Farma-uitvinder Organon speelt ‘een soort roulette’

Het personeel loopt in stofvrije pakken door een al even stofvrije machineruimte. Op een haspel aan het eind van de gietmachine draait het eindproduct, een halve centimeter dikke kunststof draad, de NuvaRing.

De draad is een nieuwe methode van anticonceptie, ontwikkeld door Organon, onderdeel van Akzo Nobel. Nog wel. De farmatak gaat naar de beurs. Binnen drie jaar zijn alle banden met moeder Akzo Nobel verbroken.

Wekelijks rolt er tachtig kilometer NuvaRing van de productielijn, op grote haspels. Elders op het terrein in Oss wordt de draad verknipt tot stukjes van 15,4 centimeter. Beide uiteinden worden aaneen gelast tot een soepele ring.

Ingebracht in de vagina geeft die de hele dag dezelfde hoeveelheid hormonen af. Voor anticonceptie, in plaats van dagelijks één pil met veel hormonen en een grote vergeetkans.

Peentjes hebben ze gezweet bij Organon, eind 2002. De marktvraag van de NuvaRing kwam niet op gang. Een pil slikken elke ochtend is snel uit te leggen in de spreekkamer van huisarts of specialist. Uitleg over de werking van een vaginale ring, inclusief inbrenginstructie, vergt tijd.

Artsen hebben die vaak niet, zo verklaart Organon-directeur Toon Wilderbeek, achteraf, die aanvankelijke aarzeling in met name de VS.

Consumenten en huisartsen worden nu via meerdere kanalen geïnformeerd over de voordelen. In kranten, magazines en op televisie. Met succes.

Een half miljoen ringen gaan er nu in Oss de deur uit. De kwartaalomzet is in de eerste drie maanden van 2006 gestegen tot 44 miljoen euro. Een omzetgroei van 60 procent per jaar. Wilderbeek, straks de baas van het verzelfstandigde Organon Biosciences, denkt voor de komende jaren aan een vergelijkbare omzetgroei.

De anticonceptiering staat zesde op de toptien van meest verkochte Organon-producten. Vijf genereren meer omzet, waaronder de anticonceptiepil Mercilon en Livial, een pil tegen overgangsklachten.

Het zijn beide hormoonpreparaten, het kennisterrein waarmee het Nederlandse pharmaconcern bij uitstek groot is geworden.

De afgelopen twintig jaar is een lichtere pil met minder bijwerkingen (Mercilon) geïntroduceerd en zijn hormoonbuisjes ontwikkeld om onderhuids aan te brengen (Implanon).

Het vruchtbaarheidshormoon Puregon is de omzettopper. Dit ivf-hormoon stimuleert de aanmaak van eitjes. Het middel is goed voor een zesde van de Organon-omzet.

Tot voor enige maanden werd een deel van het hormoon nog uit de urine gehaald van duizenden vrouwen met de overgang achter de rug. Sinds 1996 hebben genetisch gemanipuleerde hamstercellen de productie van Puregon geleidelijk overgenomen, in stalen kweekvaten, met biotech-technieken.

Organon geeft, net als de meeste farmaceutische bedrijven bijna 20 procent van de omzet uit aan onderzoek en ontwikkeling (R & D). Organon concentreert zich op vijf productgroepen: gynaecologische (anticonceptie, menopauze), neurologische (depressie, psychose, slaap), anesthesie (pijn, operatieverdoving), vruchtbaarheidbevorderaars en reuma.

Bij veel van die aandoeningen gaan op biologisch celniveau vergelijkbare dingen fout. Met name in de overdracht van signalen, waardoor de productie van een bepaald eiwit wordt geremd, of juist geactiveerd.

Eerst worden fundamenten van een ziekteproces onderzocht, tot op celniveau. Zijn er ideeën over het verloop, dan zoeken robots in bibliotheken met miljoenen verschillende stoffen naar een geschikte stof die een biologisch proces kan remmen of activeren, als beginnetje voor een medicijn.

Farmaceutische bedrijven moeten het hebben van hun pijplijn: het aantal interessante, werkzame stoffen in de verschillende stadia van productontwikkeling.

In het begin van de pijplijn zitten vele veelbelovende stoffen. Naarmate er meer onderzoek aan wordt gedaan, van muizen tot veel patiënten, valt 90 procent af, vanwege ongeschiktheid.

Van de twintig stoffen bereikt er maar één uiteindelijk de markt. ‘Een soort roulette’, zegt onderzoeksbaas David Nicholson. Tien tot twaalf jaar duurt het voor dat een werkzame stof vanuit het laboratorium door de pijplijn stroomt naar de markt.

Enige honderden miljoenen euro’s zijn daarmee gemoeid, zegt Nicholson. En omdat een patent binnen 20 jaar verlopen is, blijven maar acht jaar over om het geïnvesteerde geld terug te verdienen. Organon werkt aan een twintigtal stoffen die de ontwikkelpijplijn in kunnen.

Daarin zitten al een twintigtal producten in een verschillend stadium van patiëntenonderzoek. R & D-hoofd Nicholson is tevreden: ‘Onze pijplijn is goed gevuld, meer dan gemiddeld.’ Organon-baas Toon Wilderbeek vervolgt optimistisch: ‘We denken de komende jaren één majeure marktintroductie per jaar te realiseren. Met een productomzet van honderden miljoenen euro’s elk.’

Een dynamische pijplijn: vorige week werd een vergevorderd onderzoek aan een medicijn (codenaam Org4419) tegen ernstige slaapstoornis stopgezet. Vanwege onbevredigende resultaten.

In diezelfde week werd besloten een nieuwe anticonceptiepil (Nomac/E2) te beproeven bij 4200 vrouwen.

Voortdurend tussen hoop en vrees dus. Ook de komende maanden voor wat de Organon-klapper bij uitstek moet worden, Asenapine, voor de behandeling van onder meer schizofrenie. Dit middel, door Organon ontdekt, wordt samen met Pfizer op de markt gebracht. Volgens analisten een echte blockbuster, een medicijn met een omzet van 1 à 2 miljard euro per jaar, misschien zelfs meer.

Eind dit jaar zijn alle patiëntenonderzoeken afgerond. Begin 2007 zal in de VS marktregistratie worden aangevraagd, zegt Wilderbeek. Verder wil en mag hij er niets over zeggen.