'Mijn schulden lopen op, ik lig er 's nachts wakker van'
Daphne uit Doetinchem (40) kan de studiekosten van 812 euro per maand niet langer opbrengen. Een paar maanden voor de eindstreep van haar hbo-deeltijdopleiding communicatie aan de hogeschool Windesheim in Zwolle dreigt ze te moeten stoppen.
'Ik hoef alleen nog maar een paar kleine dingen af te ronden en mijn scriptie te schrijven, maar ik weet niet hoe ik aan het geld kom voor de laatste maanden', zegt Daphne. 'Mijn schulden lopen op, ik lig er 's nachts wakker van. Mijn tv is stuk, mijn afwasmachine is stuk, ik zit praktisch aan de grond. Hier kun je niet tegenop werken. Maar ik wil mijn opleiding zo graag afmaken, ik zit zo dicht bij de voltooiing. Gelukkig heeft de hogeschool me iets meer tijd gegeven om het bedrag te betalen.'
Tweede studie
Wie na het afronden van een eerste studie aan een volgende opleiding begint aan een van de 51 Nederlandse universiteiten of hogescholen, betaalt sinds 2011 niet de jaarlijkse 1.900 euro 'wettelijk' collegegeld die reguliere studenten betalen, maar het zogeheten instellingscollegegeld. De onderwijsinstellingen mogen de hoogte van dit bedrag zelf bepalen, op basis van de kosten die zij maken voor de opleiding. In de praktijk betekent het dat studenten voor een voltijdsopleiding 9.000 euro per jaar betalen, in extreme gevallen 32 duizend euro per jaar.
Daphne begon in 2009 aan haar tweede studie: een communicatieopleiding in deeltijd, naast haar fulltimebaan als juf op een basisschool. Toen betaalde ze nog het reguliere collegegeld. Vanwege gezondheidsproblemen moest ze haar studie een jaar onderbreken; ze onderging een reeks operaties aan haar oren.
Studeren in het buitenland
Nog geen kwart van de Nederlandse studenten gaat tijdens de studie naar het buitenland, terwijl 70 procent van de hbo'ers en 35 procent van de wo-studenten zegt dat wel te willen. Degenen die niet gaan zijn bang voor een studievertraging, kunnen het financieel niet opbrengen of vinden dat hun onderwijsinstelling te weinig informatie geeft over de mogelijkheden. Dit blijkt uit een onderzoek van de studentenvakbond LSVb en het Interstedelijk Studentenoverleg dat dinsdag is gepubliceerd. Vicevoorzitter Julia Verheul van de LSVb: 'Er zijn nog veel obstakels voor studenten om in het buitenland te studeren, terwijl hogescholen en universiteiten dit juist zouden moeten aanmoedigen om studenten voor te bereiden op de internationale arbeidsmarkt.'
Nieuwe regeling
Dit jaar viel ze tot haar schrik onder de nieuwe regeling - en moet ze 6.500 euro per jaar betalen voor de deeltijdopleiding, in acht termijnen van 812 euro.
Bij het ministerie van Onderwijs deed ze navraag naar de prijsstijging. 'U moet maar accepteren dat het duurder is geworden, kreeg ik als antwoord.' Waarop is dit bedrag gebaseerd?, vraagt ze zich af. Ze krijgt hooguit twee avonden per week les en soms ook weken niet, als het kerstvakantie is, of tentamenweek.
Zo werd haar droom een nachtmerrie. Waarom heeft ze indertijd niet meteen voor de opleiding communicatie gekozen? Daphne zucht. Op de havo zei haar decaan: communicatie, dat is een yuppenopleiding. 'Dat stootte me toen af.' Ze koos op haar 17de voor de toen in haar ogen veilige weg, de pabo. 'Ik ben in mijn hart geen leerkracht, wist ik al snel. Maar mijn ouders zeiden: maak het maar af, dan heb je dat papiertje in elk geval. Je hebt nog een heel leven voor je om iets anders te studeren.'
Minder studenten volgen 'onbetaalbare' vervolgstudie
Het aantal studenten dat een tweede studie volgt is in de afgelopen vijf jaar met ruim een derde afgenomen tot 22 duizend. Zo'n vervolgstudie, die gemiddeld 9.000 euro per jaar kost, is voor velen onbetaalbaar.
Belofte
Na haar studie ging ze fulltime aan het werk in het onderwijs. In 2000 deed ze een poging om aan de studie communicatie te beginnen, maar ze kon toen de reiskosten niet opbrengen. Na de dood van haar vader, in 2008, kreeg ze een voorschot uit de erfenis. 'Op zijn sterfbed heb ik hem beloofd iets van mijn leven te maken. Het voltooien van deze opleiding zie ik als een inlossing van die belofte. We hadden toen geen idee dat de kosten zoveel hoger zouden uitvallen.'
Ze rekent voor: als ze fulltime werkt in het onderwijs houdt ze per maand 2.000 euro netto over. Daarvan gaan nu 812 euro naar de hogeschool. Er zijn nog reiskosten en boeken die moeten worden aangeschaft. Er zijn geen regelingen die haar financiële last kunnen verlichten, ze kan geen aanspraak maken op zorgtoeslag of huurtoeslag. Op vakantie gaan zit er sowieso niet in. 'Ik ben nog nooit in mijn leven zo arm geweest', zegt Daphne. 'Ik voel me gestrest, waardoor ik weer minder concentratie heb om te studeren.'
Het valt haar op dat in de jaren dat ze studeert de deeltijdopleiding communicatie langzaam is leeggelopen. Een tweede studie is voor de meesten niet meer op te brengen, concludeert Daphne. 'De overheid heeft toch die slogan bedacht: 'Een leven lang leren'? Er is blijkbaar geen weg terug meer, als je op je 17de de verkeerde keuze hebt gemaakt.'
Ze overweegt nu haar communicatiestudie op te geven en een rechtenstudie te beginnen in Leuven. 'Voor 560 euro per jaar kan ik daar een deeltijdstudie doen', zegt Daphne. 'Dat is toch een andere prijs, die ik wel kan opbrengen.'
