'Het werk geeft me de energie die ik thuis hard nodig heb'

Werknemers kunnen vanaf volgend jaar zorgtaken makkelijker combineren met hun baan. Ouders kunnen eenvoudiger verlof opnemen bij de geboorte van een kind, en werknemers kunnen straks ook verlof opnemen voor de zorg voor een zieke vriend of bekende.

Daar heeft de Tweede Kamer gisteren mee ingestemd. Door veranderingen in het zorgverlof moet werken en zorgen beter samengaan, zo wil het kabinet. Want in 2015 wordt er flink hervormd in de zorg. De drempel naar een verpleeghuis wordt hoger, waardoor ouderen langer thuis blijven wonen. Een deel van de zorgtaken wordt overgeheveld naar de gemeenten, die deze taken met minder geld moeten uitvoeren. Het kabinet wil dat familie en buren bijspringen en een deel van de zorg op zich gaan nemen.

Een op de acht Nederlanders zorgt nu naast zijn baan voor een hulpbehoevende vriend of een familielid. Dat blijkt in de praktijk soms ingewikkeld. Voor veel mantelzorgers is het moeilijk om die zorgtaken met hun dagelijkse werk te combineren. 'Het ideaalbeeld van de werknemer die succesvol is in arbeid en zorg, actief en flexibel blijft tot aan het pensioen, en meer verantwoordelijkheden op zich neemt in de zorg voor naasten, zal niet voor iedereen haalbaar zijn', schreef het Sociaal en Cultureel Planbureau in een recent gepubliceerd rapport over burn-outs.

Dat moet dus anders, weet ook het kabinet. Wat gaat er veranderen nu de Tweede Kamer de Eerste Kamer moet zich nog over het plan buigen met de uitbreiding van het zorgverlof heeft ingestemd? De nieuwe regelgeving gaat in per 1 januari, maar voor het kort- en langdurend zorgverlof krijgen werkgevers en vakbonden tot juli de tijd om de cao aan te passen.

undefined

Voor mantelzorgers

Het zorgverlof wordt uitgebreid naar niet-familieleden. Wie werkt en tegelijkertijd zorgt voor een zieke vriend of bekende, kan met ingang van aankomend jaar ook zorgverlof aanvragen. Nu hebben alleen mensen die voor een direct familielid zorgen, bijvoorbeeld voor een zieke partner, ouder of kind, die mogelijkheid. 'Stel, je zorgt voor een vriendin met kanker, dan kun je daar straks ook zorgverlof voor aanvragen bij je werkgever', zegt Fleur Kusters van de landelijke vereniging voor mantelzorgers Mezzo. 'In het verleden kon dat niet, omdat het geen direct familielid is.'

Het verlof gaat bovendien niet alleen gelden bij levensbedreigende ziekten, maar voor alle vormen van ziekenzorg bijvoorbeeld bij een chronische aandoening. Kusters: 'Het zal in de toekomst vaker voorkomen dat we voor elkaar gaan zorgen, ook voor buren en vrienden. Daarom is het belangrijk dat het zorgverlof is uitgebreid.'

Maar er is meer nodig, denkt Kusters. 'Een ouder met een gehandicapt kind heeft niet genoeg aan een paar weken verlof. Die is zijn hele leven bezig met zorgen. Daarom begint mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid met het bespreken van de mantelzorgsituatie en het samen met de werkgever zoeken naar een langetermijnoplossing. Is het bijvoorbeeld mogelijk om een dag thuis te werken of later te beginnen? Dat kan nu nog lang niet altijd. Er is een cultuuromslag nodig.

undefined

Voor flexibel werken

Werknemers krijgen meer recht om zelf te bepalen waar en wanneer ze werken. Moet een werknemer naar de apotheek om medicijnen te halen voor een zieke partner, of overdag mee met een ouder voor een onderzoek in het ziekenhuis? Dan kan hij of zij bij de werkgever vragen om andere werktijden of een flexibelere werkomgeving. Een werkgever moet het verzoek om thuis te werken overwegen, maar mag het wel weigeren.

'Iedere zorgsituatie is verschillend. Daarom is flexibiliteit belangrijk', zegt Marjolein Broese van Groenou, hoogleraar informele zorg aan de Vrije Universiteit Amsterdam. 'Soms moet een mantelzorger plotseling overleggen met een thuiszorgorganisatie, of valt een behandeling zo zwaar dat ondersteuning nodig is. Dat moet in je werksituatie wel kunnen.'

Een mantelzorger moet de problemen wel met de werkgever bespreken, en dat gebeurt nog weinig, denkt Broese van Groenou. 'De sleutel ligt bij de werkgever. Die moet openstaan voor het feit dat werknemers naast hun werk nog zware taken vervullen in de samenleving, en daar op inspelen. Bijvoorbeeld door in het jaarlijkse functioneringsgesprek naar mantelzorg te vragen. Of door flexibel werken op te nemen in de cao. Per persoon is een andere oplossing nodig, daar moet een werkgever oog voor hebben.'

Uit onderzoek van werkgeversvereniging AWVN blijkt dat dit soort afspraken al regelmatig op de werkvloer worden gemaakt. 'De combinatie van arbeid en zorg is belangrijk, dat vinden werkgevers ook', zegt Kim van der Hoeven van AWVN. 'Maar die afstemming kan prima op de werkvloer zelf worden geregeld. Het opleggen van te veel regels vanuit de overheid werkt juist averechts, en komt de flexibiliteit bij het vinden van het een passende oplossing niet ten goede.'

undefined

Voor ouders

Het ouderschapsverlof wordt uitgebreid. Nu hebben vaders nog twee dagen betaald kraamverlof als ze met hun partner een kind hebben gekregen. Wie wil, moet daar drie dagen extra aan vast kunnen plakken. Die dagen zijn wel voor eigen rekening, maar mag de werkgever niet weigeren.

Als een baby na de bevalling langdurig in het ziekenhuis moet blijven, bijvoorbeeld bij een vroeggeboorte, krijgt de moeder langer bevallingsverlof. Uiteindelijk moet een moeder tien weken thuis kunnen zijn met het kind, vindt de overheid. Die tien weken gaan in de nieuwe situatie pas in na ontslag uit het ziekenhuis. Als de moeder overlijdt, mag de partner het bevallingsverlof van de moeder overnemen.