KLM kiest resoluut voor vermageringskuur

Het begint zo langzaamaan voorspelbaar te worden. Er hoeft geen aanslag te worden gepleegd, geen oorlog te worden gevoerd, of luchtvaartmaatschappijen raken en masse in paniek. Ook nu weer. De oorlog in Irak is nog geen twee weken oud, het SARS-virus woedt nog geen maand, maar de luchtvaartmaatschappijen lijken alweer op sterven na dood.

KLM is er net als na 11 september als eerste bij om de noodklok te luiden en drastische maatregelen aan te kondigen, vlak na het veel kleinere Finnair, dat gisteren ook aankondigde dat 1200 banen moeten verdwijnen.

De stap van KLM wordt door analisten enthousiast onthaald. 'Het getuigt van daadkracht', zegt Jan Wirken, analist bij Van Lanschot. 'Ze moeten wel', zegt Richard Brakenhoff, analist bij Kempen en Co. 'Ze hadden gehoopt de huidige crisis in de luchtvaart te overleven, door alleen in hun capaciteit te snijden, maar dat is nu niet meer voldoende.'

KLM klinkt resoluter dan bij voorgaande reorganisaties. Het bedrijf wil naar eigen zeggen 'structureel' veranderen. Om te voorkomen dat hij bij elke crisis opnieuw moet ingrijpen, moet het rendement fors omhoog. Andere Europese luchtvaartmaatschappijen zullen het voorbeeld van KLM binnenkort waarschijnlijk volgen. Als ze tenminste niet omvallen.

Na 11 september viel Swissair als eerste. Het Belgische Sabena en het Franse Air Liberté volgden vlak daarna. Wie zullen nu de slachtoffers zijn? 'Olympic Airways zit al heel lang op de wip', zegt Richard Brakenhoff, analist bij Kempen en Co, 'Verder zien ook de cijfers van het Portugese TAP en het Ierse Aer Lingus er niet best uit.'

De grote luchtvaartmaatschappijen Air France, British Airways, Lufthansa en KLM hoeven volgens Brakenhoff niet bang te zijn. Ze hebben nog zoveel geld in kas, dat een periode van forse verliezen niet direct fataal is. Bovendien zijn ook Europese overheden bijna altijd bereid bij te springen. 'De aantrekkingskracht van een eigen luchtvaartmaatschappij blijft groot', zegt Wirken.

KLM is het minst kwetsbaar. Door de verkoop van de aandelen in Northwest in 1997 en het boekingssysteem Galileo in 1999 heeft het bedrijf nog steeds een miljard euro in kas.

De vooruitzichten voor de lange termijn zijn echter onverminderd slecht. Wirken: 'Deze industrie is er een van structurele overcapaciteit.' Al jaren wordt er daarom driftig gespeculeerd over fusies en overnames, maar al jaren gebeurt er vrijwel niets. Regels en nationale trots stonden tot nu toe in de weg.

Ook KLM slaagde er nooit in een geschikte partner te vinden. De avances met British Airways en de verloving met Alitalia liepen op niks uit. Inmiddels lijkt KLM de hoop op een fusie te hebben opgegeven. Een alliantie met British Airways of Air France is het hoogst haalbare. 'Beide luchtvaartmaatschappijen hebben ons vorig najaar uitgenodigd', zegt een KLM woordvoerder. 'De komende maanden besluiten we met wie we in zee gaan.'

Door de alliantie tussen Delta, de Amerikaanse partner van Air France, en Northwest, de partner van KLM, vorig jaar, lijkt een keuze voor Air France waarschijnlijker. KLM ontkent dat. 'We hebben met Northwest afgesproken dat we vrij zijn bij het kiezen van onze Europese partner.'