolanda Leeflang. 'Iedereen kent me. Als ik drie weken niet langs-kom, vragen ze: 'Was je op vakantie?'
Is er een grens aan wat de postbezorger aan extra activiteiten kan doen? 'Met de benen op tafel kun je de wildste dingen bedenken', zegt Havelaar. 'Maar ze moeten bij het bedrijf passen en bij de bindende rol die de bezorger kan spelen.'
Het gras maaien op bestelling zoals in Finland gebeurt, ziet de programma-manager in Nederland niet zo snel gebeuren. 'In Finland en Frankrijk heb je veel afgelegen gebieden. Daar is de postbode vaak het enige contact met de buitenwereld, zeker als de kinderen ver weg wonen.'
Ook bezorger Leeflang is minder enthousiast over sommige klussen die zijn bedacht en uitgetest. 'Ik zie mezelf niet allerlei kelders en kruipruimten ingaan om de waterstanden op te nemen.' Dat gebeurt ook niet, bezweert Havelaar. Andere proeven spreken de Vreelandse meer aan, zoals het project Thuis Onbezorgd Mobiel waarbij PostNL, verzekeraar ONVZ, Philips, Nutricia en ongevallenbestrijder VeiligheidNL met bewegings- en voedingsprogramma's willen bereiken dat ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen.
De postbezorgers gaan in dat experiment elke twee weken aanbellen om de deelnemers naar hun ervaringen te vragen. 'Dat ligt mij als oud-verpleegkundige meer', denkt Leeflang. 'Maar voor dat werk zal niet iedereen geschikt zijn.' Havelaar beaamt dat. 'De bezorgers die meedoen, krijgen een training.' Deelname gebeurt louter op vrijwillige basis, benadrukt hij.
Het is nog niet zeker of PostNL de twintig tot dertig projecten waarmee het bedrijf nu heeft geëxperimenteerd in het takenpakket van de postbode gaat opnemen. Van hogerhand heeft Havelaar daarvoor nog geen groen licht gehad.
