Het raadselachtige pokerspel om V&D

Op naar een doorstart

TWEE DAGEN VOOR KERSTAVOND

De marimba klinkt in het kantoor van Hanneke De Coninck-Smolders - de standaard beltoon van de iPhone 6. Even later klinkt het gitaarspel van Eddie Vedder uit de telefoon van Kees van de Meent, Just Breathe van Pearl Jam. Aan beiden stelt de rechter dezelfde vraag. Beiden ervaren hetzelfde gevoel van trots, zien dezelfde enorme berg werk die voor hen ligt, maar beiden geven hetzelfde antwoord: ja, wij slepen Vroom & Dreesmann door dit faillissement heen. Ze treffen elkaar in het hoofdkantoor van V&D, en gaan aan het werk.

Het zijn korte nachten voor de topmannen en -vrouwen van V&D, al was het maar vanwege het tijdsverschil met Florida. Daar beslist durfinvesteerder Sun Capital namelijk met telkens een vertraging van zes uur over het lot van het warenhuis. Dagenlang wordt gehandjeklapt - alle bedragen tussen 12 miljoen euro en 81,5 miljoen euro vliegen over tafel. Of beter: worden van het V&D-hoofdkantoor op de Laarderhoogtweg in Amsterdam Zuid-Oost richting Florida gemaild en gebeld.

Maar ergens te midden van al dat transcontinentale verkeer, wordt op 22 december een grens bereikt. De partijen komen er niet uit, Sun trekt zijn handen na vijf jaar van V&D af en er wordt uitstel van betaling aangevraagd.

In de winkels weten de werknemers op dat moment nog niets. Tuurlijk, iedereen merkte dat er weinig dikke jassen waren verkocht in de weken ervoor - de zomer wilde maar geen plaats maken voor de herfst. Maar Sun heeft overal en openlijk beloofd tot minstens halverwege 2017 geld te storten, dus geen probleem. En belangrijker nog, er liggen nieuwe plannen van nieuwe topmannen en -vrouwen die goed zijn uitgedacht. Er zijn mooie nieuwe kleren besteld, de winkels worden minder duf. Het meeste personeel heeft er eigenlijk wel zin in. Eindelijk een beter jaar.

V&D is failliet

OUDEJAARSDAG

Zijn stem kraakt en bast, zo vlak voor de jaarwisseling. 'Vijftig jaar zou ik dit jaar bij V&D werken. Vijftig jaar. Ik zou in 2016 met pensioen gaan bovendien. En nu word ik ontslagen', zegt de bonkige Gerard Kortekaas, Amstelveens werknemer van het eerste uur. Op zijn 14de begon hij bij de groenten, en vanochtend zag hij op het Journaal dat het vandaag waarschijnlijk stopt. Even later, na een klote fietstocht, hoort hij het ook officieel van zijn manager. 'Eerlijk gezegd weet ik het gewoon even niet meer. En niet alleen voor mezelf, maar vooral voor al die lieve, jongere collega's. Bij mij schiet misschien het gouden horloge erbij in, maar wat moeten zij nu?'

Beide curatoren hebben die week daarvoor vrijwel onophoudelijk leiding gegeven aan een advocatenleger van ongeveer 25 man sterk. Maar zelfs die vijftig ogen lukt het maar nauwelijks om de stroom e-mails en telefoontjes te verwerken.

'Wij zitten hier van 's morgens vroeg tot 's avonds laat en toch kregen wij het bijna niet weggelezen. Je krijgt zo belachelijk veel mailberichten', zegt Van de Meent. Het brengt de curatoren er uiteindelijk toe te zeggen dat 'het 100 procent zeker is dat er een doorstart komt', zoals een aantal nieuwswebsites koppen. Na een paar dagen hebben ze het kaf van het koren gescheiden, en blijven er nog zeventig geïnteresseerde partijen over. Het kan haast niet misgaan, is de perceptie.

Dat ligt in werkelijkheid iets genuanceerder. Die '100 procent' gaat vooral over La Place, net zoals die 'zeventig geïnteresseerden' ook vooral over La Place gaan. 'Verreweg de grootste groep meldde zich voor de restaurants', zegt Van de Meent. 'Dat was ook logisch, want dat is een onderneming die het al heel lang goed doet. Het aantal partijen dat daadwerkelijk geïnteresseerd is in het warenhuis, was veel kleiner.'

De Coninck-Smolders: 'Het waren partijen die in het buitenland al een warenhuisketen hadden, private-equityfondsen - in totaal een ruime hand vol, zes of zeven. Er waren geen serieuze partijen die alles in zijn geheel wilde kopen.'

Mede vanwege die scheve verhoudingen, zo geven beide curatoren toe, denken ze nu al na over scenario's waarin V&D failliet blijft. Van de Meent: 'Sterker, je moest er voor het warenhuisgedeelte serieus rekening mee houden dat het een helse opgave zou worden.'

Jumbo koopt La Place

26 JANUARI

Met de kennis van nu - zoals dat tegenwoordig heet - is 26 januari de enige echt positieve dag in het hele doorstartproces. Zestig van de 250 La Place-restaurants blijven hoe dan ook bestaan, 1.500 banen zijn gered. De vakbonden zijn voor het laatst complimenteus.

En ook de curatoren schudden elkaar vandaag de hand, nadat ze eerder die van Jumbo-eigenaar Frits van Eerd hebben geschud. Er is een substantieel bedrag voor de schuldeisers verzameld, hetgeen uiteindelijk hun werk is. Van de Meent en De Coninck-Smolders praten niet over bedragen, net zomin als Jumbo dat doet, maar naar verluidt zou het een bedrag tussen de 40- en 50 miljoen euro zijn.

Maar er is ook direct kritiek. Want wat is er gebeurd tussen: 'we willen het liefst alles in een stuk verkopen?' En: 'We verkopen La Place apart?' Is het tafelzilver niet te snel verkocht, vragen retailkenners zich af. Immers: wie heeft er nu interesse in een V&D zonder het enige winstgevende onderdeel daarvan, La Place.

Die kritiek lijkt onterecht, al was het maar omdat op dit moment nog maar twee partijen meedingen om het vlaggenschip. De Britse durfinvesteerder OpCapita en Coolcat-baas Roland Kahn. De rest is afgehaakt op het moment dat ze de volledige V&D-cijfers onder ogen krijgen. De ondernemingsraad is niet te spreken over partijen als OpCapita. Namens het personeel is hun boodschap: wij hebben genoeg van durfinvesteerders. En dan al helemaal van Angelsaksische durfinvesteerders. Kies voor Kahn!

Roland Kahn is dan pas een paar dagen daarvoor, op 22 januari, door een aantal pandeigenaren die ook aarzelingen over OpCapita hebben bij het biedingsproces betrokken. Zij zien in hem de gedroomde overnamekandidaat. Na een tijd twijfelen is hij het daarmee eens.

Het eindspel begint

5 FEBRUARI

Reagerend op de cowboyverhalen over Amerikaanse durfinvesteerders, begint dan-nog-topman Van der Ent op 5 februari aan een nieuwsbrief voor het personeel. 'Beste collega's', tikt hij. 'Momenteel vinden met een Nederlandse kandidaat-koper (een partij waar wij als directie ontzettend blij mee zijn) vergevorderde gesprekken plaats over de doorstart.'

Een paar dagen eerder schudden Van der Ent en Kahn elkaar de hand. OpCapita heeft zich dan uit eigen beweging teruggetrokken. Samen bekijken ze de plannen die vorig jaar door Van der Ent zijn gesmeed. Dat zijn de plannen waar het personeel zo veel vertrouwen in had en die V&D er - eindelijk - weer bovenop zouden helpen. Ze draaien om de omloopsnelheid van de modecollectie, over de inrichting van de winkels, over 'beleving'. Het faillissement, zo is nog altijd het idee, is slechts een hiaat in de uitvoer ervan.

Dat vindt ook Kahn, die in 2010 al speelde met de gedachte V&D in te lijven, maar het toen moest afleggen tegen Sun Capital. De plannen die hij toen had, lijken erg op hetgeen Van der Ent hem nu laat zien. Uiteraard zijn er accentverschillen, maar het vertrouwen groeit. Niet voor niets schrijft Van der Ent aan zijn personeel: 'Een partij waar wij als directie ontzettend blij mee zijn'.

Vanwege de geheimhoudingsplicht die alle potentiële kopers genieten, wordt de naam Kahn niet genoemd door Van der Ent. Toch wordt er door journalisten al druk rondgebeld, onder andere naar het 06-nummer van de Coolcat-baas. Kahn - die in Milaan is en enigszins wordt overvallen door alle aandacht- antwoordt in allerijl dat het om een 'broodjeaapverhaal' gaat. Ook hij heeft de geheimhoudingsbelofte in zijn hoofd en wil de onderhandelingen niet torpederen over zoiets futiels als een persoptreden.

Een dag later besluiten de curatoren en Kahn alsnog open kaart te spelen. Het personeel reageert opgelucht, net als de ondernemingsraad. Geen Angelsaksische durfinvesteerders, maar een Hollandse winkelier in hart en nieren. Now we're talking.

Hudson's Bay openbaart zich

11 FEBRUARI

Kahn is not amused zodra hij in drie kranten leest dat de Canadese keten Hudson's Bay zestig winkels onder eigen vlag wil openen in Nederland. Ze zijn niet geïnteresseerd in een doorstart, slechts in de winkelpanden. Kahn en de curatoren weten dan al een tijd dat verschillende Canadese delegaties intensieve gesprekken voeren met een rits vastgoedeigenaren. Maar toch is hij ontstemd over het media-offensief van de Canadezen. Nu alles op straat ligt, zal er openlijke twijfel ontstaan. Dat kan dodelijk zijn voor de deal waaraan hij werkt, aangezien vertrouwen er het fundament van vormt.

Een week later zegt hij tegen RTL dat niemand in dit hele proces blaam treft - de banken niet, de curatoren niet, de verhuurders niet, hij niet - op één speler na: 'Ik noem Hudson's Bay de fata morgana in dit verhaal.'

Want zeg nu zelf, zestig warenhuizen openen in Nederland? Waar ongeveer elke week een winkel failliet gaat? In het Kahn-kamp gelooft vrijwel niemand dat. Als het doorstartproces een spel poker is, dan gaan de Canadezen vandaag all-in zonder dat ze ook maar een goede kaart in hun fikken hebben, denkt Kahn. Over een van de Hudson's Bay warenhuizen zegt hij tegen RTL: 'Ga er maar eens kijken, je schrikt je de pukkel. De omzet per vierkante meter bij V&D was meer dan het dubbele.'

Onder het V&D-personeel ontstaat al vrij snel een strijddiscours tussen de oer-Hollandse ondernemer Kahn - de man die een hart op de juiste plaats combineert met een passie voor ondernemen - versus het zoveelste buitenlandse bedrijf dat een slaatje wil slaan uit 'ons' warenhuis. Maar in kringen waar euro's doorgaans zwaarder wegen dan loyaliteit - bij de eigenaren van het vastgoed - worden de Canadezen juist als prima alternatief beschouwd.

De 62 V&D-panden zijn in handen van tientallen vastgoedpartijen, die allemaal hun eigen belangen hebben en hun eigen verantwoording moeten afleggen aan hun eigen (institutionele) beleggers. Het is kiezen tussen het missen van vele maanden huur, maar wel de zekerheid van een vermaard en rijk internationaal conglomeraat (Hudson's) of voor een minder kapitaalkrachtige partij (Kahn) die daarentegen wel direct zijn huur wil betalen.

Tijdens verschillende bijeenkomsten op het Amsterdamse kantoor van vastgoedbemiddelaar Cushman & Wakefield worden de kansen gewogen, de opties besproken en de meningen gepeild. Kahn wil met minimaal 35 en maximaal 48 filialen doorstarten - anders gaan het feest niet door. Maar ja, die Canadezen...

Den Haag kijkt mee

Schaken op twee borden, een ingewikkelde puzzel, jongleren - vrijwel alle doorstartplatitudes passeren nu de revue. Dat is niet onterecht, want het is inderdaad een ingewikkelde puzzel die de hoofdpersonen aan het leggen zijn. De pandeigenaren moeten hun eigen rekensommen maken, ING blijft maar vragen stellen over de benodigde leningen, de pers dringt aan, het personeel is kribbig.

Maar vooral de klok tikt de verkeerde kant op. Er staan gekochte lentekleren in China en Istanbul die eigenlijk al vorige week in de winkels hadden moet liggen. Ettelijke honderden jongere werknemers in heel het land hebben al eieren voor hun geld gekozen door te solliciteren bij concurrenten. De kans op een warme doorstart - een doorstart waarbij de winkels openblijven - vervliegt langzamerhand, mede door de deadline van uitkeringsinstantie UWV. Het zijn allemaal redenen die het vertrouwen doen dalen. Dat van de banken om uit te lenen, dat van de verhuurders om ja te zeggen en dat van Kahn om zijn beurs te trekken. Het kaartenhuis wankelt.

Ook de werknemers zijn het spoor ondertussen bijster. De curatoren praten minstens een keer per week met de ondernemingsraad, die weer mails stuurt naar de tienduizend werknemers. Maar tijdens die bijeenkomsten worden weinig details vermeld. De angst voor uitlekken regeert - zodra de vuilere delen van de was buiten komen te hangen, benadeelt dat het onderhandelingsproces, zo is het idee.

Ondertussen wordt het spel in de achterkamers nog altijd op zeer hoog niveau gespeeld. Zo neemt ING-topman Ralph Hamers anderhalf uur de tijd om met Kahn over zijn lening te praten en bekijkt in Den Haag minister Henk Kamp in hoogsteigen persoon het dossier uitvoerig. Vooral de op een na hoogste ambtenaar van Economische Zaken, directeur-generaal Bertholt Leefting, werkt hard voor het behoud van V&D. Verder is er ruggensteun vanuit Brabant, waar de familie Van Eerd van Jumbo bijspringt waar nodig, en toezeggingen doet.

Martin Oudejans van de ondernemingsraad, wiens kantoor op dezelfde derde verdieping zit als die van John van der Ent en de twee curatoren, is al weken onder de indruk. Iedereen zit van 's ochtends half acht tot 's avonds half een te werken - weekend of geen weekend, familie of geen familie; het draait deze maanden puur en alleen om het warenhuis.

Toch gebeurt in de nacht van zondag op maandag iets onomkeerbaars. Er ontstaat voor het eerst het besef dat het misschien niet gaat lukken.

De gemiste deadline

DE MAANDAG NA DE ZONDAG ERVOOR, 00:01

Diezelfde Oudejans van de ondernemingsraad komt maandagochtend binnen zoals hij al jaren binnenkomt. Maar aan de koppen van zijn etagegenoten ziet hij dat er iets veranderd is. Hij sprak vlak voor het weekend nog uitgebreid met ze, en toen was de sfeer nog goed. Nu ziet hij wallen en chagrijn. De curatoren hebben drie uur geslapen en als Oudejans vraagt wat er is, hoort hij dat de deadline niet is gehaald en 72 uur is uitgesteld tot woensdagavond 23.59 uur.

Er is nog altijd hoop, maar onbewust weet Oudejans het al: het is hoop tegen beter weten in.

Het draait om geld. Van Kahn en ING is naar verluidt zo'n 150 miljoen euro nodig. Dat is geld om de naam, het logo, het hoofdgebouw en de huurcontracten over te nemen, maar ook geld om te investeren. Om van V&D een warenhuis te maken van weleer. Van de vastgoedeigenaars wordt ook verwacht dat zij zo'n 100 miljoen euro bij elkaar brengen voor verbouwingen.

Het kan nog, zo is de overtuiging bij Kahn, die zelf nog vooral lovend is over de rol van ING. Tegen RTL zegt hij achteraf: 'ING was de enige bank die bereid was over dit dossier te praten. Andere banken waren blij dat ze vorig jaar uit de financiering van V&D waren gestapt. Zij zeiden: 'Roland, doe het niet. Blijf gezond'.'

Dat betekent overigens niet dat ING zomaar akkoord gaat. Want hoewel de helft van de lening door een zogenoemde Garantie Ondernemingsfinanciering van het ministerie van Economische Zaken wordt afgedekt - mocht het allemaal mislukken, dan krijg de bank dus sowieso de helft van zijn geld terug - ING eist ook een grotere inbreng van Kahn. Er wordt zelfs gesuggereerd een extra partner te zoeken.

Hoeveel miljoen de partijen uiteindelijk uit elkaar blijven, is onduidelijk. Sommige ingewijden spreken van 35 miljoen, anderen van 110 en Kahn zelf zegt tegen RTL dat hij zich het bedrag niet meer kan herinneren. Feit is dat de euro's uiteindelijk blijven waar ze al waren. De verhuurders, de bank en Kahn hebben zes weken lang alles gedaan richting elkaar op te schuiven. Ze deden alle drie concessies, rekten hun eigen deadlines op, deden nog meer water bij de wijn, maar zelfs nu blijft het gat tussen hen drieën dusdanig groot, en is de tijd een dusdanige vijand geworden, dat ze hun conclusies trekken.

Wetende dat het personeel nu nog in groten getale in de filialen verkeert, besluiten Kahn (die op het Coolcat-hoofdkantoor in Diemen is) en de curatoren dat het over is. Terwijl een droevige regen het uitzicht grijs kleurt, eindigt 129 jaar geschiedenis tijdens een telefoongesprek tussen Amsterdam Zuidoost en Diemen.

Vier uur: hora est. Half vijf: het personeel wordt ingelicht. Kwart voor vijf: de pers ontvangt een bericht. Iedereen weet het nu. Het is mislukt.

Epiloog

VRIJDAG 19 FEBRUARI

De drie V&D-verdiepingen aan de Laarderhoogtweg zijn doodstil. 'Geen gewone stilte', zoals Godfried Bomans ooit schreef, 'maar de afwezigheid van geluid dat er had moeten zijn en dat nu gestorven is.' De receptionist zit er bijna net zo werkloos bij als zijn voormalige collega's, met als enige verschil dat hij nog wel salaris krijgt. Een open deur geeft toegang tot een opslagruimte vol onverkochte kleren - het beeld is even treurig als symbolisch.

De afgelopen dagen heeft iedereen zijn zegje gedaan. Er wordt 'collectief gebaald', Van der Ent spreekt over een paling die door zijn vingers is geglipt en Kahn houdt het dicht bij de sport. Tegen Het Parool: 'Het is niet gelukt, en daar heb ik een hekel aan. Maar ja, zelfs Johan Cruijff was niet in staat al zijn wedstrijden te winnen.' Graag had hij zijn achternaam teruggezien in het roemruchte rijtje Brenninkmeijer, Dreesmann, Blokker en Heijn. Nu moet hij het doen met een heel andere titel, zeg maar de Hans Wiegel van de winkelstraten - de beste warenhuisman die Nederland nooit gehad heeft.

Voor achtduizend mensen is dit hoofdstuk afgelopen en begint een heel nieuw hoofdstuk bij een informatieavond van vakbond FNV. Maar voor Hanneke De Coninck-Smolders en Kees van de Meent gaat het werk nog even door. Het is nu aan hen de boedel te slijten - van de overgebleven winterjassen tot de beddensprei en de kassa's. Een veiling zal er waarschijnlijk niet komen, zeggen ze. Daarvoor zijn er te veel spullen. Wanneer dat hele proces is afgewikkeld, en hoeveel geld het voor schuldeisers oplevert, blijkt later.

De telefoon gaat en de marimba klinkt weer. Er is werk aan de winkel. Al blijft die winkel voor altijd gesloten.