'Na het schandaal rond Vestia is het tijd om corporaties te nationaliseren'

In de volkshuisvestingssector bouwde zich een golf van 'vanity & greed' op direct na de brutering in 1994. Eerst een forse verhoging van directeurssalarissen. Direct gevolgd door de bouw van prestigieuze hoofdkantoren, soms bekleed met graniet en koperen dak zoals die van de Friese corporatie Elkien langs de snelweg in Heerenveen. De aankoop van een Maserati veroorzaakte een klein bijgolfje, idem dito die van het cruise schip Rotterdam. Het Noordanus nepotisme bij Vestia luidde de branding in die uiteindelijk eindigde bovenop een Londense call-girl.

Woningcorporaties staan onderling garant voor hun leningen van in totaal 70 miljard. Die waarborging leidt tot lage rentes: de basis van de huurexploitatie. Als de Vestia derivaten van circa 2 miljard verkeerd aflopen wordt het verlies over de 2,4 miljoen Nederlandse sociale huurwoningen omgeslagen. Een huurder in Smilde betaalt dan 2 maandhuren voor het Vestia verlies. Dat onderlinge waarborgsysteem is nu opgeblazen: het vertrouwen is weg.

De Nederlandsche Bank taxeert de netto vermogenswaarde van de
woningcorporaties op ruim 200 miljard euro. Bij ongewijzigd beleid, en zonder verdere Vestia stroppen, zal dit vermogen in 15 jaar groeien tot bijna 400 miljard euro netto. Vermogenswaarde wordt daarbij gedefinieerd als WOZ-waarde minus uitstaande schulden. In feite hebben alle Nederlandse burgers de afgelopen eeuw via allerlei subsidies voor het sociale woningbouw stelsel een spaarpot opgebouwd ter grootte van de staatsschuld.

Nationalisatie
Er valt veel voor te zeggen om tot nationalisatie van de corporaties over te gaan. Dat zal waarschijnlijk na het recente schandaal van Vestia ook wel moeten. Voorkomen moet worden dat de corporatiesector in brokstukken uiteen valt: er zit ruim 200 miljard maatschappelijk vermogen in de corporaties.
Maar dit vermogen is macro-economisch volstrekt achterhaald georganiseerd. Het woningcorporatiesysteem gaat uit van een betuttelende kijk op het sociaaleconomisch functioneren van 2,4 miljoen huurders. Het is gebaseerd op een mens- en maatschappijvisie uit 1901, het begin van de Woningwet.

Woningcorporaties zijn in de eigen terminologie van de stichtingsbeheersvorm veelal 'maatschappelijk gebonden eigendom'. Dat klopt ook want elke Nederlander staat, via haar gemeente, garant voor de leningportefeuille van ruim 70 miljard van de corporaties. Daarnaast heeft elke koper van een Vinexwoning via verschrijving in grond- en bouwkosten tot soms wel 60.000 euro betaald voor realisatie van de aanpalende sociale huurwoning in hetzelfde plangebied. 'Nationalisatie' lijkt wat zwaar aangezet, maar iedere burger is al op de een of andere wijze financieel verbonden met het woningcorporatiesysteem.

De Hoge Raad heeft onlangs op verzoek van de woningcorporaties zelf
nog eens bevestigd dat corporaties een zogenaamde ANBI zijn: een Algemeen Nut Beogende Instelling. Nationalisatie is qua Europese wetgeving mogelijk want 'volkshuisvesting' is in het Europese Handvest nadrukkelijk voorbehouden aan de individuele lidstaten.

Juridische mogelijkheden
Het nationaliseren van een ANBI juist met het oog op 'algemeen
belang', namelijk staatsschuld verlaging, is juridisch zonder meer haalbaar. Natuurlijk is het eigendomsrecht ook in het geding maar de recente, op verzoek van de corporaties zelf gedane, uitspraak van de Hoge Raad biedt de noodzakelijke juridische mogelijkheden.

Na nationalisatie zou grofweg de helft van de 2,4 miljoen sociale huurwoningen, de circa 1.2 miljoen huurwoningen tellende sociale kernvoorraad, in eigendom moeten worden overgedragen aan de gemeenten. Op gemeentelijk niveau ontstaat aldus een krachtige Sociale Woondienst waar bijstand, huursubsidie en betaalbare huisvesting bij elkaar komen.
Nieuwbouw en onderhoud kunnen via tenders bij marktpartijen gelegd worden. In feite keert daarmee het aloude Gemeentelijk Woning Bedrijf wat in veel dorpen en steden van 1901- 1994 naar tevredenheid functioneerde in een moderner jasje terug.

Eigendom
De andere 1.2 miljoen sociale huurwoningen zouden in eigendom kunnen worden overgedragen aan de zittende huurder tegen gelijke netto maandlasten. Dus huidige netto maandhuur wordt gelijk aan toekomstige netto hypotheekmaandlast.

Iedere lezer kan, gegeven de 30.000 euro schuld en gegeven de gemiddelde netto maand huur van 450 euro gevoegd bij een uiterst conservatief model van 20 jarige aflossing en bij toepassing van uitsluitend annuïtaire hypothecaire financiering uitrekenen dat er circa 80 miljard euro netto vrijvalt bij deze grootschalige eigendomsoverdracht tegen gelijke netto maandlasten.

De 1.2 miljoen gelukkige eigenwoningbezitters worden daarbij, anders dan in de huursituatie vermogend en gaan sparen, niet onbelangrijk gezien de pensioenproblematiek. Na 20 jaar dalen de hypotheeklasten tot nul en is er dus ruimte voor financiering voor groot onderhoud.

Staatsschuld
Nationalisatie is het ultieme VVD-SP/PvdA model: de SP/PvdA krijgt er een krachtig sociaal instrument op lokaal niveau bij: de Sociale Woning Dienst. De VVD krijgt er 1,2 miljoen zelfstandige eigen woningbezitters bij. En voor ons allen kan er een fors deel van de staatsschuld worden afgelost

^{Rene Strijland was in zijn werkzame leven aanvankelijk als stedenbouwkundig ambtenaar en uiteindelijk als zelfstandig risico dragend projectontwikkelaar betrokken bij de realisatie van enige duizenden huur- en koopwoningen.}

undefined