Machtige alleskunner van het Nederlandse bedrijfsleven ‘kon het woord kernactiviteiten munten’

Floris Maljers leerde als zakelijk mentor toenmalig kroonprins Willem-Alexander een balans en de winst-en-verliesrekening lezen. Maar deze taak verbleekt bij alle andere functies die de oud-topman van Unilever op zijn cv had staan. Zelfs zijn zoon Alexander is verbaasd over wat hij allemaal gedaan heeft. ‘Ik wist het zelf niet meer. Van commissaris bij KLM, Philips en ABN Amro tot bemiddelaar bij Fokker en voorzitter van de commissie voor de Hedwigepolder.’

In 2019 noemde premier Mark Rutte Maljers een van de bazen van multinationals die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid hadden genomen: ‘Kerels die behoorlijke salarissen verdienden, maar op wie we trots konden zijn, omdat ze hun ondernemingen leidden in fundamentele wederkerigheid tussen wat een bedrijf verdient en wat de mensen verdienen.’

Opvallen bij de directie

Maljers, die vrijdagavond volgens zijn familie rustig is ingeslapen, was een echte Zeeuw. Hij groeide op in Middelburg, waar hij naar het gymnasium ging. Na het behalen van zijn diploma werd hij leerling-journalist bij de Provinciale Zeeuwse Courant. Hij moest onder meer de verslagen van gemeenteraadsvergaderingen maken. ‘Dus luisterde ik avondenlang naar discussies over een lantaarnpaal. Of die voor de Burgemeester Koddestraat 7 of 14 geplaatst moest worden. Op mijn achttiende voelde dat nu niet direct als mijn levensvervulling’, zei hij in een interview met Het Financieele Dagblad.

Hij besloot economie te gaan studeren in Amsterdam. Daar werkte hij ook bij een organisatie die internationale stages voor studenten regelde. Toen er een stage voor een functie bij Unilever in Turkije langskwam, besloot hij zelf te solliciteren. Bij terugkeer vroeg Unilever hem de kleine problematische vestiging in Colombia te managen. Hij wist de verliesgevende dochter winstgevend te maken.

‘Je moet ervoor zorgen dat je aan het begin van je carrière iets bijzonders doet’, zei Maljers daarover. ‘Onderling maakten wij altijd het grapje dat er op de directie-wc over je gesproken moet worden. Het was natuurlijk een kwestie van geluk dat deze mogelijkheid op mijn pad kwam, maar kennelijk heb ik ook wel iets goed gedaan. Mijn opvolger liet de zaak versloffen en moest voortijdig vertrekken.’

Kernactiviteiten Unilever

Na een nieuwe periode van drie jaar in Turkije kwam hij terug in Nederland, waar hij directievoorzitter werd van het Rotterdamse margarinebedrijf Van den Bergh en Jurgens. In 1974 trad hij al toe tot de raad van bestuur en tien jaar later werd hij bestuursvoorzitter, als opvolger van Frans van den Hoven. Unilever telde op dat moment wereldwijd 300 duizend werknemers.

Hij was toen al vader van drie kinderen. Alexander Maljers: ‘Het was een bizarre periode. Vlak voordat hij tot bestuursvoorzitter werd benoemd, overleed zijn dochter, mijn zus, aan een hersentumor.’ Unilever was op dat moment een allegaartje. Er waren oliemolens in Afrika, bierbrouwerijen, veevoederbedrijven, een rederij voor de grote vaart en een fabriek voor kantoormeubelen. Van al die activiteiten had het bedrijf geen verstand. Maljers stootte die allemaal af. Er bleven vier takken over: voeding, huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en chemie. Alexander: ‘Mijn vader kon het woord kernactiviteiten munten.’

Hij kocht het chemiebedrijf Naarden International voor de versterking van de chemiedivisie. Spectaculair waren vooral zijn acquisities van de Amerikaanse bedrijven Chesebrough-Pond’s, Elizabeth Arden en Calvin Klein. Daarmee maakte hij Unilever leidend op de cosmeticamarkt. Na drie jaar had Unilever dezelfde omzet als Philips, maar was het bedrijf wel drie keer zo winstgevend. Een wasmiddelenoorlog met concurrent Procter & Gamble begin jaren negentig ondermijnde die goede cijfers. In 1993, zijn laatste jaar, kocht Maljers nog 24 bedrijven voor Unilever, vooral om voet aan de grond te krijgen in Oost-Europa en Azië.

Philips, Fokker en Vendex-KBB

In dat jaar was hij al commissaris geworden bij Philips, waar ‘orkaan Gilbert’, zoals Jan Timmer werd genoemd, orde op zaken moest stellen. Nadat Wisse Dekker er de brui aan gaf, werd Timmer president-commissaris. Als marketeer vond hij dat Philips te weinig oog had voor de consument. Daarom haalde hij Cor Boonstra binnen. Die was bij koffieconcern Sara Lee gepokt en gemazeld in fast-moving consumer goods, producten met een korte levensduur en een snelle omloop. Maljers stapte abrupt op toen Boonstra de ene na de andere manager ontsloeg. Maar hij was nog niet van plan om achter de geraniums te gaan zitten. Er volgden nieuwe commissariaten bij KLM, SHV, Het Concertgebouw, BP en Vendex-KBB.

Maljers werd in 1996 door het kabinet ingeschakeld als bemiddelaar om Fokker te redden. Topman Jürgen Schrempp van Fokker-eigenaar Daimler-Benz vroeg om 3 miljard gulden staatssteun. ‘Ik had nog nooit meegemaakt dat ik een onderhandelaar tegenover me had die vanaf het begin zo vastbesloten was om niet te onderhandelen’, zei Maljers over Schrempp.

Als commissaris bij Vendex-KBB deed hij nog een poging om het warenhuisconcern te verkopen aan Jaap Blokker van de gelijknamige keten, maar hij kon niet voorkomen dat Vendex-KBB in 2006 in handen kwam van het opkoopfonds KKR. Dat stripte Vendex-KBB en verkocht het door, vooral aan andere opkoopfondsen. Op zijn 72ste mocht hij in Nederland geen commissariaten meer bekleden. Maar hij bleef daarna nog jarenlang actief. Zijn favoriete boek was Herzog van Saul Bellow. ‘If I am out of my mind, it’s all right with me’, luiden de openingswoorden. Drie keer zou hij het boek herlezen.