Hoeveel meer koffiebars of lunchrooms kan Hilversum nog aan?

Bij Doppio Espresso in Hilversum bereiden ze een uitmuntende cappuccino in een pand dat de hele 20ste eeuw uiteenlopende winkelformules huisvestte. Dat varieerde van een gordijnenzaak tot aan de verkoop van Bang & Olufsen-muziekinstallaties. De laatste winkel, die na de eeuwwisseling het hoofd boog voor de komst van de barista's en de piadina's met truffelsalami, droeg de naam All-in Deco. Speciaalzaak in woonaccessoires.

Gedateerde winkels omkatten tot eigentijdse horecagelegenheden waar jonge zzp'ers met plezier hun laptop openklappen: het is een beproefde methode om de nog altijd groeiende winkelleegstand en dalende bezoekersaantallen in steden met minder dan 100 duizend inwoners tegen te gaan.

Hilversum is een van die gemeenten. Het aantal horecazaken in voormalige winkels is er sinds 2010 meer dan gemiddeld toegenomen, leert een inventarisatie van ABN Amro en marktonderzoeksbureau Locatus. En, zoals geldt voor veel middelgrote steden, dat lukt binnen de bestaande bestemmingsplannen. Althans, zolang het dag- en avondhoreca betreft, zegt Marije Drost, die sinds 2014 bij de gemeente Hilversum de revitalisering van het winkelhart van de stad begeleidt. Horecaondernemers die in een leegstaand winkelpand een koffiezaak, lunchroom of restaurant willen beginnen, mogen in Hilversum rekenen op een vlotte afhandeling van hun vergunningsaanvraag.

De afgelopen zeven jaar kwamen er alleen al in de belangrijkste winkelstraten van Nederlandse steden bijna een paar duizend horecagelegenheden bij, waaronder ruim achthonderd lunchrooms en bijna negenhonderd restaurants. Ook het aantal ijssalons, pannekoekenhuizen en snackbars nam toe. In Hilversum nam het aandeel 'leisure' de afgelopen tien jaar met 6 procent toe, registreerde Locatus. Onder die noemer vallen ook fitness, bioscopen en musea, maar het leeuwendeel is horeca. Het segment 'leisure' beslaat een kwart van alle winkelpanden in Hilversum.

Omschakeling

Terwijl het winkellandschap in de voorbije jaren door het veranderende consumentengedrag, de opmars van grote buitenlandse ketens en de digitale revolutie voorgoed veranderde, zaten veel lokale bestuurders en ondernemers op hun handen. Ook daarin is Hilversum niet uniek. Voorink, in het college van D66, VVD, CDA en SP verantwoordelijk voor de binnenstad, erkent dat ook zijn stad te laat zag dat de klassieke modellen van de detailhandel waren uitgewerkt en dat een snelle en drastische omschakeling naar een compacter en kwalitatief hoogwaardiger kernwinkelgebied noodzakelijk was. 'Wij zijn relatief laat gaan beseffen dat het revitaliseren van je winkelhart niet iets is wat je er even bijdoet', erkent VVD-wethouder Floris Voorink.

De Noord-Hollandse stad, naar inwonertal de 37ste gemeente van Nederland, zag de winkelleegstand vorig jaar oplopen naar 14 procent, vooral als gevolg van het verdwijnen van V&D. De zuigkracht van Amsterdam en Utrecht, beide op 20 minuten rijden, is in 'de Mediastad van Nederland' voelbaar en ook de concurrentie met de eveneens nabijgelegen steden Amersfoort en Almere is 'knetterhard'. Voorink: 'Hilversum had ooit een sterke regiofunctie, maar 't Gooi oriënteert zich nu ook op andere plaatsen.'

Drie jaar geleden ging de knop om. Inmiddels wordt op diverse borden tegelijk geschaakt en dat gaat in een behoorlijk tempo: 10 miljoen euro voor een upgrade van de Hilversumse binnenstad, 50 miljoen voor herinrichting van het stationsgebied. Vastgoedeigenaar Kroonenberg stak 28 miljoen in een verbouwing van zijn gedateerd geraakte, ruim veertig jaar oude overdekte winkelcentrum Hilvertshof. Gunstig is dat de regio dichtbevolkt en koopkrachtig is en dat Hilversum veel zzp'ers in de creatieve industrie huisvest.

Grandeur

Horecaondernemer Teus Kroon is opgetogen over de voortvarendheid waarmee het college de binnenstad van Hilversum nieuw leven inblaast. Vorige maand opende hij er zijn foodhall 'Mout', tevens onderdak biedend aan de Gooische Bierbrouwerij. Bezoekers kunnen door een glazen afscheiding volgen hoe het brouwen er bij de buren aan toe gaat. De oorspronkelijke gevel van het pand, in art-nouveaustijl, is weer zichtbaar. Die was vanaf de jaren zeventig aan het oog onttrokken door de fantasieloze beplating van een bioscoop. Het pand heeft nu weer de grandeur die het bezat in de eerste helft van de 20ste eeuw, toen het de showroom huisvestte van Auto Palace De Wit.

Naar verwachting blijft het aantal horecagelegenheden in winkelgebieden de komende jaren groeien. Hoelang gaat dat goed? Wanneer is de grens bereikt? 'Er is nog veel groeipotentie voor de horeca in winkelgebieden, maar de ideale verdeling tussen winkels en horecazaken verschilt per locatie', zegt Sonny Duijn, sectoreconoom bij ABN Amro. 'Op sommige plekken is een overvloed aan horeca. Het verzadigingspunt is bereikt als de groei van het aantal horecazaken ten koste gaat van de beleving van het winkelend publiek. In plaats van dat horeca en winkels elkaar versterken, roept het dan irritatie op en werkt het averechts. En dat kun je uiteindelijk gaan terugzien in een afname van het aantal bezoekers, dalende omzetten en meer faillissementen.'