Kleine winkelier: ‘Ik moet wel meedoen aan Black Friday, anders heb ik geen omzet’

Een kilo bananen voor 21 cent, een reep chocolade voor 13 cent en maar 64 cent voor 300 gram koffie: dat zijn de Black Friday-deals die op de hoek van de Haarlemmerdijk in Amsterdam worden aangeboden. ‘De goedkoopste winkel van Nederland’, staat op de gigantische poster aan de zijkant van het pand.

Binnen scharrelen een paar nieuwsgierige buurtbewoners rond die voorzichtig wat bananen in boodschappenmandjes leggen. Daar blijkt hoe de vork echt in de steel zit: de pop-upwinkel is een initiatief van non-profitorganisatie Solidaridad, om aandacht te vragen voor de prijsverdeling van producten die we in de supermarkt kopen. De geadverteerde prijzen zijn de bedragen die daadwerkelijk bij de boer of maker terechtkomen. Zo ontvangen cacaoboeren 7 procent van de prijs die de consument afrekent, terwijl de winkel 44 procent opstrijkt. ‘We krijgen te weinig geld voor onze cacao’, concludeert boerin Mawuse Hotor, die speciaal voor deze actie uit Ghana is gekomen.

‘Wij willen winst voor iedereen’, legt directeur van Solidaridad Heske Verburg uit. ‘De consument hoeft misschien niet meer te gaan betalen, als het geld maar beter verdeeld wordt en er aandacht is voor het milieu en de armoede aan het begin van de keten.’ Koopjesjagers zijn welkom − de producten zijn echt voor die lage prijzen te koop − maar ze willen vooral mensen bewust maken van waar de huidige prijs vandaan komt. ‘We laten zien dat winkels ook verantwoordelijkheid kunnen nemen door producten in de schappen te leggen waar een eerlijk loon voor is betaald.’

Dat Solidaridad de consument juist op Black Friday wil confronteren met zijn koopdrang is geen toeval. Het vanuit Amerika overgewaaide kortingfestijn wint aan populariteit in Nederland en lijkt nu zelfs uit te breiden naar een hele week: Kieskeurig.nl laat weten dat op maandag voor Black Friday dit jaar 53 procent meer verkeer was op de prijsvergelijkingssite dan op dezelfde dag vorig jaar.

Gedwongen korting

Black Friday is niet voor iedereen een feest. Een ‘catch 22 voor de kleine ondernemer’, noemt Maarten Gijsenberg, universitair hoofddocent marketing aan de Rijksuniversiteit Groningen, deze dag. ‘Meedoen levert problemen op, maar niet meedoen ook.’ Hij benadrukt de slechte timing voor de Nederlandse winkelier: ‘Black Friday dwingt om korting te geven op een moment waarop dat niet nodig is, want in december wordt toch wel geld uitgegeven. Van oudsher konden winkels juist nu omzet generen om een eventueel minder jaar goed te maken.’

‘We hebben besloten er niets aan te doen, laat die grote ketens maar’, vertelt Marieke, een van de eigenaars van Schaak- en Gowinkel Het Paard, een spellenwinkel op de Haarlemmerdijk. ‘Wij kunnen toch geen kortingen geven van 50 tot 70 procent. En dit is de week vóór onze drukste periode, we zijn een dief van onze eigen portemonnee als we nu gaan stunten.’ Mede-eigenaar Ivar vult aan: ‘Aan de ene kant hebben we het gevoel dat we er in mee moeten, maar aan de andere kant past het niet bij ons. Het is ook een soort statement om niet mee te doen: ik wil er niet in meegezogen worden.’

Ook kledingwinkel Tenue de Nîmes doet niet mee aan Black Friday, vertelt verkoopster Madeline: ‘We verkopen spullen van uitstekende kwaliteit die je hele leven mee kunnen. De fast-fashionketens die dit soort kortingen aanbieden, staan ver van ons af.’ Maar veel klanten verwachten wel korting: ‘We zijn pas drie kwartier open en we hebben al meerdere klanten gehad die vragen naar onze speciale acties vandaag.’

Bomen planten

De keuze van winkeliers om niet mee te doen aan de ratrace van Black Friday, kan de bewuste consument juist de winkel inlokken. ‘Je merkt dat er een discussie op gang komt of we dit als samenleving wel moeten willen’, vertelt universitair hoofddocent Gijsenberg. ‘Zo zijn er steeds meer winkels die bijvoorbeeld meedoen aan een tegenbeweging als Green Friday. Meubelwinkel SofaCompany plant dit weekend vijftig bomen per verkocht product.’ Daarnaast kunnen kleine winkeliers zich volgens hem op deze dag juist goed onderscheiden van onlinewinkels: niet door korting te geven, maar door speciale aandacht te besteden aan de klant.

Zo werkt het in de praktijk niet altijd. Tina Piket, eigenaar van de kledingwinkel Natuurlijk vindt de koopjesdag ‘verschrikkelijk’. Ze adverteert tegen haar zin met uitverkoop: ‘Ik moest wel, ik had de hele week amper omzet.’ Ze benadrukt hierbij ook de verantwoordelijkheid van de consument. ‘Mensen zeggen dat ze het erg vinden dat de kleine winkels verdwijnen, maar dat zijn ook de mensen die alleen in de uitverkoop kopen.’ Hierbij ziet ze een verschil tussen de generaties: ‘Jonge mensen zijn bewuster bezig met wat ze kopen. Het zijn de oudere mensen die alleen maar op zoek zijn naar koopjes, terwijl dat juist de mensen zijn met geld.’

De consument is dan ook verdeeld over Black Friday. Volgens onderzoek van Kieskeurig.nl associeert een derde van de mensen die vorig jaar tijdens Black Friday niets kochten het kortingfestijn met misleiding. Een groot aantal webwinkels adverteert met verzonnen aanbiedingen, onderzocht de Consumentenbond eerder deze week. Universitair hoofddocent Gijsenberg denkt dat klanten steeds bewuster worden dat die ‘goede deal’ misschien wel minder mooi is dan hij lijkt.

Het is maar afwachten of Black Friday de komende jaren zo groot blijft, concludeert Gijsenberg. En dat is mogelijk goed nieuws voor de kleine winkelier. ‘De eerste paar keer vliegt de consument misschien op de deals af, maar mensen beseffen ook dat het wellicht iets minder fantastisch is dan het lijkt. De klant is misschien impulsief, maar niet dom.’