Geel en blauw wordt groen
De eerste ‘groene’ cao is een feit: Ikea-werknemers krijgen geld van de baas voor een roetfilter op hun dieselauto. Ook TNT spoort employés aan tot milieuvriendelijk gedrag: ‘Het is raar als je als bedrijf klimaatneutraal werkt, terwijl het personeel na kantoortijd in een Hummer wegrijdt.’ tekst Elsbeth Stoker..
Toen Henk van der Wal dit voorjaar aanschoof aan de onderhandelingstafel bij Ikea, gebeurde er iets wat de bestuurder bij FNV Bondgenoten niet eerder had meegemaakt. De Zweedse meubelgigant kwam met voorstellen voor een ‘groene’ cao.
Even twijfelde hij of duurzaamheid, het milieu en CO2-uitstoot wel in collectieve afspraken over arbeidsvoorwaarden thuishoren. Maar uiteindelijk ging de vakbondsman toch overstag. Ikea biedt immers financiële regelingen waarvan naast het milieu ook het personeel beter wordt.
Het gaat bij de meubelgigant onder meer om goedkope leningen voor werknemers die een zuinige auto willen kopen en vergoedingen voor degenen die hun dieselauto voorzien van een roetfilter. ‘Groene extraatjes dus. En we hebben er niets voor hoeven in te leveren’, zegt Van der Wal.
Vorige maand presenteerden de betrokkenen het eindresultaat van de cao-onderhandelingen. ‘Ikea is al jaren druk met maatschappelijk verantwoord ondernemen’, reageert Monique van der Veen, verkoopster bij Ikea. ‘Nu zijn er voor het eerst acties voor de medewerkers.’
De verkoopster dubt of ze haar tien jaar oude ‘vieze’ auto de deur uit zal doen. ‘Ik zie erg op tegen de aanschafkosten van een nieuwe. Maar als Ikea een goedkope lening aanbiedt, wordt het interessant.’
Uniek, typeert Marco van Moort, woordvoerder van FNV Bondgenoten, de cao van Ikea. ‘Tot dusver werden vooral afspraken gemaakt in de categorie: werknemers kunnen vakantiedagen ruilen voor een fiets. Dat had voor bedrijven niet zozeer met het milieu te maken, maar was gewoon voordelig.’
Van een trend is evenwel nog geen sprake. ‘Hoewel dit een positief initiatief is, merken wij niets van een groene-cao-golf’, stelt Sigrid Fortgens van AWVN, een organisatie die namens werkgevers bij cao’s betrokken is.
Reden: de meeste werkgevers vinden dat het stimuleren van ‘groen’ gedrag bij het personeel niet thuishoort in de cao.
De vakbonden voegen daaraan toe dat ze het initiatief van Ikea mooi vinden, maar dat duurzaamheid geen vast agendapunt wordt tijdens cao-onderhandelingen. ‘We zijn geen milieuorganisatie’, aldus Van Moort van FNV Bondgenoten.
Raar, vindt Ikea. Het kabinet wil immers dat in 2020 de uitstoot van CO2 met 30 procent is teruggedrongen. Vorig jaar bedroeg de totale uitstoot ruim tweehonderd megaton. Naar schatting zal deze dit jaar afnemen met 330 duizend ton (1,5 promille) doordat bedrijven de uitstoot van CO2 weten te compenseren door bijvoorbeeld bomen te planten.
Sommige milieudoelstellingen zijn volgens Ikea het best te behalen door ze vast te leggen in de cao. ‘Begin dit jaar hebben we besloten dat al onze 5.500 medewerkers voor 2010 ‘groen’ moeten kunnen reizen’, zegt Michel Koppen, personeelsmanager van Ikea. ‘Je kunt dat het best bereiken door groen reizen in de beloningssfeer te betrekken, goede procedures af te spreken en deze in te passen in de bedrijfscultuur.’
Het is goed duurzaamheidsplannen in te voeren in de hele organisatie, vindt Folkert van der Molen van het advies- en ingenieursbureau DHV. Van der Molen is als marktmanager duurzaamheid gespecialiseerd in duurzaam advies.
Maar plannen verankeren in een cao is daarvoor niet per se nodig, meent de adviseur. ‘TNT begint binnenkort het project Planet Me. Het postbedrijf wil klimaatneutraal werken en verhuist naar een duurzaam hoofdkantoor. Naast de CO2-voetafdruk van TNT, heeft het bedrijf die van het personeel uitgerekend. Het is raar als je als bedrijf klimaatneutraal werkt, terwijl het personeel na kantoortijd in een Hummer wegrijdt. TNT wil het personeel bewust maken van milieuvriendelijk gedrag. Daarvoor heb je geen cao nodig.’
Volgens de fotocamera- en printerproducent Canon is de aanpak van Ikea alleen handig voor bedrijven met een eigen cao. ‘Wij vallen met veel andere bedrijven onder de cao metaalnijverheid. Duurzaamheidsafspraken maken tijdens cao-onderhandelingen heeft dan niet zo veel zin’, zegt Martin Trampe, directeur van Canon Nederland.
Trampe is er voorstander van de maatregelen van bovenaf op te leggen. Dat gaat vlugger, zegt de directeur in zijn kantoor. Boven zijn lichtknopje hangt een Bob-sticker. ‘Dat staat voor: Bewust Oplettende Bewoner. Niemand mag vergeten het licht uit te doen.’
Op de gang staan bakken voor het scheiden van afval. Alle printjes die hij maakt, zijn dubbelzijdig. ‘Bovendien krijgt elke werknemer van Canon elke maand een mailtje over zijn rijgedrag’, zegt Trampe. Rij je te hard, verbruik je te veel benzine, slijten de remmen en de banden te vlug, krijg je te veel bekeuringen? Dan volgt een rode kaart. Bij meer overtredingen volgt een cursus om het rijgedrag te verbeteren. Betuttelend vindt Trampe dit absoluut niet.
Ook Van der Molen van DHV ziet nog tal van mogelijkheden voor werkgevers. ‘Zo kun je telewerken bevorderen. Als werknemers een paar dagen thuiswerken, is dat goed tegen de files. Bij een winkel als Ikea is dat moeilijk toe te passen, maar zo’n afspraak is bij uitstek een onderwerp voor cao-onderhandelingen.’
Inderdaad, zegt Plas van FNV. ‘Telewerken staat op de agenda voor de volgende cao-ronde. Los van de positieve effecten voor files en milieu, bevorder je met telewerkmogelijkheden ook de participatie van vrouwen.’
