Hoe kroonjuweel van de VVD veranderde in gifpil
Het demasqué is compleet. Als Ivo Opstelten en Fred Teeven niet in maart al waren opgestapt, dan had de aftocht woensdag plaatsgevonden. De onderzoekscommissie onder leiding van ex-ombudsman Marten Oosting laat weinig heel van het ultieme VVD-bolwerk: het ministerie van Veiligheid en Justitie.
Mark Rutte moet nu de klappen opvangen. De premier bleef tot het bittere einde achter zijn crime fighters staan. Opstelten was volgens Rutte 'full focus', ook al had hij toen al de Kamer verkeerd ingelicht over de vijftien jaar oude schikking met drugscrimineel Cees H.. En ook na het vertrek van de twee VVD-bewindspersonen hield de premier vol dat de Teeven-deal in de haak ('het mocht') was.
Voor die houding gaat hij nu een prijs betalen. Zelfs coalitiepartner PvdA wil dat de premier berouw toont.
Het 431 pagina's dikke eindrapport van de commissie Oosting biedt weinig ontsnappingsruimte. Het oordeel over de deal die Teeven in 2000 als officier van justitie sloot, is onverbiddelijk. Drugscrimineel Cees H. ging er met veel te veel geld vandoor, kreeg tegen de regels in strafvermindering en mocht zijn miljoenen ook nog eens geheimhouden voor de fiscus. Samen met de huidige VVD-senator Ben Swagerman, destijds plaatsvervangend hoofdofficier, hield Teeven onwelgevallige informatie verborgen voor zijn superieuren in Den Haag.
Onduidelijk blijft of Cees H. in ruil voor de zeer gunstige schikking belastende informatie verstrekte over andere criminelen. Teeven, die destijds zwaar bedreigd werd door criminelen, weigert daar over te praten. Hij blijft volhouden 'het publieke belang' te hebben gediend.
Hoe dank ook, het imago van de crime fighter Teeven wordt door het rapport zwaar aangetast. Dat geldt evenzeer voor de status van ex-minister Opstelten als door de wol geverfde bestuurder. Het erelid van de VVD leidde de politieke escalatie in door de Tweede Kamer in 2014 voor te spiegelen dat Cees H. 'slechts' zo'n 1,25 miljoen gulden had overgehouden aan de deal. Daarna slaagde hij er maar niet in om de waarheid boven water te halen.
Zelfs toen Nieuwsuur in maart 2015 tot achter de komma het miljoenenbedrag wist te melden dat Cees H. over had gehouden aan de deal, bleef Opstelten in een staat van ontkenning. En dat terwijl de VVD'er toen al over aanwijzingen beschikte dat de berichten klopten.
De belangrijkste aanwijzing? Het geheugen van Teeven, die tot een vergelijkbare conclusie kwam als Nieuwsuur. Maar volgens Opstelten was die herinnering 'onvoldoende'. Het gespreksverslag met de bekentenis van Teeven mocht niet naar buiten. Ook Rutte hield openbaarmaking later tegen, al is daar volgens de onderzoekscommissie geen enkele reden voor te bedenken.
Het rapport toont ook nog eens aan dat Opstelten tegen het advies van zijn ambtenaren in een onafhankelijk onderzoek tegenhield. De interne onderzoeker die wel aan de slag ging, mocht niet praten met Teeven. De zoektocht naar een bonnetje liep op niets uit.
Oosting wil desondanks niet spreken over een doofpot. Volgens de onderzoeker was er gebrek aan 'regie' en 'politieke sensitiviteit'. Bij Opstelten, de bestuurlijke veteraan? Op basis van het feitenrelaas trekt de oppositie een omgekeerde conclusie: de VVD-kopstukken waren zo begaan met het bewaken van hun imago dat de waarheidsvinding op een laag pitje stond.
Veiligheid, het kroonjuweel van de VVD, is nu een gifpil geworden. Ook VVD-Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg ligt onder vuur. Volgens Oosting liet ze na om een anonieme brief over de zaak ter beschikking te stellen aan de onderzoekscommissie. 'Meer dan onhandig', aldus Oosting.
Aan Rutte de taak om te voorkomen dat de schade nog groter wordt en de VVD eindelijk te verlossen van de geest van Cees H..
