Kerken treffen achilleshiel van het kabinet

Van onze verslaggever

AMSTERDAM

Het gestolen brood van Muskens, het tentenkamp voor uitgeprocedeerde asielzoekers en de opvatting van Simonis dat abortus en zinloos geweld rechtstreeks met elkaar in verband staan en dat dit kabinet daar medeschuldig aan is, hebben bij paars gevoelige snaren geraakt. Want in al deze gevallen gingen of gaan bewindslieden een gesprek aan over de kritiek van de kerken.

Gisteren sprak de Raad van Kerken, waarbij alle grote kerkgenootschappen zijn aangesloten, met staatssecretaris Schmitz van Justitie en minister Dijkstal van Binnenlandse Zaken. Eerder sprak premier Kok met Muskens en binnenkort volgt een gesprek tussen minister Borst en Simonis. De bereidwilligheid van het kabinet om gesprekken met de kerken te voeren naar aanleiding van de kritiek is opmerkelijk.

Want op zich zeggen de kerken niets nieuws. Al jarenlang waarschuwen ze tegen een tweedeling in de samenleving, tegen slechte opvang van vluchtelingen en - vooral de r.k. kerk - tegen de wijze waarop abortus en euthanasie zijn geregeld.

Nieuw is de wijze waarop het kabinet zich door de kritiek van de kerken voelt aangesproken. Het succes van de, volgens de r.k. kerk, inmiddels enig overgebleven brede protestbeweging verbaast de kerken zelf misschien nog wel het meest. Maar hoe verbaasd ook, ze springen - al dan niet begeleid door pr-functionarissen - in het vacuüm waarin de samenleving verkeert. Ze hebben een gat in de levensbeschouwelijke markt ontdekt, de enige markt waarop paars geen vat lijkt te hebben.

Ook de kerkelijke achterban is opgeleefd door de aandacht van het kabinet. Want je kunt als christen weer trots zijn op kerken die, in tegenstelling tot de staat, barmhartigheid tonen door vreemdelingen op te vangen. De kerken zijn weer zichtbaar, de thema's zijn concreet. Het tentenkamp en het kerkasiel hebben tot een ongekende eenheid onder de kerken geleid.

Van kardinaal tot gereformeerde-bonder, iedereen steunt de acties. Er is een kloof ontstaan tussen de gezagsgetrouwe kerkelijke voormannen van christelijk rechts en hun volksvertegenwoordigers van GPV en RPF, die alle begrip toonden voor de regering. Dat is hoogst opmerkelijk.

Voor veel kerkleden is de legalistische opstelling van vrijwel alle kamerleden ten opzichte van het tentenkamp een steen des aanstoots. De regering leek nauwelijks barmhartigheid en solidariteit te tonen voor deze outcasts. Dat een groep vluchtelingen met regeltjes om de oren wordt geslagen terwijl de regels een stuk soepeler worden gehanteerd als het om mainport Schiphol gaat, is veel kerkleden een doorn in het oog.

Kritiek van de Raad van Kerken op armoede, de aanpak van vluchtelingen en milieubeleid klonk al onder de kabinetten-Lubbers. Maar hoe weinig zijn kabinetten ook deden met die kritiek, ze hadden het aureool christelijk geïnspireerd te zijn. Met het paarse kabinet is dat afgelopen. In de ogen van de kerken probeert paars de samenleving van alle confessionele bindingen los te maken.

Het maatschappelijke middenveld moet wijken voor individuen die rechtstreeks zaken doen met de overheid. Paars wil af van het confessioneel onderwijs, de confessionele omroep en de zondagsrust. Het wil van Nederland een 24-uurs-economie maken waarin alleen nog plaats is voor liberaal gedachtengoed, zo vrezen de kerken.

Zij vragen zich af waarom dat moet. Ze vragen zich ook af waarom de regering alleen maar praat over Maasvlaktes en vliegvelden in zee, maar geen enkele visie lijkt te hebben op hoe Nederland er moet uitzien op moreel en sociaal terrein. De buitenkant van Nederland staat volop in de aandacht, maar de aandacht voor de binnenkant, de ziel, is afwezig.

Het kerkelijk protest komt van onderop. Het zijn christenen in gemeenten en parochies die de kerkleiding hebben gewaarschuwd voor de armoede en de uitzichtloze positie van sommige vluchtelingen. De raad heeft die signalen gebundeld en geuit. Het feit dat de kerkelijke kritiek op de inrichting van Nederland in onverwacht vruchtbare aarde valt, duidt er - gezien de felle reacties van Kok, Dijkstal, Schmitz en Borst - op dat de kerken de achilleshiel van het kabinet hebben geraakt.

Henk Müller