Na Unilever vertrekt ook Shell. Hoe erg is dat voor Nederland?

De hoog opgelopen rel over het afschaffen van de dividendbelasting van drie jaar geleden krijgt een venijnige nabrander, zo blijkt nu. Na Unilever vorig jaar vertrekt ook Shell naar Londen. Hoe erg is dat voor Nederland?

Het is maar een detail, maar toch. Nu Shell naar Londen vertrekt, vervalt Royal Dutch uit de naam. De olie- en gasgigant wordt een volledig Brits bedrijf en gaat voortaan gewoon als Shell door het leven. Zo komt er op een maandagochtend in november een ruw einde aan 114 jaar historie van Koninklijke Olie/Shell als Nederlands/Britse multinational. Dat is in elk geval symbolisch een dreun voor de BV Nederland.

Shell verklaart de verhuizing, net als eerder Unilever, uit de duale structuur. Het is naar recht een Brits bedrijf, met het hoofdkantoor in Den Haag en twee soorten aandelen, A en B. Die complexe structuur, met dubbel overleg en juridische verschillen, maakt het moeilijk snel kapitaal aan te trekken of grote overnames te doen. Straks is Shell een volledig Brits bedrijf, met het hoofdkantoor in Londen en één aandeel. Daardoor kan het bedrijf naar eigen zeggen slagvaardiger opereren, bijvoorbeeld om leidend te worden in de energietransitie.

Dividendbelasting

De verhuizing kwam maandag als een verrassing, maar hij komt niet helemaal uit de lucht vallen. Vorig jaar zomer merkte topman Ben van Beurden in het Financieele Dagblad al op dat Shell het hoofdkantoor in Den Haag had gevestigd omdat in 2004 was beloofd dat de dividendbelasting zou worden afgeschaft. Dat probeerde premier Mark Rutte drie jaar geleden ook, à 2 miljard euro per jaar, om Unilever naar Nederland te halen.

Toen dat door volkswoede dramatisch mislukte, wist Shell genoeg. De dividendbelasting werd niet meer afgeschaft. De Brits/Nederlandse multinational ging de opties onderzoeken en kwam maandagochtend met het antwoord: het bedrijf verhuist naar het Verenigd Koninkrijk, een land zonder dividendbelasting.

De vraag is: hoe erg is dat voor Nederland?

Topmanagers

Pakweg tien jaar geleden zou het een kleine ramp zijn geweest. Shell was toen bijvoorbeeld een van de grootste werkgevers van Nederland. Inmiddels telt het concern hier nog 8.500 banen. Het bedrijf benadrukte maandag dat alleen de raad van bestuur en een handvol topmanagers van Den Haag naar Londen gaat.

Shell blijft vanuit Nederland onder meer actief met de ontwikkeling van hernieuwbare energie, naast oude activiteiten als Shell Pernis. ‘Shell blijft ook in Nederland een grote speler’, benadrukte president-directeur Marjan van Loon van Shell Nederland.

Pakweg tien jaar geleden was Shell ook een van de leidende multinationals ter wereld, inmiddels staat het bedrijf vooral te boek als grote vervuiler. De Haagse rechtbank eiste dit voorjaar dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch terugdringt. Onlangs maakte pensioenfonds ABP bekend zich terug te trekken uit de olie- en gasreus. Beide zaken staan los van het besluit naar Londen te verhuizen, benadrukte Shell maandag. Volgens Milieudefensie zal de verhuizing ook geen gevolgen hebben voor de procedures tegen het bedrijf.

Prestige

Wel verliest Nederland – wel eens omschreven als ‘een klein land met grote bedrijven’ – alweer een grote multinational, en daarmee aan internationaal prestige. Bovendien worden strategische besluiten genomen op het hoofdkantoor, en dat staat straks in Londen. Aan de andere kant zijn er de afgelopen jaren nieuwe (en minder vervuilende) Nederlandse multinationals opgestaan, zoals betaalbedrijf Adyen.

VNO-NCW noemt het vertrek niettemin een ‘enorme aderlating voor Nederland’. ‘Met een vertrek van Shell verslechtert het Nederlandse vestigingsklimaat’, aldus de werkgeversvereniging, die al langer klaagt over het vijandige klimaat in Nederland tegenover grote bedrijven sinds de dividendbelasting. Tekenend voor de verhoudingen is dat het ‘onaangenaam verraste’ kabinet pas zondagavond werd ingelicht.

Jesse Klaver

Op sociale media gingen de boze blikken al richting Jesse Klaver, die het verzet tegen de afschaffing van de dividendbelasting leidde. De vraag is of de GroenLinks-leider dat erg zal vinden. Zijn partijgenoot Bart Snels heeft nog een voorstel ingediend voor een ‘verhuisboete’, waar Shell nog mee te maken kan krijgen. Wat het vertrek van de multinational voor de schatkist betekent is nog onduidelijk. Wel bleek twee jaar geleden dat Shell in Nederland geen winstbelasting betaalt.

Terwijl Shell in het door Brexit geplaagde Verenigd Koninkrijk juichend binnengehaald zal worden, likt Den Haag de wonden. ‘Bijzonder pijnlijk en betreurenswaardig’, noemde ceo Ben van Beurden het opgeven van de titel Royal Dutch maandagochtend. De komende tijd moet blijken of het verlies van de titel ‘Koninklijke’ na meer dan een eeuw de grootste pijn zal zijn van de verhuizing van Shell uit Nederland.