De OndernemingSpecial Plant Zundert
Heel Europa aan de lokale thee met deze koudebestendige plant
Na jarenlang kruisen heeft Johan Jansen een theeplant die het uitstekend doet in het polderklimaat. In Zundert heeft hij een theeplantage van 3,5 hectare. Zijn thee van vaderlandse bodem is inmiddels te koop bij vier supermarktketens. Het doel: alle Europeanen aan de thee uit hun eigen land.
De lucht boven het Brabantse land is grijs als lood, de bossen druipen van de regen. Een reusachtige John Deere-tractor laat moddersporen na op de provinciale weg richting België. Niets wijst erop dat hier zoiets uitheems te vinden is als een theeplantage. Een echte. Zo een waar Camellia sinensis wordt gekweekt, de theeplant waarvan zwarte, groene en witte thee wordt gemaakt. Boomkwekerijen links, boomkwekerijen rechts. En opeens drie-en-een-halve hectare theestruik. In Zundert.
Dankzij het pionierswerk van Johan Jansen (37) verkopen vier Nederlandse supermarktketens sinds 2019 thee van vaderlandse bodem: LocalTea. Jansen wist als eerste in Europa het van oorsprong subtropische gewas zo te kruisen dat het bestand is tegen het polderklimaat. Kostte hem acht jaar, maar inmiddels produceert zijn bedrijf Special Plant Zundert, waar hij ook sierstruikjes teelt, jaarlijks 10 duizend kilo thee.
Hoe haalt de zoon van een Brabantse tomatenkweker het in zijn hoofd een theeplantage te beginnen in een land met nachtvorst en soms venijnige winterweken? Tijdens een verblijf in China raakte Jansen gefascineerd door het gewas. ‘Ik was altijd op zoek naar voor Nederland ongebruikelijke gewassen. Zo heb ik ook cloudberries gekweekt in de kas, een soort gele bramen die van oorsprong uit Scandinavië komen. In China ontdekte ik dat zwarte, groene en witte thee, maar ook oolong en phu-er-thee van dezelfde plant worden gemaakt. Het verschil zat hem in het productieproces. Dat fascineerde me.’
Killing the green
Jansen verdiepte zich in de theecultuur en besloot varianten uit koudere theestreken in China, Georgië, Rusland en Japan te importeren. Daar rolde na jaren veredelen de Camellia sinensis hardy SPZ uit, zoals hij ‘zijn’ variant liet registreren. Hij zocht contact met theemakers en theesommeliers om zijn product uit te proberen en te verbeteren. Na de pluk worden de bladeren geroosterd, in bolletjes gerold en gedroogd. ‘Dat verhittingsproces heet killing the green’, zegt theemaker en Jansens partner Dionne Oomen (31). ‘Voor groene thee worden de blaadjes korter verhit dan voor zwarte. Door verhitting stopt de oxidatie en blijven de bladeren groen.’
In 2018 won de groene thee uit Zundert een vierde plaats op de internationale Tea of the World Contest waar ervaren theemakers uit Zuidoost-Azië vanouds de meeste prijzen wegkapen. ‘Een teken dat we op de goede weg waren.’ Crowdfunding leverde drie ton op waarmee machines en droogkasten werden aangeschaft. Begin 2021 stapten Jaap Korteweg en Nico Koffeman – van onder meer De Vegetarische Slager – in als ‘angel investor’.
Een deel van de Brabantse struikjes staat in de openlucht, de andere in onverwarmde kassen waar ze het duidelijk beter naar hun zin hebben. ‘Van de kasplanten kunnen we twintig keer per jaar oogsten, van die buiten vijf keer’, zegt Jansen. Studenten van de Universiteit van Amsterdam berekenden dat door het wegvallen van vele duizenden foodmiles, de CO2-uitstoot 96 procent minder is dan van reguliere thee (die van ver komt), aan water en energie zou zelfs 99 procent worden bespaard. De piramidevormige theezakjes zijn van PLA, een biologisch afbreekbaar materiaal van zetmeel.
Lokale theeteelt past in de pionierstrend van bedrijven die proberen voedsel-van-ver te verbouwen aan de Noordzee. In Wageningen staat een kas nederbananen, in het Noord-Holland eentje met papaja's en in het Westland groeien vanillepeulen. Er is Zuid-Hollandse wasabi en Limburgse saffraan, al zijn deze nieuwe medelanders in tegenstelling tot thee niet of nauwelijks te koop in supermarkten.
Rood-wit-blauw
De thee uit Zundert, met een rood-wit-blauw-bandje op de verpakking, staat in de supermarkten prominent in het schap, tussen de A-merken, in meerdere smaken waaronder bosvruchten, citrus en gember. De theeschappen zijn de laatste jaren opnieuw verkaveld. Niet alleen kwamen er lifestyle-achtige merken bij, bestaande merken breidden hun aanbod uit met trendy smaken, van geelwortel- tot apenbroodbomenthee. Traditionele, goedkope soorten, vaak weinig meer dan theegruis in een zakje, verhuisden naar de onderste planken.
‘Veel van die reguliere thee is gemaakt met de ctc-techniek’, zegt Jansen, ‘crush, tear, curl. Daarbij worden niet alleen de toppen, maar halve theeplanten afgemaaid en door een soort shredder gehaald. Het resultaat is een homogene smaak, zeggen ze dan, maar dat heeft een frikandel ook. Er is niets ambachtelijks aan.’ Het ontwikkelen van een goede smaak kost tijd, zegt Jansen die liefst alle theeleuten zou willen inwijden in de hogere theekunde. ‘Hoeveel mensen denken niet dat rooibos ook thee is?! Dat is een totaal andere plant dan de Camellia sinensis.’ Hij kan uitweiden over de Nederlandse theegeschiedenis die begon in de voormalige koloniën, en droomt weleens van een theemuseum – van Buitenzorg tot Zundert, zoiets.
Voorlopig heeft hij zijn handen vol aan de teelt. In het Belgische Loenhout, niet ver van Zundert, staan inmiddels ook 60 duizend theeplanten. De Belgische LocalTea zal exclusief worden verkocht door supermarktketen Delhaize. Ook in de buurt van Berlijn wordt thee aangeplant. Frankrijk staat voor dit jaar op de lijst. ‘We willen voor elkaar krijgen dat iedereen in Europa kan kiezen voor zijn eigen lokale thee.’
Waar: Zundert
Sinds: 2018
Aantal fte: 16
Omzet: 2 miljoen
