Nobelprijs Economie naar Amerikanen
De Nobelprijs voor economie is maandag toegekend aan twee Amerikanen voor hun onderzoek naar alternatieven voor het marktmechanisme.
Het is geen toeval dat het Nobelcomité juist dit jaar de winnaars buiten de paden van de klassieke economie heeft gezocht, denkt Jana Vyrastekova, econome aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. ‘De crisis zal daar zeker bij hebben geholpen.’
Vooral Ostrom is een atypische winnaar van de economische prijs (1,1 miljoen euro). Ten eerste is ze vrouw: dat is nooit eerder voorgekomen, in de veertigjarige geschiedenis van de Nobelprijs economie. Ten tweede is zij politicologe: ook dat is zeldzaam in een branche die vooral ‘echte’ economen lauwert.
Haar onderzoek richt zich vooral op milieuproblemen. Klassieke economen denken dat collectieve goederen zoals natuur, visvoorraden en water vroeger of later altijd uitgeput zullen worden. Volgens hen zal de homo economicus voor eigen gewin kiezen en geen rekening houden met de rest van de gemeenschap, of met de generaties na hem.
Ostrom kwam tot andere conclusies. In haar lab ontdekte zij dat veel mensen best willen samenwerken, als ze maar goed met elkaar communiceren. Ook in het echt zag zij veel voorbeelden van gemeenschappen die goede afspraken maken om beschikbare weidegronden, visgronden of bossen te verdelen en duurzaam te beheren.
Elke bemoeienis van buitenaf bleek in die gemeenschappen onheil te brengen. Een voorbeeld daarvan vormen lokale irrigatiesystemen in Nepal, die met dammetjes van stenen, modder en takken het water verdelen. Toen de Nepalese overheid de dammen met buitenlandse hulp ging vervangen door steviger betonnen exemplaren, eigenden dorpelingen zich veel vaker een groot deel van het water toe. Oorzaak: door de betere kwaliteit van de dammen hoefden ze minder goed samen te werken met de dammenbouwers stroomopwaarts.
Daan van Soest, hoogleraar milieueconomie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en daarnaast verbonden aan de Universiteit van Tilburg, was afgelopen zomer nog op een workshop van Ostrom in Bloomington, Indiana. Volgens hem heeft zij veel wetenschappers geïnspireerd. ‘Niet alle economen zullen haar kennen, maar haar theorieën van samenwerking en communicatie gelden breed. Niet alleen voor kleine groepen, maar misschien ook voor de klimaatonderhandelingen. Dat gaat uiteindelijk ook om een paar honderd mannen en vrouwen die er samen uit moeten zien te komen.’
