Grenspensionado betaalt twee keer belasting door verschillende belastingregimes in de EU

Nog nooit had de gepensioneerde grenswerker Jan Gielen er last van gehad dat hij in Nederland werkte en sinds 1993 in België woont. Tot net voor kerst. Toen viel er een brief van de Nederlandse belastingdienst op de mat van zijn huis in grensgemeente Hamont-Achel. Vanaf 1 januari 2018 zou hij geen vrijstelling meer krijgen van Nederlandse loonheffing over zijn bedrijfspensioen, las de voormalige psycholoog. Hij moest daardoor aan beide landen belasting over zijn pensioen gaan betalen. ‘Het kost mij elke maand ruim 1.100 euro.’

Dubbele belastingen

Gielen is niet de enige Nederbelg die rond de jaarwisseling geconfronteerd werd met dubbele belastingen. Ruim 1.300 gepensioneerden in België kregen dezelfde brief van de Nederlandse belastingdienst. Allemaal hebben ze in Nederland gewerkt en daar een aanvullend pensioen van minstens 25.000 euro per jaar opgebouwd.

‘De discussie over de belasting van die groep is ontstaan na rechtszaken in België’, zegt Jos Poukens van de Belgische vakbond ACV. De rechter besloot in een aantal individuele zaken dat België een Nederlands aanvullend pensioen niet zo zwaar mag belasten als het deed. Die uitspraak schudde de fiscus in Nederland wakker. België zou door de uitspraak te weinig belasting gaan heffen, dus besloot de Nederlandse belastingdienst dat de gepensioneerden dan maar taks aan Nederland moesten gaan betalen. Het probleem is dat België de uitspraak van de rechter alleen toepast op degene die naar de rechter is gestapt. Poukens: ‘Ruim 95 procent van de gepensioneerde grensarbeiders stapte niet naar de rechter en betaalde netjes belasting in België. Die groep kreeg te maken met een dubbele heffing door de aanpak van de Nederlandse fiscus.’

'Lappendeken'

Het probleem met België is slechts een van de voorbeelden van internationaal belastingbeleid waarvan gepensioneerden de dupe worden. Vorig jaar publiceerde de Vereniging voor Belastingwetenschap een lijvig rapport over de ‘grenswerkerproblematiek’. De wetenschappers onderzochten drie jaar alle hobbels op het pad van de grensarbeider en schetste mogelijke oplossingen. Een heel hoofdstuk gaat over ‘inactieve grensarbeiders’ zoals gepensioneerden. ‘Europa is een lappendeken van belastingverdragen, waardoor er een gebrek aan samenhang is’, zegt Ger Essers, een van de auteurs van het rapport. Het gevolg is dat een van de grondrechten van de Europese Unie – gelijke behandeling van EU-burgers – niet voor gepensioneerden geldt. ‘In een straat kan het zo zijn dat twee gepensioneerden hetzelfde bruto pensioen krijgen, maar dat hun netto pensioen een paar honderd euro verschilt omdat ze vroeger in andere EU-landen hebben gewerkt.’

Uit het rapport blijkt dat ook Nederlandse pensionado’s in Spanje kampen met dubbele heffingen. In het belastingverdrag tussen beide landen is afgesproken dat de ruim 12 duizend Nederlandse ouderen in Nederland sociale premies betalen en in Spanje belasting. Ook zorgpremie betalen de ouderen dus in Nederland. Maar omdat de gezondheidszorg in Spanje wordt bekostigd uit belastingen, betalen de Nederlandse gepensioneerden de zorgkosten nogmaals via de Spaanse fiscus. ‘Op hun belastingaangifte lezen de gepensioneerden dat 14 procent van de Spaanse belasting naar zorg gaat, terwijl ze weten dat ze daarvoor ook premies betalen in Nederland. Dat steekt’, zegt Essers.

Korting

In sommige gevallen worden de kronkels rechtgetrokken. Ook Zweden betaalt bijvoorbeeld de gezondheidszorg uit de belastingen. In theorie zouden de bijna 500 gepensioneerden met een Nederlands pensioen daar dus net als in Spanje met dubbele lasten zitten. Essers: ‘Maar anders dan in Spanje krijgen de buitenlandse gepensioneerden in Zweden korting op belasting om de dubbele heffing te voorkomen.’

Toen de gepensioneerde psycholoog Gielen zag dat hij voortaan aan twee landen moest betalen, was hij overtuigd dat ook de kronkel rond de Belgisch-Nederlandse grens rechtgezet kon worden. Hij nam contact op met Jos Poukens van de Belgische vakbond, schreef een brief naar voorzitter van de vaste Tweede Kamercommissie Financiën Pieter Omtzigt en trok aan de bel bij de Nationale Ombudsman in Nederland. Omtzigt stelde Kamervragen en Poukens zette druk op de Belgische politiek met als gevolg dat staatssecretaris van Financiën Menno Snel en de Belgische minister van Financiën Johan van Overtveldt begin maart samenkwamen om het probleem op te lossen. Ze hebben besloten dat België informatie gaat leveren aan Nederland over wie zij al volledig belasten.

Symptoombestrijding

De reactie van de bewindslieden lijkt daadkrachtig, maar is vooral symptoombestrijding van een ingewikkeld systeem. Zadel de burger niet op met de bureaucratie van overheden, betoogde emeritus-hoogleraar fiscale economie Leo Stevens daarom in een opiniestuk in het FD naar aanleiding van het rapport van de Vereniging van Belastingwetenschap. Hij noemt de (gepensioneerde) grenswerkers daarin de ‘stille slachtoffers’ van ingewikkelde belastingregels en wetten die niet op elkaar aansluiten.

In theorie is het probleem van Gielen en de andere gepensioneerde Nederbelgen nu opgelost. ‘Ik stond versteld hoe snel dat ging’, zegt Gielen over het samenkomen van de staatssecretaris en de Belgische minister. ‘België en Nederland leveren nu driftig informatie uit over wie door wie belast moet worden.’ Toch is Gielen niet opgelucht, maar juist boos. ‘De Nederlandse belastingdienst heeft ons burgers gebruikt als breekijzers om iets gedaan te krijgen.’

Daar komt bij dat de landen op papier zeggen dat ze niet dubbel willen heffen, maar dat dit in de praktijk nog wel gebeurt. ‘Sinds januari houdt Nederland ongeveer 1.100 euro per maand in op mijn pensioen’, zegt Gielen. ‘Normaal gesproken leg ik dat bedrag opzij om mijn Belgische belasting te betalen. Begin mei moet ik mijn belasting betalen over 2016. Dan kom ik dus ruim 4.000 euro tekort.’ Het geld dat Nederland nu inhoudt, krijgt Gielen volgens de Nederlandse belastingdienst ‘zo spoedig mogelijk’ terug. ‘Maar wanneer dat is, is nog totaal onduidelijk.’