Negeer Shell en kijk naar de overheid

Shell boekte afgelopen jaar een recordwinst van 42 miljard euro, bijna net zo veel als die van de andere 24 AEX-beursfondsen opgeteld. De winst was net zo groot als de hele economie van bijvoorbeeld Bolivia en Letland. Goed verdiend, erg goed verdiend, net als die andere grote olie- en gasbedrijven trouwens.

De bekendmaking leidde deze week tot een golf van (links) protest, vooral gericht tegen de aanwending van die 42 miljard. In plaats van ermee te investeren in duurzame energie, verwent Shell de aandeelhouders door eigen aandelen in te kopen en de dividendbetalingen te vergroten. Het blijft fors investeren in olie- en gasproductie, en verhoudingsgewijs maar een beetje in duurzame energie, zoals windparken op de Noordzee.

Snijdt die kritiek hout? Op het eerste gezicht misschien wel. We moeten af van fossiele brandstoffen, en een beetje snel ook als we de opwarming van de planeet enigszins willen beperken, zoals internationaal is afgesproken. Shell produceert en verkoopt het spul waar we binnen niet al te lange tijd vanaf moeten. Investeer nu in wat anders.

Maar op het tweede gezicht niet. In praktische zin: voorlopig gebruiken we nog volop fossiele brandstoffen. En als de mondiale aanvoer ervan ook maar een pietsje wordt afgeknepen – de Russische gasproductie daalde vorig jaar met slechts 2,5 procent van de wereldwijde vraag, aldus Shell – gaan de verkoopprijzen door het dak (en verdient Shell extra miljarden). Het is, voorlopig, best handig dat iemand zich met olie- en gaswinning bezighoudt.

Principiëler is: het is aan Shell om te besluiten waarin het wil investeren. Je kunt vinden dat het onverstandig is te investeren in producten waarvan het gebruik de komende jaren door overheden wordt beperkt tot het nagenoeg wordt uitgebannen. Je kunt het een risico vinden voor het voortbestaan van de onderneming, vrezen voor het faillissement vóór 2050. Maar dat is voer voor aandeelhouders en analisten. Maatschappelijk maakt het weinig uit of Shell tegen die tijd failliet gaat.

De automobiel werd niet grootgemaakt door postkoetsproducenten, de stroomvoorziening werd niet aangelegd door kaarsenmakers, computers werden niet uitgerold door fabrikanten van typemachines. Op de wereld moet steeds meer duurzame energie worden geleverd, maar of Shell hierin een aandeel heeft, is maatschappelijk irrelevant.

Maatschappelijk zéér relevant is het gedrag van overheden, die het speelveld bepalen waarbinnen ondernemingen, ook Shell, hun strategie bepalen. En hierin staan economen en de actievoerders van Extinction Rebellion zij aan zij, desnoods op de A12 in Den Haag. Stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen!

Eind november vorig jaar tekenden liefst 380 economen een oproep van die strekking in het economenblad ESB. ‘Overheden werken hun eigen klimaatdoelen tegen’, schreven ze. ‘Ze bieden veel meer steun aan fossiele dan aan schone brandstoffen.’ Het Internationaal Monetair Fonds rekende het uit: wereldwijd geven overheden 6 biljoen dollar per jaar aan expliciete en impliciete subsidies voor olie, gas en kolen en slechts 80 miljard voor het schone spul. Ja, óók Nederland doet daaraan mee, met ten minste 4,5 miljard euro subsidie voor fossiele brandstoffen. Welgemeend economenadvies: ‘Direct stopzetten.’

Extinction Rebellion waarschuwt niet tegen het uitsterven van Shell hè. Het ter ziele gaan van ondernemingen getuigt juist van gezonde economische dynamiek. Laat Shell zich aanpassen of uitsterven, dat moet ons om het even zijn. Waar we ons druk over moeten maken, is het overheidsbeleid. Stop het subsidiëren van fossiele brandstoffen.