Grote financiële sector in Nederland schaadt economie
De Nederlandse financiële sector is zo groot dat het de economie schaadt. Als financiële sectoren boven een bepaalde grens zijn gegroeid, slaat hun positieve invloed op de economische groei om in een negatieve, blijkt uit onderzoek van econoom Dirk Bezemer van de Rijksuniversiteit Groningen. Eerdere studies van onder meer het IMF en de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) komen tot gelijksoortige conclusies.
De grens waarboven financiële sectoren een negatieve invloed krijgen op de economie wordt in de meeste studies, in navolging van het IMF, gelegd op het punt dat de uitstaande leningen de 100 procent van het bbp overschrijden. De Nederlandse financiële sector zit blijkens OESO-cijfers op 278 procent. Banken zijn sinds de jaren negentig voornamelijk gegroeid doordat ze steeds meer hypotheken verstrekten, terwijl het aandeel van leningen aan bedrijven juist daalde, toont het onderzoek van Bezemer naar 46 economieën over de periode 1990-2011.
Waar bedrijfskredieten de economie innovatiever en efficiënter maakten, hadden leningen aan huizenkopers juist een negatief effect op de economische groei. Dit was ook in de jaren voor de kredietcrisis al het geval. De Nederlandse hypotheekschuldenberg behoort tot de grootste ter wereld.
Banken kunnen niet alleen crises veroorzaken, maar zetten ook in economisch goede tijden al een rem op de groei, concluderen studies van onder meer het IMF en de BIS. Een BIS-studie uit 2014 laat bijvoorbeeld zien dat de groei van banken tijdens de vette jaren ten koste gaat van investeringen in sectoren waar veel onderzoek en ontwikkeling (R&D) gebeurt, wat weer ten koste gaat van de productiviteit van economieën. Ook laten veel getalenteerde werknemers de productiefste sectoren van de economie links liggen voor beter betaalde banen bij banken.
Nederlandse banken zijn het er niet mee eens dat de financiële sector te groot is. Volgens ABN Amro is die sector mede zo groot omwille van 'onze reusachtige pensioenfondsen, waardoor spaargeld maar zeer ten dele vrijelijk beschikbaar is'. 'Schuld is slechts gevaarlijk als deze rust op te zwakke schouders of als deze tegenover overgewaardeerde vermogenstitels staat', zegt hoofdeconoom Han de Jong. 'Daarvan is nu geen sprake. Hypothecaire schuld stelt mensen in staat tegelijk te genieten van de lusten van een eigen woning terwijl ze de lasten ervoor dragen. Het verhoogt hun levensgenot en is daardoor zeker productief.'
De gewenste grootte van banken hangt af van hun rol in de toekomstige economie, zegt Edward Feitsma, hoofd toezicht financiële markten bij de Nederlandse Vereniging van Banken. Door de opkomst van technologische alternatieven voor bancaire diensten, zoals peer-to-peer-lenen of crowdfunding, kan de rol van banken vanzelf al kleiner worden, aldus Feitsma.
Rabobank-econoom Wim Boonstra noemt de Nederlandse hypotheekschulden 'internationaal gezien inderdaad nog steeds aan de hoge kant'. 'Maar dat geldt ook voor de waarde van de woningvoorraad. Die is veel groter dan de hypotheekschuld.' Bezemer vindt het gevaarlijk de waarde van woningen als zekerheid te nemen. 'Immers: schulden stuwen de huizenprijzen op.' Boonstra denkt dat de Nederlandse hypotheekschuld door de al genomen maatregelen op de huizenmarkt 'over twee decennia ook zonder aanvullend beleid dramatisch lager zal liggen dan momenteel het geval is'.
