Milieubeweging staat in haar recht

ONDER de kop 'Wie denken ze wel dat ze zijn' beschrijft Marcel van Dam op de Forumpagina van 19 maart zijn irritatie over de opstelling van de Vereniging Milieudefensie en de Stichting Natuur en Milieu in het debat over Schiphol.

Kern van zijn kritiek is dat de milieuorganisaties net doen alsof zij contractpartij van het kabinet zijn in deze zaak. 'Niet de milieuorganisaties vertegenwoordigen de burgers, maar de volksvertegenwoordiging' zo stelt hij.

Van Dam raakt hier niet alleen een interessant, maar ook fundamenteel aspect van de democratische rechtsorde in ons land. Allereerst hebben kabinet en parlement de milieubeweging zelf heel nadrukkelijk bij deze discussie betrokken, onder erkenning van hun functie als belangenbehartiger.

Ook anderzins is de milieubeweging partij: de omwonenden van Schiphol die worden geteisterd door lawaai en vervuiling voelen zich eerder vertegenwoordigd door de milieubeweging dan door de volksvertegenwoordiging bij de behartiging van hun belangen.

Het kabinet heeft op voorstel van de commissie-In 't Veld aan oud-milieugedeputeerde Hans van der Vlist gevraagd te onderzoeken of een gespreksplatform van alle betrokkenen kan worden gevormd om uit de impasse in de Schipholdiscussie te geraken; met name de milieuorganisaties zouden moeten worden bewogen hieraan mee te doen. In onze democratie met een goed georganiseerd maatschappelijk middenveld is dat een volstrekt normale zaak.

Dan de juridische positie van belangenorganisaties in ons staatsbestel. In het Nederlands recht worden Milieudefensie en Natuur en Milieu erkend als belanghebbende organisaties in zaken die het milieu of de natuur betreffen. Deze organisaties worden dan ook ontvankelijk verklaard indien zij natuur- of milieubelangen in rechte verdedigen; ook als de Staat der Nederlanden de tegenpartij is.

Dit bleek bijvoorbeeld nog afgelopen jaar toen de rechter uitspraak deed over het gedogen van overschrijding van de geluidsnormen door Schiphol. Onze organisaties werden wel degelijk ontvankelijk verklaard; de rechter stemde weliswaar in met het gedogen in 1997, maar verklaarde tevens dat dit niet nog eens zou mogen gebeuren.

De laatste kanttekening betreft het primaat van de politiek. Dat primaat wordt door ons niet aangevochten, maar is minder absoluut dan Van Dam meent. Ten eerste heeft de politiek een deel van haar primaat weggegeven: Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen kunnen rekenen op een heel bijzondere voorkeursbehandeling.

Ten tweede moet ook de politiek zich houden aan de eigen afspraken, normen en regels. Als in de planologische kernbeslissing is vastgelegd dat Schiphol niet meer dan 44 miljoen passagiers per jaar mag 'verwerken', dan kan ook de politiek daar niet zomaar op terugkomen.

De rekenvoorschriften omtrent de geluidsbelasting door Schiphol zijn wettelijk vastgelegd; ook de politiek heeft zich daaraan te houden, mede in het belang van de burgerij die zij vertegenwoordigt. Doet zij dit niet dan zijn de milieuorganisaties bevoegd de zaak bij de rechter aanhangig te maken. Wij hebben in ons staatsbestel gelukkig een onafhankelijke rechter die ook handelingen van politiek gemandateerde instanties kan toetsen aan de wet.

Wij geven er verre de voorkeur aan om aan de overlegtafel tot voor milieu en leefbaarheid goede resultaten te komen. Ontneemt de politiek ons die mogelijkheid door wetsovertreding en manipulatie, dan kiezen wij de weg naar de rechter. Zo zit onze democratie in elkaar; en dat is maar goed ook.

Theo Wams is algemeen directeur van de Vereniging Milieudefensie.

Ad van den Biggelaar is algemeen directeur van de Stichting Natuur en Milieu.