Enron sleept accountants van Andersen mee in zijn val

Topaccountant Joe Berardino zal zijn uitspraken voor het Amerikaanse Huis van Afgevaardigen inmiddels wel vervloeken. De baas van het gerenommeerde accoutantskantoor Andersen deed tijdens een hoorzitting de belofte zijn uiterste best te doen om het vertrouwen in accountants te herstellen. Andersen was de weken daarvoor onder vuur komen te liggen omdat het bureau jarenlang de jaarrekening van energiereus Enron had goedgekeurd, terwijl achteraf bleek dat de boekhouding rammelde. Het gesjoemel in de boekhouding van Enron leidde tot de ondergang van de Amerikaanse energiehandelaar.

Nog geen maand na zijn belofte moet Berardino weer door het stof. Medewerkers van Andersen hebben een onbekend aantal documenten vernietigd, maakte het bureau vorige week met het schaamrood op de kaken bekend. Wanneer de papieren en computerbestanden zijn vernietigd, weten de accountants nog niet. Berardino durft niet zijn hand in het vuur te steken voor zijn medewerkers. Het is best mogelijk dat het bureau na de ontdekking van de problemen bij Enron snel de papiervernietiger heeft aangezet.

De missers van Andersen raken het accountantskantoor in het hart. De kracht van een accountant valt of staat met de betrouwbaarheid van zijn werk. Als de controle niet deugt, raakt het imago van het bureau aangetast.

Tijdens een boekenonderzoek bij een bedrijf behoren financiële rekenmeesters zich onafhankelijk op te stellen. Ze controleren betalingen, bekijken nota's en onderzoeken de bankrekeningen. Als de speurders een schimmige boekhouding aantreffen, moeten ze het onderzochte bedrijf aansporen tot aanpassingen. Duizenden arbeidsuren van accountants resulteren aan het einde van een jaar uiteindelijk in een éénregelige verklaring in de jaarrekening. Voor beleggers het keurmerk dat zo'n bedrijf zijn zaakjes op orde heeft.

Bij Enron is het onderzoek overduidelijk misgegaan. Andersen verleende wel jarenlang zijn eenregelige goedkeuring, terwijl de boekhouding van het energiebedrijf aan alle kanten rammelde.

Enron sjoemelde vooral met bedrijfjes die niet op de balans van het bedrijf stonden. Aan sommige van deze bedrijven verkocht Enron aandelen en kapitaalgoederen, waarvoor het energiebedrijf geen enkele vergoeding kreeg. Ook had Enron diverse verliesposten weggestopt in zogeheten Special Purpose Entities. Door het verlies van deze vehikels te negeren, oogde de winst van Enron veel rooskleuriger.

Berardino erkende tijdens de hoorzitting al dat Andersen 20 procent van deze verliesposten had moeten ontdekken. De verdediging van Andersen dat het bureau de overige posten niet had gezien, wordt in de Amerikaanse media keihard afgestraft. Elke keer als er gesjoemeld is met de boekhouding geven accountants niet thuis, schrijft colomnist Matthew Lynn van persbureau Bloomberg. 'Elke keer is het antwoord dezelfde. Ze waren misleid, het was complex, er waren complicerende factoren, en nog meer. Maar wanneer trokken accountants ooit zelf aan de bel?'

Accountants dienen teveel de belangen van het management en verliezen de aandeelhouders uit het oog, is alom de kritiek. Dat ze naast het boekenonderzoek ook andere klussen krijgen toegeworpen, schaadt hun onafhankelijkheid. Andersen verdiende bij Enron met andere opdrachten bijvoorbeeld nog eens 27 miljoen dollar per jaar. Dit extraatje weegt al lang niet meer op tegen de publicitaire schade die Andersen inmiddels heeft opgelopen.