Analyse
Olie en euro doen wat het kabinet niet lukte
Het is tijd voor Haagse bescheidenheid: ministers, staatssecretarissen en parlementariërs kunnen de Nederlandse economie niet laten herstellen. Volgend jaar groeit die open economie bijna ouderwets hard dankzij twee factoren waar niemand in Den Haag invloed op heeft: de prijs van een vat olie en de stand van de euro.
De cijfers waar het Centraal Planbureau donderdag mee kwam, zijn ontnuchterend voor politici die heilig geloven in economische maakbaarheid. De positieve cijfers ten opzichte van de vorige ramingen zijn het gevolg van óf de gedaalde olieprijs, óf de goedkopere euro, of allebei. Een enkel negatief cijfer komt door politiek handelen.
Zo stijgt dit jaar het tekort op de overheidsbegroting doordat Nederland 642 miljoen moet nabetalen aan Brussel. Maar volgend jaar is dat tekort spectaculair kleiner, want dan groeit de economie. Dat zorgt voor meer belastinginkomsten, minder werkloosheidsuitkeringen, dus meer geld in de schatkist.
Bovendien is het tekort uitgedrukt als percentage van de omvang van de economie. Als die groeit, daalt het tekort vanzelf. En groeien gaat die economie. Met 1,5 procent, een mooi cijfer na al die crisisjaren sinds 2008. Jaren waarin Haagse politici alles op alles hebben gezet het juiste te doen voor de Nederlandse economie. Bezuinigen vooral.
Maar steeds als ze dachten het sein 'brand meester' te kunnen geven, kwam er een dip, dubbele dip en driedubbele dip. Het CPB, de rekenbrigade van het kabinet, voorspelde keer op keer dat volgend jaar het herstel, zij het broos, echt gaat inzetten. Steeds volgde een teleurstelling.
Het deed weinig af aan het Haagse maakbaarheidsgeloof: als wij de goede besluiten nemen moet die economie toch een keertje aantrekken?
Schril contrast
De economische actor 'overheid' is groot: de begroting van het kabinet is bijna de helft van de omvang van de economie. Maar het overovergrote deel van die begroting ligt vast. Met de rest mag de politiek een beetje spelen, maar dat is te weinig om economisch beslissend te zijn.
Dat vormt een schril contrast met wat goedkopere olie en euro's teweeg brengen. Sinds juni is de euro bijna 9 procent minder waard geworden en een vat olie is liefst 40 procent goedkoper. Beide maken wat Nederland exporteert goedkoper. En dan trekt de wereldhandel ook nog eens aan. Die gunstige concurrentiepositie geeft vertrouwen. Aan bedrijven die minder energiekosten hebben en meer durven investeren en daarmee de werkgelegenheid stimuleren - al willen ze eerst hun personeel harder laten werken voordat ze nieuwe mensen aannemen.
En het geeft vertrouwen aan consumenten die meer durven kopen, ook al omdat ze minder uitgeven aan energie en benzine. De lage olieprijs houdt de inflatie bescheiden. Dat is voordelig voor huishoudens met vermogen, dat hierdoor zijn waarde beter behoudt. Dankzij goedkope olie en euro's stijgen de lonen harder dan de meeste prijzen. Dat is gunstig voor de koopkracht van consumenten.
De olie en de euro: Nederlandse politici kunnen ze niet beïnvloeden, maar die twee doen precies wat 'Den Haag' voor elkaar had willen krijgen. In plaats van olie en euro te bedanken, volhardt minister Kamp van Economische Zaken in economisch maakbaarheidsdenken. Want hij begroette de CPB-cijfers aldus: 'Dat steeds meer signalen op groen staan, is voor het kabinet een aansporing om vastberaden verder te gaan met het versterken van onze economie.'
